Përgatiti Ejona Grozha, Master “Psikologji Ligjore”
Protestat shërbejnë si “lokomotiva” të rëndësishme dhe kanë ndikimin në jetët tona, në përfshirjen e një procesi të gjatë për t’u bërë individ të pavarur. Procesi duhet të jetë aktiv që në vitet e para të jetës së një fëmije, aty ku nis fillesa e një “pohimi autonom” duke i thënë “jo” provokimeve në dukje të lehta. Shpeshherë gabimet prindërore bëhen bazë e dobishme për protestën e fëmijëve të tyre.
Demonstratat sot janë bërë pjesë e jetës moderne, për shkak të ndikimit nga “cikli mediatik social” i lajmeve 24-orëshe. Fëmijët tanë janë natyrë kurioze, të vetëdijshëm për publikun për protestat që ndodhin në nivel lokal, kombëtar e global.
Fëmijët mbingarkohen nga zhurmat dhe emocionet që shoqërojnë protestat paqësore apo dhe të tjera dhe mund të ndjehen të “hutuar” ose të “alarmuar” kur shohin të rritur duke sfiduar autoritetet, qeveritë politike vendase ose të huaja.
Fëmijët kanë nevojë të “rebelohen”, ndërsa fëmijët bëhen të vetëmjaftueshëm, forma e tyre e protestës bëhet më komplekse. Ka ikur koha kur ne i bërtisnim fëmijëve për t’u ushqyer, për të hedhur mbeturina apo mos pranimin e veshjes. Ato gjejnë mënyra krijuese, si të na sfidojnë. Brenda këtij rebelimi përjetojnë veçori të shëndetshme. Kur “rebelohen” ndaj nesh fitojnë një ndjenjë guximi ndërsa rrezikojnë zemërimin, mosmiratimin dhe ndëshkimet tona. Ato fitojnë zotim kur plotësojnë nevojat dhe dëshirat e tyre përtej kufizimeve.
Veçantia në vetëaktin e rebelimit: “Për të mirë a të keq”, është se shohim veten tek fëmija, identifikohemi me të (p.sh. kur krenohemi për arritjet në media sociale).
Kjo lloj e drejte juridike mundësia e të protestuarit, është sanksionuar sipas “Konventës së të drejtave të njeriut” të sanksionuar në Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë, në ligjin mbi të drejtat e fëmijëve si më poshtë:
Neni 13
- Fëmija ka të drejtën e lirisë se shprehjes; kjo e drejtë përfshin lirinë për të kërkuar, për të marrë dhe për të përcjellë informacione dhe ide të çdo lloji, pa marrë parasysh kufijtë, në formë gojore, të shkruar, të shtypur artistike, ose me çdo mjet tjetër të zgjedhur nga fëmija.
- Ushtrimi i kësaj të drejte mund t’i nënshtrohet disa kufizimeve, por vetëm kur përcaktohen me ligj dhe janë të domosdoshme për:
- a) respektimin e të drejtave ose reputacionit të të tjerëve ose
- b) mbrojtjen e sigurimit kombëtar, të rendit publik, të shëndetit, të moralit publik.
Mbi bazën e asaj që shkruhet më lart interpretohet që çdo fëmijë, përtej të drejtës sociale ka edhe të drejtën juridike që ta shprehë revoltën e tij në forma dhe mënyra të ndryshme, mesazhin që do të përcjellë. Kjo e drejtë mund t’i kufizohet në bazë të rrethanave po nuk mund t’i ndalohet.
Si mund t’i orientojmë apo udhëzojmë fëmijët në përfshirjen pjesëmarrëse të një proteste?
Fëmijët e vegjël kanë një diversitet përvojash e nivelesh të ndryshme, duke i futur këto koncepte në dinamikën e një proteste, mund t’i sfidojë ato.
Mosha e fëmijës dhe kultura ndikon në aftësinë e tyre për të parë garën në kontekstin e fuqisë dhe drejtësisë. Vetëm ju e dini nivelin e familjaritetit të fëmijës suaj, çështjet në mënyrë të moderuar në përputhje me rrethanat.
Qasja e temës është me pyetje të tilla: “A është ajo gjë e padrejtë për të gjithë? “Pa sfiduar vëzhgimet e tyre, mund të pyesni, nëse mendojnë se protestuesit u trajtuan padrejtësisht për shkak të mbrojtjes së çështjes”.
