Një sulm paniku është një episod i papritur i frikës intensive që shkakton reagime të rënda fizike, kur nuk ekziston ndonjë rrezik i vërtetë ose shkak i dukshëm. Sulmet e panikut mund të jenë shumë të frikshme.
Gresantina Demaj, psikologe e shëndetit mendor
Kur ndodhin sulme paniku, ju mund të mendoni se po e humbni kontrollin, keni një sulm në zemër ose madje, të mendoni për vdekjen. Shumë njerëz kanë vetëm një ose dy sulme paniku gjatë jetës së tyre, dhe problemi shkon deri aty, sa të përfundojë me një situatë stresuese. Por nëse keni pasur sulme të përsëritura paniku, të papritura, dhe keni kaluar periudha të gjata në frikë të vazhdueshme nga një sulm tjetër, mund të keni një gjendje të quajtur çrregullim paniku.
Megjithëse sulmet e panikut nuk janë kërcënuese për jetën, ato mund të jenë të frikshme dhe ndikojnë ndjeshëm në cilësinë tuaj të jetës. Por trajtimi mund të jetë shumë efektiv.
Shenjat
Sulmet e panikut zakonisht fillojnë papritmas, pa paralajmëruar. Ata mund të godasin në çdo kohë – kur drejtoni një makinë, në qendër tregtare, në gjumë ose në mes të një takimi biznesi. Ju mund të keni sulme të rastit të panikut, ose ato mund të ndodhin shpesh. Sulmet e panikut kanë shumë ndryshime, por simptomat zakonisht arrijnë kulmin brenda disa minutave. Ju mund të ndjeheni të lodhur pas një sulmi paniku të qetësohet.
Sulmet e panikut zakonisht përfshijnë disa nga këto shenja ose simptoma:
Frika nga humbja e kontrollit ose vdekja
Ritmi i shpejtë dhe rrahje të zemrës
Djersitje
Dridhje ose lëkundje
Gulçim ose ngushtësi në fyt
Të dridhura
Të përziera
Kërcitje abdominale
Dhimbje gjoksi
Dhimbje koke
Marramendje, dritëkuqe ose zbehje.
Ndjesi shpimi gjilpërash
Ndjenja e jorealitetit ose shkëputjes
Një nga gjërat më të këqija në lidhje me sulmet e panikut është frika e fortë se do të keni një tjetër. Ju mund të keni frikë të keni sulme paniku aq shumë sa të shmangni situata të caktuara ku mund të ndodhin.
Kur të shikoni një mjek?
Nëse keni simptoma sulm paniku, kërkoni ndihmë mjekësore sa më shpejt të jetë e mundur. Sulmet e panikut, ndërsa janë jashtëzakonisht të pakëndshme, nuk janë të rrezikshme. Por sulmet e panikut janë të vështira për tu menaxhuar nga ju, dhe ato mund të përkeqësohen pa trajtim.
Simptomat e sulmit të panikut mund të ngjajnë gjithashtu me simptoma të problemeve të tjera serioze shëndetësore, siç është sulmi në zemër, kështu që është e rëndësishme të vlerësoheni nga ofruesi juaj i kujdesit parësor nëse nuk jeni të sigurt se çfarë po shkakton simptomat tuaja.
Shkaqet
Nuk dihet se çfarë shkakton sulme paniku ose çrregullim paniku, por këta faktorë mund të luajnë një rol:
Gjenetikë
Stresi i madh
Temperatura që është më e ndjeshme ndaj stresit ose e prirur ndaj emocioneve negative
Ndryshime të caktuara në mënyrën e funksionimit të pjesëve të trurit tuaj.
Sulmet e panikut mund të ndodhin papritmas dhe paparalajmëruar në fillim, por me kalimin e kohës, ato zakonisht shkaktohen nga situata të caktuara sic mund të jenë zenka, individ toksik, vende etj.
Përgjigjja natyrore e trupit tuaj ose reagimi ndaj rrezikut është i përfshirë në sulme paniku. Për shembull, nëse një ari i thinjur erdhi pas jush, trupi juaj do të reagonte instinktivisht. Shkalla e zemrës dhe frymëmarrja juaj do të shpejtonin kur trupi juaj përgatitej për një situatë kërcënuese për jetën. Shumë nga të njëjtat reagime ndodhin në një sulm paniku. Por nuk dihet pse ndodh një sulm paniku kur nuk ekziston ndonjë rrezik i dukshëm.
Faktorët e rrezikut
Simptomat e çrregullimit të panikut shpesh fillojnë në adoleshencën e vonë ose në moshën e rritur të hershme dhe prekin më shumë gra sesa burrat.
Faktorët që mund të rrisin rrezikun e shfaqjes së sulmeve të panikut ose çrregullimit të panikut përfshijnë:
Histori familjare e sulmeve të panikut ose çrregullimit të panikut
Stresi i madh në jetë, siç është vdekja ose sëmundja serioze e një të dashur
Një ngjarje traumatike, siç është sulmi seksual ose një aksident i rëndë
Ndryshime të mëdha në jetën tuaj, të tilla si divorci ose shtimi i një fëmije
Pirja e duhanit ose konsumimi i tepërt i kafeinës
Historia e abuzimit fizik ose seksual të fëmijërisë
Komplikimet
Mbetet pa u trajtuar, sulmet e panikut dhe çrregullimi i panikut mund të ndikojnë pothuajse në çdo fushë të jetës tuaj. Ju mund të keni aq frikë të keni më shumë sulme paniku sa të jetoni në një gjendje të vazhdueshme frike, duke prishur cilësinë tuaj të jetës.
