Në vitet 1900, shkaqet kryesore të vdekjes (tuberkulozi, pneumonia, enteriti) reflektonin pamjaftueshmërinë në kontrollin e sëmundjeve infektive; pritshmëria për jetëgjatësinë në ato vite ishte mesatarisht 47.3 vjeç. Në vitin 1997, ndryshimi i shkaqeve kryesore të vdekjes (kanceri dhe sëmundjet kardiovaskulare), rriti pritshmërinë për jetëgjatësinë, konkretisht 79 vjeç për femrat dhe 74 vjeç për meshkujt. Nëse një pritshmëri e tillë do t’i paraqitej njeriut të vitit 1900, ai do ta quante çmenduri, por ja që është kështu, pritshmëria e jetëgjatësisë është thuajse dyfishuar në gati një shekull.
Albana Daka, nutricioniste
Departamenti i Shtetit dhe Shërbimeve Njerëzore në SHBA e vlerëson pritshmërinë për jetëgjatësinë në vitin 2050 plot 84.3 vite për femrat dhe 79.7 vite për meshkujt. Organizatat ndërkombëtare kryesore të mjekësisë kundër plakjes besojnë fort se edhe 10 vite mund t’i shtohen pritshmërisë për jetëgjatësinë mesatare, falë zbulimeve të vazhdueshme dhe aplikimeve bioteknologjike, si dhe metodave parandaluese që lidhen me stilin e jetës. Nga pikëpamja mjekësore, plakja përfaqëson një proces dinamik të humbjes progresive të aftësive mendore, motorike dhe estetike: mund të vijë lehtë dhe në mënyrë të ekuilibruar, ose të rezultojë e shpejtë dhe e parakohshme.
Si konkluzion, në pjesën më të madhe të individëve, mosha e regjistruar nuk i korrespondon asaj që quhet moshë biologjike, dhe për këtë përgjegjës jemi vetë ne, për mirë (nëse jemi kujdesur), ose për keq (nëse e kemi lënë veten pas dore). Kështu, mosha kronologjike është ajo që i korrespondon datëlindjes sipas kalendarit. Ndryshe nga kjo, mosha biologjike është një lloj trashëgimie personale: mosha që një person paraqet në raport me cilësinë biologjike të qelizave, organeve dhe aparateve të organizmit të tij, krahasuar me vlerat standarde të referimit.
DISA REKOMANDIME PËR NJË JETË MË TË SHËNDETSHME DHE MË TË GJATË:
Diagnozë e hershme.
Diagnoza e hershme ofron mundësinë të parandalohen ose të kurohen në kohë patologji të ndryshme, si: sëmundja e Alzheimerit, e Parkinsonit, infarkti, iktusi, osteoporoza, neoplazitë (prostatë, gji, uterus, stomak, mushkëri, mëlçi) etj. Një gjumë çlodhës. Për t’u theksuar rëndësia e ciklit gjumë-zgjim; kush fle pak, plaket shpejt: gjatë orëve të natës organizmi kryen pjesën më të madhe të proceseve pastruese dhe të rigjenerimit të qelizave, duke modifikuar prodhimin e melatoninës dhe hormonit të rritjes.
Mbajtja dhe kontrolli i peshës trupore. Sa më shumë të peshojë një person, aq më pak jeton, obeziteti është në fakt një përmbledhje e disa faktorëve të riskut (hipertension, sëmundje kardiovaskulare, diabet, yndyra të larta në gjak, artroze, funksionim jo i mirë i aparatit tretës etj…).
Shmangni duhanin. Zakoni i pirjes së duhanit e rreziqeve më të mëdha të patologjive të aparatit të frymëmarrjes dhe kardiovaskular, duke ulur në mënyrë drastike gjasat për jetëgjatësi. Një në dy duhanpirës vdes si pasojë e dëmeve që shkakton duhanpirja: 50% e tyre në fashën moshore 35-65 vjeç. Është tanimë e vërtetuar shkencërisht nga studimet e kryera se zakoni i duhanpirjes ul jetëgjatësinë me 8- 12 vite.
Kryeni vazhdimisht aktivitet fizik. Forcon aparatin muskulor dhe parandalon osteoporozën; djeg yndyrat, ul kolesterolin e keq LDL dhe rrit nivelin e kolesterolit të mirë HDL; hollon gjakun, duke favorizuar qarkullimin e tij në tërësi, ul riskun e infarktit etj.
Stimuloni funksionet tuaja konjitive. Truri është një lloj muskuli dhe si i tillë duhet stërvitur. Mund ta stimuloni e stërvitni duke lexuar, duke ndjekur hobi të caktuara, duke bërë punë vullnetare për kauza që i keni për zemër etj… Shmangni stresin. Organizmi ynë reagon ndaj stresit duke rritur sekretimin e disa hormoneve dhe duke frenuar të tjera. E njëjta ndjesi lodhjeje, ankthi, apatie, humori të keq shkaktohen kur në sistemin tonë nervor neurotransmetuesit si serotonina, noradrenalina dhe dopamina nuk funksionojnë si duhet.
Ndiqni një dietë cilësisht korrekte. Kontrolloni kaloritë, konsumoni shumë fruta dhe perime të stinës, konsumoni fibra dhe yndyra të mira (si omega-3), reduktoni sheqerin dhe kripën.
Moderoni konsumin e pijeve alkoolike. Një gotë verë çdo ditë mund të ndihmojë të parandaloni demencën apo sëmundjet kardiovaskulare. Në të kundërt konsumimi i alkoolit mbi nivelet e sugjeruara sjell dëm për organizmin dhe një plakje të parakohshme.
Neutralizoni aksionin e radikaleve të lira. Radikalet e lira luajnë rol të rëndësishëm, pasi marrin pjesë në: eliminimin e baktereve patogjene, rregullimin e presionit arterial të gjakut, transmetimin e sinjaleve. Rritja e radikaleve të lira sjell dëmtimin e molekulave biologjike jetësore si lipidet, duke dëmtuar membranën e tyre qelizore, proteinat enzimatike, si dhe ADN-në. Ky dëmtim, nëse nuk riparohet menjëherë, do të favorizojë shfaqjen ose përshpejtimin e progresit të shumë sëmundjeve, si: hipertensioni arterial, ateroskleroza, infarkti, ishemia cerebrale, sëmundja e Parkinsonit, Alzheimeri, koliti ulçeroz, obeziteti, diabeti mellitus, artriti reumatoid apo dhe disa lloje të tumoreve. Përveç kësaj, një rritje e radikaleve të lira mund të nxisë plakjen e parakohshme të organizmit.
Përmirësoni sekretimin e hormoneve të organizmit. Ulja e nivelit të hormonit të rritjes (GH) shoqërohet me uljen e kapacitetit funksional të organizmit. Edhe prodhimi i DHEA-s ulet me kalimin e viteve. Dozimi i këtyre dy hormoneve përdoret shpesh si matës për moshën fiziologjike të një personi.
Mbajtja e një profili imunitar të shëndetshëm. Ndihmon në parandalimin e sëmundjeve infektive dhe pasojave të tyre. Organizmi i njeriut e humbet kapacitetin autoimun me kalimin e viteve.
Burimi: Gazeta Panorama
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
