Kur bëhet fjalë për krijimtari të mirëfilltë jo vetëm në lëmin artistik apo kulturor, por edhe në sfera të tilla si shkenca, moda, publiciteti e kuzhina, ndër të tjera, mund të pohojmë se kur krijojmë, afirmojmë personalitetin tonë, pra, diku bëhemi krijues qoftë edhe për njëfarë kohe. Mirëpo krijimtaria ka një çmim: kërkon frymëzim, talent, kohë dhe punë, shumë punë, ndërkohë që, me ankthin që e shoqëron, ajo mund të sjellë stres, madje edhe vuajtje. Në këtë kuadër, shtrohet pyetja: Kur qenka kështu, përse njerëzimi, që në zanafillë tê ekzistencës së tij, nguli këmbë të krijonte? Më shkoqur: Çfarë ndien, për shembull, artisti pasi sheh të përfunduar veprën e tij?
Nga Edmond Tupja
Përgjigjen e kanë dhënë kritikët e letërsisë e të artit: sipas atyre, artistët e nivelit të lartë kanë diçka prej demiurgu (term ky që na vjen nga platonicianët e lashtësisë, të cilët quanin kështu zotin krijues të Gjithësisë), ata, me veprën e tyre, krijojnë botë dhe epoka, e bartin lexuesin, dëgjuesin apo shikuesin nga realiteti gri i së përditshmes në një botë apo në një epokë plot ngjyra, tinguj e shtigje të reja, ku njeriu mëson të njohë vetveten e të ngjashmit e tij, tezë kjo që e ilustrojnë duke përmendur Danten me “Komedinë Hyjnore”, Balzakun me “Komedinë Njerëzore” dhe, pse jo, autorë madhorë edhe shqiptarë si Kadareja apo Kongoli me tërësinë e veprës së tyre romaneske.
Sigurisht, historia botërore e letërsisë dhe e artit njeh mjaft raste artistësh të mëdhenj të cilëve krijimtaria e vrullshme u ka shkurtuar jetën: Moxarti, Van Gogu, Gogeni, Balzaku, Bodëleri dhe Migjeni, ndër shumë e shumë të tjerë. Lind pyetja: Përse e pranuan ata këtë sfidë? Mos vallë sepse e dinin që do të bëheshin të pavdekshëm falë veprës së tyre? Apo sepse, duke u bërë demiurgë, pra, krijues botësh, ata realizonin, në harkun kohor të një jete njerëzore, ëndrrën e vjetër të njeriut për të rivalizuar me mëmën Natyrë apo me atin Zot? Mos vallë kjo ëndërr është në themel të çdo krijimi, qoftë ai edhe i thjeshtë, i përditshëm, si, bie fjala, të qepësh një fustan nusërie apo një kostum dhëndërie, të grimosh dikë, të shtrosh një gosti, të lyesh një shtëpi, t’i bësh masazh dikujt, të hekurosësh një këmishë, të lidhësh nyjen e një kravate etj., etj.?
“Cogito ergo sum”, shkruante në latinishte Dekarti, ky filozof francez i shekullit XVII, d.m.th. “Mendoj, pra jam”. Në rastin e krijimtarisë, mund themi, duke u frymëzuar nga sentenca e Dekartit, “Krijoj, pra jam” në kuptimin që krijimtaria, veçanërisht në fushën e letërsisë, artit dhe kulturës, por edhe në jetën e përditshme, diku, në njëfarë mënyre, na nxjerr jashtë kohës e hapësirës, pra, sado që në përmasa mikroskopike, na bën të ndihemi të pavdekshëm. Të pavdekshëm si Universi apo Zoti, pak rëndësi ka. Natyrisht – dhe nuk ka si të jetë ndryshe –, kjo ndjesi e mrekullueshme zgjat vetëm një çast, sa të hapësh e të mbyllësh sytë, në krahasim me milionat apo miliardat e viteve të ekzistencës së planetit tonë. Vetëm një çast…, por ama çfarë çasti!
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