Kur e përfshijmë veten në aktivitetet e fëmijëve tanë, që synojnë të jenë inkurajues, mbështetës dhe fuqizues, ne mund të ndërhyjmë në aspektet kryesore të zhvillimit të tyre.
Kur bashkohemi me ta në një protestë politike, ne mund të prishim nevojën e tyre për të përjetuar rrezikun që shoqërohet në të dhe që ndihmon në zhvillimin e një ndjenje guximi dhe krenarie.
Roli i prindërit nuk duhet të ketë rol intimidues në protestë, kjo ndikon në pengesën e zhvillimit të tyre, por rol mbështetës.
Duhet t’i mësojmë se ato kanë të drejtë të kërkojnë avokatin e tyre dhe se çdo veprim procedimi nuk duhet lejuar pa prezencën e të rriturit referohemi ligjit më poshtë sipas “Konventës së të drejtave të njeriut” të sanksionuar në Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë mbi të drejtat e fëmijëve:
Neni 35 (i Kodit të Procedurës Penale) Ndihma që i jepet të pandehurit të mitur:
- Të pandehurit të mitur i sigurohet ndihmë juridike dhe psikologjike, në çdo gjendje dhe shkallë të procedimit, me praninë e prindit, kujdestarit ligjor ose të personave të tjerë të kërkuar nga i mituri dhe të pranuar nga autoriteti që procedon.
- Organi procedues mund të kryejë veprime dhe të përpilojë akte, për të cilat kërkohet pjesëmarrja e të miturit, pa praninë e personave të treguar në paragrafin 1, vetëm kur një gjë e tillë është në interes të të miturit ose kur vonesa mund të dëmtojë rëndë procedimin, por gjithmonë në praninë e mbrojtësit.
Sipas ligjit më lart, që në aktin e parë atë të procedimit, të arrestimit dhe në gjitha etapat e tjera; marrja në pyetje, paraburgimi, burgimi duhet të jetë përherë në prezencën e një të rrituri (kujdestari ligjor) domosdoshmëri juridike dhe ndihmës psikologjike.
Këshilla
1. Nëse jeni duke planifikuar ta çoni fëmijën në protestë apo thjesht duke biseduar mbi këto ngjarje, mësoni konceptet themelore të protestës publike. Instinkti i parë mund të hidhni, t’i tregoni se liria e protestës është një e drejtë njerëzore, gur themeli i demokracisë pjesëmarrëse. Njerëzit protestojnë kur ekziston një padrejtësi e perceptuar, veçanërisht nga qeveria lokale ose qendrore.
Për fëmijët e vegjël, mësoni për të kuptuar të ndjerit frikshëm, koncepte si demokracia, qeveria, pjesëmarrja masive është e pakonceptueshme për ato që janë 6 vjeç e poshtë, po ato kanë një kuptim intuitiv të fuqisë dhe “pafuqisë”.
2. Ju mund t’i tregoni ndonjë histori, por ajo do kërkojë elementet e mëposhtëm:
a.i rrituri duke i dhënë një premtim një fëmije (duke ushtruar fuqi),
b.i rrituri duke shkelur këtë premtim (është veprim i padrejtë),
c.fëmija që proteston pa dhunë, preferohet të pasqyrojnë tipiken e fëmijës tuaj përgjigje (p.sh, gërvishtje ose shkelje këmbe).
3. Nëse jeni duke humbur vëmendjen e fëmijës tuaj në ndonjë moment, ndaloni atë për të theksuar si mund ta bëjnë një protestë argëtuese: “Këndojnë këngë së bashku dhe luajnë vegla muzikore”. Kjo është një nga shenjat të themi si ndjehemi. Disa nga shenjat janë të thonë : “Jo e drejtë!”; “Ndonjëherë njerëzit ngrihen në skenë për të mbajtur fjalime”; “Përshkruani disa nga shenjat më të paharrueshme të protestës”: këngë, folës nga përvojat tuaja.
4. Mund t’i referoni libra që i afrohen konceptit të protestës në mënyrë abstrakte që i lidhin ngjarjet përmes syve të një fëmije.
5. Ndani dhe diskutoni përvojat me fëmijët në lidhje me protestën.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
