Pavarësisht moshës dhe përvojës profesionale, vdekja e babait tim më ndryshoi përgjithmonë. Njerëzit thonë se është sikur të humbasësh një pjesë të vetes, por ndihesha sikur lidhja ime me identitetin tim ishte ajo që ishte prerë.
Dafina Doma, psikologe shkolle
Shok, mpirje, mohim, zemërim, trishtim dhe dëshpërim, janë ndjenjat që shumica e njerëzve kalojnë pas humbjes së një të dashuri. Këto emocione mund të vazhdojnë në nivele të ndryshme për shumë muaj më pas. Shumica e njerëzve i përjetojnë këto ndjenja në faza që ndodhin në asnjë mënyrë të veçantë, por zvogëlohen me intensitet me kalimin e kohës. Mjegullat e mia vetjake nuk duket se ngrihen për më shumë se gjashtë muaj. Pa marrë parasysh se sa kohë duhet, shumë njerëz rreth jush mund të ndihen të paduruar që të ndiheni mirë më shpejt sesa ti. Megjithatë, disa njerëz vazhdojnë të përjetojnë emocione intensive për vite pas humbjes, dhe ky pikëllim i qëndrueshëm mund të ketë efekte kognitive, sociale, kulturore dhe shpirtërore.
Studimet tregojnë se humbja e një prindi mund të çojë në rritjen e rreziqeve për çështjet afatgjata të shëndetit mendor dhe emocional, siç janë depresioni, ankthi dhe abuzimi i substancave. Kjo është veçanërisht e vërtetë në qoftë se një person nuk merr mbështetje të mjaftueshme gjatë humbjes së tyre dhe nëse janë të rinj kur vdes një prind, prindërit zëvendësues të qëndrueshëm. Humbja e një prindi në fëmijëri, ngre ndjeshëm rrezikun e zhvillimit të çështjeve të shëndetit mendor dhe rreth një në 20 fëmijë të moshës 15 vjeç e më të rinj, kanë vuajtur humbjen e një ose të dy prindërve.
Një faktor tjetër që ndikon në zhvillimin e çështjeve të shëndetit mendor është perceptimi i personit për afërsinë e tyre me të vdekurin dhe sa humbja ndryshon jetën e tyre. Kjo nuk do të thotë që njerëzit nuk përjetojnë ndjenjën e hidhërimit nëse humbin një prind, të cilin ata nuk ndihen të afërt, të bashkohen ose të dinë mirë, se humbja ende mund të ndihet thellë.
Të dhënat e anketës mbi efektet afatgjata të humbjes së prindërve tregojnë se vuajtja filiale mund të ndikojë në shëndetin mendor dhe fizik, me burrat që kanë më shumë gjasa të raportojnë çështje të shëndetit fizik. Të dhënat gjithashtu tregojnë se gjinia ndikon në ndikimin e vdekjes së prindërve – burrat që humbin babanë e tyre duket se përjetojnë humbjen më fort se vajzat, ndërsa gratë që humbin nënën duket se kanë më shumë ndikim se djemtë.
Hulumtimi në teorinë e lidhjes dhe teoria e humbjes ka çuar në zhvillimin e ndërhyrjeve të mjerimit që ndihmojnë njerëzit të shërojnë nga një humbje. Ndërhyrjet e dhimbjes janë më efektive kur përqendrohen në burimet personale të individit të vdekur dhe kapacitetin për rritjen e elasticitetit të tyre, si dhe në kujdesin paliativ nga ofruesit e kujdesit parësor dhe anëtarët e familjes në muajt pas humbjes. Kur një person përjeton hidhërim të komplikuar ose hidhërim të vazhdueshëm që vazhdon shumë kohë pas muajsh pas një ndërhyrjeje vdekjeje dhe vlerësime për çështjet e shëndetit mendor, mund të garantohet.
Meqenëse të gjithë e përpunojnë humbjen në mënyrën e vet dhe në kohën e tyre individuale, mund të jetë e vështirë të njihet kur dhe nëse ndjenjat e humbjes janë zhvilluar në pikëllim të komplikuar. I njohur gjithashtu si çrregullim i përhershëm i humbjes komplekse, kjo formë më e zgjatur e pikëllimit zakonisht shënohet nga emocione aq të rënda, të dhimbshme dhe afatgjata që një person nuk mund të duket të pranojë humbjen dhe të ecë përpara për të rifilluar jetën, madje edhe shumë muaj apo vite më pas.
Fazat e rimëkëmbjes pas vdekjes së një të dashuri zakonisht përfshijnë lejimin e vetes për të përjetuar dhimbjen e humbjes tuaj, e cila gradualisht i hap rrugën pranimit të realitetit të saj dhe gjetjes së një mënyre për të ecur përpara. Procesi i shërimit gjithashtu përfshin gjetjen e mundshme, në kohë, për të gëzuar marrëdhënie të tjera. Nëse vazhdoni të përjetoni një focus të shtuar në kujtimet e një të dashuri tuaj që shkakton dhimbje të forta, këshillimi i pikëllimit mund të jetë i dobishëm.
