Futbolli është përfaqësimi i fundit i shenjtë i kohës sonë. Në thelb është një ritual, edhe nëse është evazion. Ndërsa përfaqësitë e tjera të shenjta, madje edhe ato masive, janë në rënie, futbolli është i vetmi që ka mbetur. “Futbolli është shfaqja që ka zëvendësuar teatrin”sipas Pier Paolo Pasolinit, poet, shkrimtar, aktor, regjisor, dramaturg… italian.
Në futboll të gjithë ndjekim të paarritshmen. Në futboll gjithçka bëhet e mundur. Çdo ekip ka kampionët e tij: simbole, flamuj, heronj të përsosur. Imazhet ideale të një komuniteti të tërë. Kjo është e vërtetë për ekipet që përfaqësojnë qytete ose rajone. Bëhet edhe më e brendshme kur një këmishë shndërrohet në uniformën e një kombi të tërë. Nga uniforma në flamurin e një populli të tërë. Futbolli bëhet arketipi kolektiv i miliona individëve, të cilët, pavarësisht historive kaq të largëta të jetës, e gjejnë veten të ngjashëm. Nuk është rastësi që ngjarje të tilla sportive, si finalja e Ligës së Konferencës, të paktën tani për tani, bashkojnë miliona njerëz të cilët e gjejnë veten të lidhur pas një ekrani ose në stadium për të ndjekur një top me sy, nga çdo cep i globit.
Futbollisti: arketipi i luftëtarit
“Dallimi midis një luftëtari dhe një njeriu të zakonshëm është se njeriu çdo gjë e merr si bekim ose fatkeqësi, ndërsa luftëtari çdo gjë e merr si sfidë, dhe sfidat nuk janë as të mira as të këqija: ato janë thjesht sfida.” Carlos Castaneda, shkrimtar amerikan.
Futbollisti mishëron arketipin e luftëtarit. Lufton betejat e tij sportive me vendosmëri dhe vullnet. Ndjek një ideal, në një luftë të përhershme dhe në një konkurrencë të acaruar për të treguar epërsinë e tij në fushën e futbollit. I shtyrë nga furia e konkurrencës, ai mbron terrenin e tij derisa topi godet rrjetën. Futbollistët, si luftëtarët, luftojnë vit pas viti, betejë pas beteje, ndeshje pas ndeshjeje me përqendrim dhe vendosmëri, njëmbëdhjetë kundër njëmbëdhjetë: nuk ka rëndësi nëse mijëra njerëz bërtasin rreth tyre. Kur del në fushë, ai nuk njeh më miq apo vëllezër, por njeh vetëm aleatët e së njëjtës betejë me synimin për të triumfuar mbi arketipin e armikut.
Psikologjia e portierit
Një luftëtar mbi të gjitha luan një rol shumë të veçantë; duket se përmbys rregullat e konkurrencës, edhe nëse është pjesë përbërëse e tij.
Le të flasim për portierin. Ai është përgjegjës për mbrojtjen e linjave miqësore, është bastioni i fundit për fitoren e armikut. Në pjesën më të madhe të ndeshjes ai duket i larguar nga loja, jashtë taktikave të ekipit. Është i dukshëm vetëm kur është nën sulm. Portieri ka mënyrën e tij për ta parë lojën; ka psikologjinë e portierit.
Aftësia e tij qëndron në reflekset, në aftësinë për të reaguar ndaj impulseve. Portieri i talentuar ka aftësinë të parashikojë lëvizjet e kundërshtarëve. Psikologjia e portierit pasqyron psikikën e kundërshtarëve dhe mbrojtjen e tij. Luaj vetëm dhe në të njëjtën kohë në sinergji me mbrojtjen e tij dhe me armiqtë e tij.
Nëse në ndeshjet e futbollit në periferi askush nuk do të donte të bëhej portieri për të pasur lavdinë e sulmuesit, në realitet, në jetë, të gjithë ndihemi si portierë të shpirtit tonë, një mburojë e ndërgjegjshme në mbrojtje të të pavetëdijshmit. Secili prej nesh jeton dhe lufton në sinergji me mbrojtjen, sulmet tona dhe duke u përpjekur të parashikojë të papriturën. Portieri duket se ka konturet e arketipit të gardianit. Edhe nëse në thelbin tonë portieri do të kishte më shumë rolin e mesit…
Psikologjia e goditjes së penalltisë
“Nga stadiumi i futbollit tifozi kthehet në një stadium tjetër: në atë të fëmijërisë së tij.” Eugenio Montale, poet, shkrimtar, gazetar, piktor… italian
Shekuj më parë kishte dy mënyra themelore për të luftuar një betejë: për të përplasur trupat në fushë të hapur ose një sfidë midis kampionëve të fraksioneve të ndryshme. Në rastin e fundit, dy luftëtarë dolën përpara dhe luftuan me njëri-tjetrin; ata morën fatin e betejës dhe nderin e gjithë ushtrisë mbi ta, pezull midis fitores dhe humbjes. Në mënyrë të ngjashme, ka dy mënyra për të fituar një ndeshje futbolli: luani dhe shënoni njëmbëdhjetë kundër njëmbëdhjetë ose përballeni me penallti.
