Esmeralda Birçaj, eksperte e shëndetit mendor
Ditët, javët, muajt, vitet kalojnë dhe ju zbuloni se jeni aty ku keni qenë më parë, ose në një situatë të ngjashme. Ju thatë se do të bënit njërën, tjetrën, se do të ndryshonit situatën, se do të ndryshonit veten, por ju mbetët në po atë situatë, ju hoqët dorë nga vetja, nuk guxuat, nuk e bëtë, nuk…
Dhe praktikisht qëndruat atje ku ishit. Në të njëjtën marrëdhënie, në të njëjtën punë, në të njëjtën shtëpi, në të njëjtët miq, në të njëjtën pozitë dhe situatë problematike.
Komoditeti është shumë njerëzor. Po shumë. Truri nga natyra dëshiron të kursejë forcë dhe energji dhe do ta bëjë atë që mundet gjithnjë e më me përtesë për të kaluar kohën, ditën, kohën. Ai do të punojë së pari për të na mbajtur gjallë, pastaj për të kënaqur nevojat tona dhe pastaj dëshirat tona.
Por ai do të punojë sa më pak që të mundet. Kështu që ne mund të duam, ëndërrojmë, dëshirojmë, planifikojmë, por jo të bëjmë.
Dhe ka frikëra. Frika nga e ndryshimi, nga e reja, nga e paparashikueshmja. Frika e vuajtjes përsëri nga diçka që kemi vuajtur në të kaluarën dhe dhemb. Frika e dështimit. Frika nga kritika, refuzimi, subjekt i komenteve shoqërore apo edhe i talljeve.
Frika nga vetmia në fund të fundit, se nëse bëjmë një gabim do të mbetemi vetëm dhe të izoluar, që barazohet me vdekjen shoqërore dhe, në shpirtin tonë, me vdekjen emocionale. Ideja e ndryshimit sjell frikë dhe frikërat sabotojnë ndryshimin dhe na lënë në rehati të sigurt, edhe nëse ka probleme, madje edhe të mëdha.
Kërkon rrezik të ndryshojmë, të bëjmë gjëra të rëndësishme, të reja, të vështira. Dhe të mos veprojmë, është predispozita jonë natyrore. Përveçse, nëse mbijetesa ose përgjigjja jonë ndaj një situate stresuese nuk varet nga kjo. Kjo është arsyeja pse ne bëjmë ndryshime dhe gjëra të reja të rëndësishme në jetën tonë më shpesh kur nuk bëhet ndryshe, për të mos u lënduar, për të mos u stresuar shumë dhe prishur ekuilibrin.
Gjithashtu, shumica prej nesh ka nga natyra një sens të gabuar të kohës, mendojmë se kemi kohë të pakufizuar për të jetuar dhe për të bërë gjëra por nuk është kështu, dhe zvarritemi lehtë. Në fakt, kur jemi mjaft të moshuar dhe jemi në moshë mesatare, ne fillojmë ta perceptojmë kohën ndryshe, se ajo kalon shumë më shpejt. Por atëherë mund të jetë tepër vonë për të bërë shumë nga ato që duam.
Për më tepër, ne mendojmë se duke i lënë gjërat ashtu siç janë, ato do të vazhdojnë të jenë ashtu siç na kënaqin, dhe kjo nuk ndodh pothuajse kurrë. Situatat janë dinamike, përmbysjet ndodhin për çfarëdo arsye dhe ajo që vlen sot, madje nesër ose një orë nga tani mund të ketë ndryshuar. Kjo, sigurisht, është aty ku vlen aftësia për të përshtatur, e njëjta aftësi që mund të përdorim kur vetë e kthejmë situatën në drejtimin e dëshiruar, në vend që të jemi rehat dhe të befasuar.
Disa nga natyra janë më konservatorë dhe të prirur për lehtësi, ndërsa të tjerët janë nga natyra më aventureskë, më komodë me ndryshimin, mbase edhe më të pamatur. Për shumicën, komoditeti është një ilaç, i ëmbël ose i hidhur, në varësi të rezultateve të tij, por edhe një mallkim sepse mbyll derën për më të mirat që mund të vijnë, nëse mobilizohemi për to. Dhe që ndoshta nuk do të vijnë vetë.
Ne duam një marrëdhënie më të mirë, por nuk bëjmë asgjë për ta ndryshuar atë. Ose ne duam një person më të mirë në marrëdhënien tonë dhe nuk bëjmë atë që është e nevojshme për t’u çliruar nga ai që kemi. Ose mund të ndiejmë se meritojmë një punë më të mirë, por qëndrojmë në të derisa të dalim në pension.
Mund të jetë shumë zhgënjyese të kuptosh që koha ka humbur, mundësitë humbën, madje njerëzit dhe marrëdhëniet kanë humbur nga jeta jonë ose ne kemi mbetur të vuajmë sepse nuk bëmë atë që duhej. Ky zhgënjim mund të bëhet lehtësisht zhgënjim ose edhe dëshpërim dhe atëherë është shumë e vështirë të ngrihesh, të shikosh jo vetëm se ku jemi por edhe se ku duam të shkojmë dhe të fillojmë të lëvizim. Por kjo është pikërisht ajo që duhet të bëjmë!