Një këshilltar i pikëllimit ofron mbështetje pasi njerëzit flasin për trishtimin, zhgënjimin ose zemërimin e tyre dhe mësojnë të përballojnë dhe përpunojnë këto ndjenja. Këshillimi i familjes mund të ndihmojë gjithashtu. Vdekja e një prindi mund të ringjallë dhimbjet ose pakënaqësitë e kaluara ose të ndryshojë marrëdhëniet dhe dinamikën familjare. Një terapist familjar mund të ndihmojë në zgjidhjen e konflikteve të vjetra dhe të reja dhe të mësojë mënyra konstruktive për të shëruar marrëdhëniet dhe për të zgjidhur problemet.
Ekzistojnë gjithashtu grupe mbështetëse të pikëllimit që mund t’i ndihmojnë njerëzit të ndihen më pak të izoluar në humbjen e tyre. Këto grupe mund të gjenden në komunitetet lokale, si dhe në internet nëpërmjet organizatave dhe forumeve mbështetëse të pikëllimit.
Vetëkujdesja është gjithashtu e rëndësishme pas një humbjeje. Ju do të jeni më në gjendje të përpunoni pikëllimin tuaj nëse nuk fshiheni nga ndjenjat, mendimet dhe kujtimet tuaja. Kujdesuni mirë për veten duke ngrënë mirë, duke fjetur sa duhet, duke ushtruar, dhe duke marrë kohë për të brengosur dhe pushuar. Jini të durueshëm me veten dhe me të dashurit tuaj të pikëlluar. Grieving është një proces personal, por ju nuk duhet të kaloni vetëm atë.
Kur vdes një prind, ne duhet të jemi të përgatitur për këtë kalim të zakonshëm të jetës, ose të paktën të jemi më të gatshëm ta pranojmë kur të ndodhë. Ne pritet të marrim veten, të mbyllim plagën shpejt dhe të vazhdojmë. Nuk duhet të kërkojmë shumë kohë për të marrë atë. Vdekja e një prindi është rendi natyror i gjërave. Megjithatë, vetëm për shkak se vdekja e një prindi është vend i zakonshëm dhe është rendi natyror i gjërave, kjo nuk do të thotë që një person mund ose duhet të pritet që thjesht dhe shpejt të kërcej prapa. Në të kundërtën, vdekja e prindit (prindërve) është tejet e vështirë për shumicën nëse keni pasur një marrëdhënie të mirë me prindërit tuaj dhe madje edhe nëse nuk keni. Në fakt, ndonjëherë kjo e fundit e bën edhe më të vështirë për shkak të çështjeve ose konflikteve të pazgjidhura.
Kur një prind vdes, mund të jetë papritur shkatërrimtar dhe të shkaktojë trazira të konsiderueshme edhe në jetën e një djali të rritur apo të vajzës. Madhësia e kësaj humbjeje mund të ju merr në befasi dhe burimet e dobishme nuk janë aq të shumta.
Këtu janë disa sugjerime për përballimin e rendit natyror të gjërave, ose kur vdes një prind:
1. Mos prisni të jeni gati për rendin natyror të gjërave; ju nuk do të jeni.
2. Asnjëherë mos lejoni që dikush të minimizojë këtë humbje, të bëjë që ju të ndiheni fajtorë për hidhërim të thellë, ose të nguteni me pikëllimin tuaj. Ju keni të drejtë të ndjeni të gjitha ndërlikimet e pikëllimit dhe të gjithë intensitetin e pikëllimit.
3. Vuajtja për një prind, si gjithë pikëllimi, mund të jetë rraskapitës emocionalisht, fizikisht dhe shpirtërisht. Ji i sjellshem me veten.
4. Kjo punë e pikëllimit kërkon kohë; procesi nuk duhet të nxitojë. Dhe kjo nuk është krejtësisht e gjatë.
5. Edhe si një i rritur, mos u habitni nga ndjenjat e braktisjes dhe pasigurisë që përjetoni.
6. Pasi të jenë zhdukur prindërit tuaj do të vazhdojnë të jenë pjesë e jetës suaj, vetëm në një kuptim të ndryshëm. Ju gjithmonë do të jeni djali apo bija e tyre.
7. Hidhërimi nuk mbaron. Përkundrazi vjen dhe shkon pikëllimi. Dhe pastaj vjen përsëri.
8. Nëse e ndien nevojën, kërkoni ndihmë nga të tjerët që kanë qenë atje, një mik që kujdeset, ose një profesionist që mund t’ju ndihmojë t’ju drejtojë përmes punës së pikëllimit.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
