Më 2 korrik 1990, Shqipëria jetoi një nga momentet më dramatike dhe emocionale të historisë së saj moderne. Në një akt dëshpërimi por edhe shprese, qindra qytetarë shqiptarë kaluan përmes mureve dhe kangjellave të ambasadave të huaja në Tiranë, veçanërisht në atë të Republikës Federale të Gjermanisë. Ishte dita kur mijëra shpirtra të etur për jetë, dinjitet dhe liri, sfiduan një regjim të hekurt që për dekada kishte burgosur ëndrrat dhe frymën njerëzore.
Në kujtesën kolektive, kjo ditë njihet si “Rënia e Murit të Berlinit shqiptar”, një ngjarje që nuk ndodhi në një qytet të ndarë nga perëndimi, por në zemrën e kryeqytetit të fundit komunist të Evropës. Shqipëria e asaj kohe ishte një shtet i izoluar, i ngjashëm me një burg në shkallë kombëtare. Propaganda e partisë e paraqiste vendin si parajsë socialiste, ndërsa realiteti ishte varfëri, frikë, censurë dhe mungesë elementare të të drejtave njerëzore.
Kapërcimi i kangjellave, një akt rebelimi dhe shprese
Sipas të dhënave nga Autoriteti për Informimin mbi Dokumentet e Ish-Sigurimit të Shtetit, më 2 korrik 1990, në pak orë, rreth 5,000 qytetarë shqiptarë u dyndën drejt disa ambasadave perëndimore në Tiranë, duke kërkuar strehim politik. Vetëm në Ambasadën Gjermane u futën mbi 3,000 persona, të gjithë duke kaluar përmes gardheve të hekurt, mureve apo dritareve. Ata nuk kërkonin luks, nuk kërkonin pasuri. Kërkonin liri.
Shumë prej tyre ishin të rinj, studentë, punëtorë, intelektualë që nuk kishin më fuqi të jetonin në një shoqëri të mbyllur. Kishin dëgjuar për Gjermaninë, për Perëndimin, për një botë që jetonte ndryshe – me muzikë, me libra, me mundësi për të zgjedhur vetë jetën e tyre.
Raportet e Sigurimit të Shtetit, të deklasifikuara më vonë, flasin për një panik institucional. Në një dokument të datës 3 korrik 1990, Drejtoria e Punëve të Brendshme raportonte për “situatë të jashtëzakonshme” dhe kërkonte “masa të menjëhershme për izolimin e elementëve armiqësorë që po nxisin këtë veprim”. Megjithatë, as dhuna, as kërcënimet, as propaganda nuk ishin më të mjaftueshme. Njerëzit kishin zgjedhur. Ata kishin bërë paqe me pasigurinë dhe frikën, sepse frika e të jetuarit pa shpresë ishte më e madhe.
Pse 2 korriku është një dritare kujtese?
2 korriku nuk është thjesht një datë në kalendar. Është një plagë dhe krenari njëkohësisht. Është momenti kur Shqipëria tregoi se, megjithëse e përgjumur nga dekada propagandë, zemra e saj nuk kishte pushuar së rrahuri për një të ardhme ndryshe. Ishte një lëvizje pa flamur, pa liderë, por me një ideal të përbashkët: Lirinë. Dhe për atë liri, shqiptarët kapërcyen mure reale dhe mure shpirtërore.
Sot, 35 vite më vonë, Shqipëria nuk është më ajo e mureve dhe kangjellave. Por 2 korriku na kujton se liria nuk është një e dhënë, por një zgjedhje e përhershme. Është një kujtesë e fuqishme se çdo brez duhet të ruajë e të mbrojë atë që një herë është fituar me guxim dhe dhimbje.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