Tifozja: arketipi i puer-it
Secili prej nesh mbart brenda vetes një anë fëminore, një pjesë që nuk mund të ndërmjetësojë. Është sikur fëmija aktivizohet dhe thotë: “Dua gjithçka dhe nëse nuk mundem, është fundi”. M.L Von Franz, psikologe dhe studiuese zvicerane Jungiane.
Çdo komunitet ka nevojë për simbolet e tij. Çdo individ ka nevojë për një hapësirë ku të tregojë për veten e tij. Çdo individ duhet të ndihet pjesë e një pavetëdijeje kolektive. Ne duhet të kapemi pas arketipeve që na bëjnë të ndihemi më pak të vetëm në univers.
Nëse sot ka gjithnjë e më shumë distancë nga ngjyrat politike, nuk mund të thuhet e njëjta gjë për futbollin. Tifoz është ai puer aeternus që gjen një terren për të shfryrë identitetin e tij. Ju jeni të lirë të bërtisni.
Jeni të lirë ta lini veten të shkojë. Jeni të lirë për të luajtur. Jeni të lirë të shprehni ndjenjat tuaja, pa frikë se mos humbisni thërrimet e burrërisë. Nuk është rastësi që tifozët më ekstremë “e duan” ekipin e tyre. Dhe si në dashurinë njerëzore, njeriu zhytet në një pasion irracional dhe, për rrjedhojë, magjik. Fitorja e një ekipi futbolli është fitorja e tifozit dhe fëmijës së tij të brendshme. Është fitorja e një populli të tërë. Është fitorja e puer-it të gatshëm për të mbledhur emocione, ngjitëse dhe legjenda për të treguar.
Ekipi: arketipi i nënës së madhe
Çdo tifoz futbolli nuk e mohon ekipin e tij të preferuar. Ai i pranon ngjyrat. Asimilon historitë e tij. Pas çdo ekipi ka një histori në të cilën duhet të mirëpritet. Histori fitoresh, dështimesh, zhgënjimesh. Histori gëzimesh të pabesueshme. Brenda nëntëdhjetë minutash, tifozi largohet nga rutina e përditshme. Hyn në një botë jashtëtokësore. Ajo përpihet në një mikrokozmos. Me ekipin tuaj të futbollit mund të shpëtoheni. Është si një nënë e madhe që mirëpret dhe ngushëllon.
Trajneri: arketipi i mençur
Mbi të gjitha ai mishëron arketipin e të urtit të vjetër. Trajneri i futbollit flet me modele. Taktikat e projektimit. Ai pikturon strategji për t’u interpretuar nga forca irracionale e lojtarëve. Qëndron larg lojës; ulet në një stol. Ndonjëherë ai ulet i menduar me dorën mbështetur në faqe ose feston duke pirë një puro. Por ai do të jetë gjithmonë fajtori i parë në rast humbjeje. Trajneri nuk dëshiron të ndryshojë rregullat e betejës mes luftëtarëve, por përpiqet të kuptojë lëvizjet e kundërshtarit. Drejtoni forcën irracionale të njëmbëdhjetëve duke parë thelbin e lojës. Ai nuk ndjek një top, por parashikon lëvizjet e tij.
Sfida e trajnerit, si dhe e të urtit, është të deshifrojë të dhënat që gjen në rrugën e tij. Sfida është të përkthejmë të paarritshmen në realitet. Pas ekraneve televizive të gjithë tifozët e futbollit përpiqen të shndërrohen në trajnerë. Arketipi i të urtit të vjetër përpiqet të marrë përsipër. Secili prej nesh përpiqet të deshifrojë pasazhe dhe modele, duke projektuar forcën tonë në njëmbëdhjetë lojtarë në anën tjetër të botës. Secili prej nesh duke parë një ndeshje futbolli, duke bërë tifo kombëtaren tonë, projekton dëshirën për ta shndërruar të paarritshmen në një realitet të mrekullueshëm.
“Është i Mençuri i Vjetër, i mirë dhe i kuptueshëm që mbështet dhe jep këshilla të mira, por edhe Mbreti i Vjetër, i ftohtë, mizor dhe hakmarrës që frikëson dhe asgjëson.” C.G. Jung, psikiatër dhe psikanalist zviceran që themeloi psikologjinë analitike.
Përgatiti Orjona Tresa / Burimi animafaarte.it
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