Komplikimet që sulmet e panikut mund të shkaktojnë ose janë të lidhura përfshijnë:
Zhvillimi i fobive specifike, të tilla si frika nga vozitja ose largimi nga shtëpia juaj
Kujdesi i shpeshtë mjekësor për shqetësime shëndetësore dhe kushte të tjera mjekësore
Shmangia e situatave sociale
Probleme në punë ose shkollë
Depresioni, çrregullimet e ankthit dhe çrregullimet e tjera psikiatrike
Rritje e rrezikut të vetëvrasjeve ose mendimeve të vetëvrasjeve
Keqpërdorimi i alkoolit ose substancave të tjera
Probleme financiare
Për disa njerëz, çrregullimi i panikut mund të përfshijë agoraphobia – duke shmangur vendet ose situatat që ju shkaktojnë ankth sepse keni frikë të mos jeni në gjendje të shpëtoni ose të merrni ndihmë nëse keni një sulm paniku. Ose mund të bëheni të varur nga të tjerët që të jenë me ju në mënyrë që të largoheni nga shtëpia juaj.
Menaxhimi i gjendjes së atakut të panikut
Të menaxhosh situaten në momentin kur je i zhytur në atakun e panikut është e veshtir shpesh dhe e pamundur për individin.
Individët të cilët kanë kaluar një herë atak, herën e dytë ndjesia do jetë me e fortë se sa e para.
Disa veprime që mund të bejmë për të na ndihmuar veten dhe për të mbajtur nën kontroll situatën kur jemi duke përjetuar atak paniku janë:
Frymëmarrja me bark
Heqja e këpucëve dhe shtrirja në tokë.
Fokusimi i shikimit në një pikë ose objekt që keni pranë. Disa njerëz e shohin të dobishëm për të gjetur një objekt të vetëm për të përqendruar gjithë vëmendjen e tyre gjatë një sulmi paniku. Zgjidhni një objekt në shikim të qartë dhe me vetëdije vini re gjithçka në lidhje me të.
Mbylli sytë. Disa sulme paniku vijnë nga shkaktarë që ju mposhtin. Nëse jeni në një mjedis të shpejtë me shumë stimuj, kjo mund të ushqejë sulmin tuaj të panikut. Për të zvogëluar stimujt, mbyllni sytë gjatë sulmit tuaj të panikut. Kjo mund të bllokojë çdo stimul shtesë dhe ta bëjë më të lehtë përqendrimin në frymëmarrjen tuaj.
Përdorni teknikat e relaksimit të muskujve. Ashtu si frymëmarrja e thellë, teknikat e relaksimit të muskujve mund të ndihmojnë në ndalimin e sulmit tuaj të panikut në gjurmët e tij duke kontrolluar përgjigjen e trupit tuaj sa më shumë që të jetë e mundur. Në mënyrë të ndërgjegjshme relaksoni një muskul në të njëjtën kohë, duke filluar me diçka të thjeshtë si gishtat në dorë, dhe lëvizni rrugën lart përmes trupit tuaj. Teknikat e relaksimit të muskujve do të jenë më efektive kur i keni praktikuar ato më parë.
Fotografoni vendin tuaj të lumtur. Cili është vendi më relaksues në botë për të cilin mund të mendoni? Një plazh me diell me valë të butë që rrokulliset? Një kabinë në male?
Fotografohuni këtu, dhe përpiquni të përqendroheni në detaje sa më shumë që të jetë e mundur. Imagjinoni të gërmoni gishtërinjtë në rërën e ngrohtë, ose të nuhatni aromën e mprehtë të pemëve. Ky vend duhet të jetë i qetë, i qetë dhe relaksues.
Mbani livando në dorë. Lavender është i njohur për qetësues dhe lehtësues nga stresi. Mund të ndihmojë trupin tuaj të pushojë. Nëse e dini se jeni të prirur për sulme paniku, mbani pak vaj esencial të livandës në dorë dhe vendosni disa në parakrahët kur provoni një sulm paniku. Bëni frymë në aromë.
Merrni benzodiazepines, ose nje pilulë qetësuese. Benzodiazepinat mund të ndihmojnë në trajtimin e sulmeve të panikut nëse merrni një sa më shpejt që ju të ndjeheni një sulm që po ndodh.
Përsëriteni një mantra nga brenda. Përsëritja e një mantra nga brenda mund të jetë relaksuese dhe siguruese, dhe kjo mund t’ju japë diçka për të kuptuar gjatë një sulmi paniku, është thjesht “Edhe kjo do të kalojë”, ose një mantër që ju flet personalisht, përsërisni atë në kokën tuaj derisa të ndjeheni se sulmi i panikut fillon të zhytet.
Shenjat dhe simptomat e një sulmi paniku zhvillohen papritmas dhe zakonisht arrijnë kulmin e tyre brenda 10 minutave. Ato rrallë zgjasin më shumë se një orë, ndërsa shumica përfundojnë brenda 20 deri në 30 minuta. Nëse individi arrin të plotësojë 2-3 pika nga të përmendurat më lart është i aftë ta përballojë atakun dhe ta menaxhojë. Nëse individi nuk po plotëson asnjë nga pikat dhe situata zgjat më shumë se 30 minuta, duhet të shoqërohet në spital për të marrë një ndihmë mjekësore.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
