Demenca është një sëmundje e cila përfshin dëmtimin e kujtesës, çoroditje dhe humbjen e aftësisë për të kryer aktivitete të përditshme. Sëmundja e Alzheimerit është forma më e zakonshme e demencës dhe shkakton një rënie progresive në shëndetin e trurit.
Faktori kryesor i rrezikut për demencë është mosha e vjetër. Rreth 30% e njerëzve të moshës mbi 85 vjeç jetojnë me demencë. Ndikimet gjenetike gjithashtu luajnë një rol në fillimin e sëmundjes, por këto janë më të forta për llojet më të rralla të demencës, siç është sëmundja Alzheimer që fillon herët.
Megjithëse nuk mund ta ndryshojmë moshën tonë apo profilin gjenetik, megjithatë ka disa ndryshime të stilit të jetesës që mund të çojnë në uljen e rrezikut për demencë.
- Angazhimi në aktivitete stimuluese mendore
Arsimi është një përcaktues i rëndësishëm i rrezikut të demencës. Duke pasur më pak se 10 vjet arsim formal mund të rrisë shanset e zhvillimit të demencës. Njerëzit që nuk kryejnë shkollë të mesme kanë rrezikun më të madh.
Lajm i mirë është se mund t’a forcojmë trurin tonë në çdo moshë, nëpërmjet arritjeve në vendin e punës dhe aktiviteteve të kohës së lirë, si leximi i gazetave, lojërat me letra ose mësimi i një gjuhe. Provat sugjerojnë se trajnimi i bazuar në grup për kujtesën dhe strategjitë e zgjidhjes së problemeve mund të përmirësojë funksionin kognitiv afatgjatë. Angazhimi në aktivitete stimuluese mendore në një mjedis shoqëror mund të kontribuojë gjithashtu në suksesin e trajnimit njohës.
- Kontaktet sociale
Kontaktet më të shpeshta shoqërore (si për shembull vizitimi i miqve dhe i të afërmve ose bisedat në telefon) janë të lidhura me rrezik më të ulët të demencës, ndërsa vetmia mund ta rrisë atë. Përfshirja më e madhe në aktivitetet e grupit ose të komunitetit lidhet me një rrezik më të ulët për tu prekur nga kjo sëmundje. Është interesante se madhësia e grupit të miqësisë duket më pak e rëndësishme sesa të kesh kontakt të rregullt me të tjerët.
- Menaxhimi i peshës dhe shëndetit të zemrës
Ekziston një lidhje e fortë midis shëndetit të zemrës dhe trurit. Presioni i lartë i gjakut dhe obeziteti, sidomos gjatë mesit të jetës, rrisin rrezikun e demencës.
Në një analizë të të dhënave nga më shumë se 40,000 njerëz, ata që kishin diabet të tipit 2 kishin dy herë më shumë gjasa të zhvillonin demencë sesa njerëzit e shëndetshëm. Menaxhimi ose ndryshimi i këtyre kushteve nëpërmjet përdorimit të ilaçeve dhe ose dietës dhe stërvitjes është thelbësor për reduktimin e rrezikut të demencës.
- Më shumë aktivitet fizik
Aktiviteti fizik është një faktor për të mbrojtur dhe ruajtur aftësinë njohëse. Në të dhënat e kombinuara nga më shumë se 33,000 njerëz, ata që ishin më shumë aktivë fizikisht kishin një rrezik 38% më të ulët të aftësisë njohëse krahasuar me ata që ishin joaktivë.
Pikërisht se sa stërvitje është e mjaftueshme për të ruajtur njohjen është ende në diskutim. Por një rishikim i kohëve të fundit i studimeve duke shikuar efektet e stërvitjes për një minimum prej katër javësh sugjeroi se seancat duhet të zgjasin të paktën 45 minuta dhe të jenë me intensitet të moderuar.
- Jo duhanit
Pirja e duhanit është e dëmshme për shëndetin e zemrës dhe kimikatet e gjetura në cigare shkaktojnë inflamacion dhe ndryshime vaskulare në tru.
Ata gjithashtu mund të shkaktojnë stres oksidativ, në të cilin kimikate të quajtura radikalet e lira, mund të shkaktojnë dëme në qelizat tona. Këto procese mund të kontribuojnë në zhvillimin e çmenduri.
Ndërsa rreziku i demencës është më i lartë te duhanpirësit, në krahasim me jo duhanpirësit, kjo siguron edhe një nxitje tjetër për t’a lënë njëherë e përgjithmonë.
- Ndihmë për depresion
Çrregullimi i madh depresiv ndikon në rreth 14.8 milionë amerikanë. Në depresion, ndodhin disa ndryshime në tru që mund të ndikojnë në rrezikun e demencës.
Nivelet e larta të kortizolit të hormoneve të stresit janë të lidhura me tkurrjen e rajoneve të trurit që janë të rëndësishme për kujtesën.
Studiuesit sugjerojnë se stresi oksidativ afatgjatë dhe inflamacioni mund të kontribuojnë në të dyja kushtet.
Një studim 28-vjeçar i më shumë se 10.000 njerëzve zbuloi se rreziku i demencës u rrit vetëm tek ata që kishin depresion në dhjetë vjet para diagnozës.
Gjëra të tjera për t’u marrë parasysh
Zvogëlimi i faktorëve të rrezikut të demencës nuk garanton se nuk do të vuani asnjëherë. Por kjo do të thotë se, në një nivel të popullsisë, më pak njerëz do të preken.
Vlerësimet e fundit sugjerojnë se deri në 35 për qind e të gjitha rasteve të demencës mund të jenë për shkak të faktorëve të rrezikut të përshkruar më sipër.
Kontributi i çrregullimeve të gjumit dhe dieta ndaj rrezikut të demencës po shfaqet si e rëndësishme.
Edhe pse demenca mund të shihet si sëmundje e një personi të moshuar, proceset e dëmshme mund të shfaqen në tru për disa dekada para se demenca të shfaqet.
Kjo do të thotë se tani është koha për të ndërmarrë veprime të duhura për të zvogëluar rrezikun e demencës.
Burimi / https://ata.gov.al/
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