Nuk ka kuptim të ndihemi fajtorë për komoditetin, vonesën që kemi treguar në bërjen e gjërave, madje edhe për muaj apo vite. E thamë, është njerëzore dhe normale dhe pothuajse çdokush mund ta shkelë atë. Ajo që ka kuptim dhe përmbajtje është të njohësh komoditetin, madje me vonesë, atë që duhet bërë dhe shmangur, të marrësh një vendim edhe tani për të bërë lëvizjen, dhe pastaj të fillojmë makinerinë e zbatimit që të gjithë kemi në trurin tonë.
Le të shohim disa praktika që e bëjnë të lehtë fillimin e kësaj makine, të kalojmë nga komoditeti te shkëputja, të mobilizohemi dhe të lëvizim në drejtimin e dëshiruar:
1.Dëgjoni me kujdes miqtë kur ata përpiqen t’ju zgjojnë nga letargjia e komoditetit. Kur ata ju thonë “Lëviz”, “Vazhdo”, “Shqitu”, “Atëherë bëj diçka”, “Çfarë po pret?”, “Deri kur do ta lësh këtë të vazhdojë kështu?”, “Nuk e kuptoj pse nuk reagon” dhe të ngjashme, me siguri ata shohin diçka te ju dhe në situatën tuaj që ia vlen ta kuptoni dhe të bëni diçka.
2.Zhgënjimi dhe zhgënjimi nga të menduarit për atë që nuk kemi bërë, sa kohë vonuam, çfarë kemi humbur, sa e vështirë është të provosh etj. janë pengesa të rëndësishme. Le të përqendrohemi vetëm në mendimet e asaj që duam, çfarë është e mundur, si do të mobilizohemi, dhe madje ta parashikojmë rezultatin deri në një farë mase. Nëse mendimet negative dhe emocionet negative janë këmbëngulëse dhe “u përmbahemi” atyre, atëherë duhet të përdorim teknika të tilla si p.sh. të vëmendjes ose EFT (Teknikat e Çlirimit Emocional) për t’u çliruar.
3.Mos planifikoni të bëni shumë gjëra dhe veçanërisht shumë ndryshime në të njëjtën kohë. Kjo e bën të ardhmen të duket si një mal dhe siç e dimë malet kanë nevojë për shumë përpjekje dhe kohë për t’u ngjitur dhe për t’i shmangur ato. Përqendrohuni në një, dy, më së shumti tre të rëndësishëm dhe deri diku të arritshëm.
4.Planet afatgjata ka më shumë të ngjarë të realizohen nëse fillojnë në një farë mënyre menjëherë dhe nëse përfshijnë faza të ndërmjetme më të vogla, në kohë dhe përpjekje.
5.Një ndryshim i madh është më lehtë të braktiset sesa një i vogël, para se përpjekja të fillojë ose madje edhe gjatë zbatimit. Pra, më mirë një ndryshim i vogël i menjëhershëm që do të bëhet lehtë dhe shpejt, por që është në drejtimin e dëshiruar, menjëherë pas një ndryshimi tjetër të vogël të lehtë në të njëjtin drejtim etj.
6.Shmangia e dhimbjes është, nga natyra, një motivim më intensiv sesa arritja e kënaqësisë. Pra, një ndryshim që bëhet për t’u lehtësuar është më i lehtë për t’u bërë sesa një, që thjesht do të na çojë në një vend më të mirë. Nëse tashmë kemi dhimbje, perfekt, ne gjithashtu kemi motivimin më të mirë për ndryshim. Nëse nuk ka dhimbje, ose mund të përpiqemi të kuptojmë se sa keq na bën rehatia në këtë fazë ose sa keq do të na dëmtojë nëse vazhdon, dhe kështu të shkaktojmë ose stimulojmë dhimbjen.
7.Të kemi një sistem rikujtuesish dhe alarmesh që na pengon të jemi përsëri rehat, aty ku duam të ndryshojmë. Kjo mund të jetë p.sh. një ditar veprimesh me shkrim, një asistent rikujtues dhe kontrolli (partneri i llogaridhënies), një aplikacion në celularin tonë me një listë se çfarë të bëjmë dhe alarme rikujtuese, etj.
8.Të kujdesemi për veten dhe trupin tonë që të ketë më shumë energji. Ne thamë, komoditeti është kursim i energjisë, kështu që sa më pak të kemi, aq më shumë kërkojmë komoditet. Të kujdesemi për dietën tonë, shëndetin tonë, hidratimin tonë, pushimin tonë, por edhe pushimin tonë shpirtëror. Të ushtrohemi për të pasur fleksibilitet dhe energji në trup, gjë që ndikon si në fleksibilitetin, ashtu edhe në energjinë e trurit tonë.
Shënim: Komoditeti nuk është arsyeja e vetme që ne nuk bëjmë gjëra dhe nuk ndryshojmë. Shkaqe të tjera mund të jenë konflikte të brendshme (nevoja konfliktuale, besime, ndjenja), të menduarit e bllokuar ose mënyra të gabuara të të menduarit, depresioni, madje edhe i butë ose i fshehtë që ndikon në funksionalitetin, por edhe situata brenda ose brenda psikopatologjisë.
Në përgjithësi, nëse keni shmangie të vazhdueshme dhe kronike të veprimit, reagimit ose zhvillimit në jetën tuaj, nëse jeni të detyruar të lëvizni nga pozicioni juaj dhe të ndryshoni drejtimin, është mirë të kërkoni ndihmën e një specialisti për të identifikuar shkaqet dhe për t’i trajtuar ato në mënyrë efektive.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
