Për shkollën flitet çdo ditë. Arsyeja është shumë e thjeshtë. Problemet e shkollave u interesojnë personalisht një numër të madh njerëzish, nxënësve, prindërve të tyre, mësuesve. U interesojnë gjithashtu mësuesve dhe intelektualëve, të cilët diskutojnë nëpër televizione, media, përmes librave, si dhe politikanëve, të cilët hartojnë nisma se ku duhet ndërhyrë dhe reformat përkatëse.
Megjithatë, pavarësisht këtyre, shoqëria sot tregon një lloj paaftësie në zgjidhjen e “problemeve të shkollës”, një lloj krize që manifestohet para së gjithash si një gjendje e sëmurë tek të gjithë ata që kanë të bëjnë me shkollën.
Foto ilustruese
Një nga arsyet thelbësore të kësaj paaftësie, është se problemet që lidhen me arsimin, për të cilat diskutohet dhe është në kërkim të ndonjë mënyre për të zgjidhur problemet, nuk prekin thelbin e gjërave, arsyet e thella të ankthit në shkolla, ndërkohë që problemet reale, por ato që janë në rrënjë të krizës historike të institucioneve arsimore në shoqërinë ekonomikisht të përparuar moderne, atje ku ka mungesë të vetëdijes. Problemet e vërteta të shkollës nuk qëndrojnë në riorganizimin e cikleve shkollore, se si zhvillohen provimet, si trajnohen mësuesit, pagat e tyre, autonomia arsimore, futja e sistemit të vlerësimit objektiv, e vlefshme në nivel kombëtar për promovimin e produktivitetit të shkollave, nxitjen për arsimin e nxënësve që e meritojnë. Edhe kur të gjitha këto probleme zgjidhen, nuk bëhet pothuajse asgjë për të nxjerrë shkollën nga kriza strukturore me të cilën ajo përballet. E njëjta vlen edhe për problemet më “politike” siç janë financimi i shkollave private apo fakti që suksesi shkollor është ende i lidhur në nivel socio-kulturor të familjes.
Cilat janë atëherë problemet e vërteta të shkollës? Problemi i vërtetë nuk është shkolla, por shoqëria. Diskutimet dhe ndërhyrjet në shkolla nuk arrijnë të dalin nga rrethi i problemeve sipërfaqësore që kemi renditur, sepse sistemi shkollor sheh në brendësi, ndërkohë që duhet të shohë jashtë saj, tek shoqëria. Siç e ka thënë dhe i famshmi, historiani Eric Hobsbawm, “themelet e vërteta të shoqërisë sonë janë goditur nga revolucioni ekonomik, social dhe kulturor në pjesën e fundshekullit të njëzet”, ndërsa shkolla duket se po lëviz ende në një shoqëri me pengesa.
Problemi kryesor i shkollave është ndryshimi. Për të kuptuar vështirësitë që ndryshimi sjell në shkolla dhe raportin po kaq të ndërsjellë që vetë shkolla ka me ndryshimin, nevojitet para së gjithash të pyesim se cilat janë detyrat që shoqëria ia cakton.
Shoqëria i cakton shkollës dy detyra. E para, të transmetojë njohuritë dhe kulturën e së kaluarës për brezat e rinj. Ndryshe nga kafshët që trashëgojnë sjelljen e tyre të bukur dhe fakte për rrugëtimin e tyre gjenetik apo të përftuar nëpërmjet përvojës dhe mësimit individual, njerëzit mësojnë nga të tjerët pothuajse çdo gjë që ata dinë dhe bëjnë. Më të vegjlit mësojnë nga të rriturit sjelljen, njohuritë dhe vlerat, dhe në këtë mënyrë, njohuritë dhe kultura transmetohen dhe ruhen për t’u trashëguar te brezat e ardhshëm. Në shoqëri nuk është i nevojshëm asnjë institucion i veçantë që të merret me transmetimin e njohurive. Mjaftojnë prindërit, mësuesit, cilido individ me të cilin ndërveprojmë gjatë jetës së përditshme. Në shoqëri, transmetimi më kompleks i njohurive dhe kulturës i besohet një institucioni të veçantë, siç është shkolla.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
