Koha është e çmuar dhe për ta shfrytëzuar sa më shumë, ju duhet të zhvilloni një perspektivë psikologjike të ekuilibruar të kohës dhe të ndaloni së vëzhguari mbi të kaluarën ose të ardhmen, ose të kënaqeni me të tashmen. Të kuptoni se si e perceptoni kohën dhe të mësoni të lëvizni nga një këndvështrim në tjetrin bazuar në nevojat tuaja, do t’ju ndihmojë të shijoni një jetë shumë më të lumtur.
Ky është mesazhi i Philip Zimbardo dhe John Boyd, ekspertë në neuroshkencë dhe psikologji sociale, të cilët janë autorë të librit Paradoksi i kohës.
Në tekst autorët japin mjete për të analizuar perspektivën e përkohshme dhe për të treguar se si, duke pasur vetëdije për të, është e mundur që të modifikohet në mënyrën më të mirë për të provuar të arrijmë një perspektivë të ekuilibruar, në mënyrë që të çlirohemi nga skllavëria psikologjike që na mban shumë të lidhur me të kaluarën, shumë të përqendruar me të tashmen apo shumë të fiksuar me të ardhmen.
Duke pasur parasysh që koha është një koncept abstrakt dhe ne nuk mund ta prekim, shohim ose ta nuhasim, shpesh është jashtëzakonisht e vështirë të kuptohet. Kjo është një nga arsyet pse perceptimi ynë për kohën ka ndryshuar. Paraardhësit tanë parahistorikë, për shembull, jetuan në “tani”. Përqendrimi në të tashmen i ndihmoi ata të shpëtonin nga kërcënimet e menjëhershme, duke shmangur kështu vdekjen. Ata as nuk kishin fjalorin e duhur për të folur për të ardhmen, kështu që gjithçka kishte të bënte me të tashmen.
Më pas, njerëzit filluan të njohin ndryshimin e stinëve, të cikleve diellore dhe hënore, të cilat kontribuan në favorizimin e zhvillimit të bujqësisë. Dalëngadalë, paraardhësit tanë filluan të mendojnë dhe të flasin për të ardhmen. Megjithatë, sot, ne jemi të fiksuar me kohën sipas Zimbardo dhe Boyd. Jetët tona janë ndërtuar rreth semestrave të shkollës, afateve financiare dhe lajmeve rreth orarit. Fjala “kohë” është një nga më të përdorurat në anglisht.
Megjithatë koha është ende një koncept subjektiv. Por, si saktësisht çdo person e përjeton kohën ndryshe?
Ekzistojnë dy mënyra kryesore me të cilat ne e perceptojmë kohën. Para së gjithash, ka kohë në të cilën gjurmohet për një orë. Kur shikojmë kalimin e kohës si shënjimi i një ore, për shembull, duket se ekziston jashtë nesh dhe prandaj ne e trajtojmë atë në mënyrë objektive.
Së dyti, ka kohë psikologjike, e cila përshkruan se si ne e perceptojmë kalimin e kohës në mënyrë subjektive. A jeni më i interesuar për të kaluarën apo të ardhmen? E shihni pozitivisht apo negativisht?
Për shkak të këtyre perceptimeve të ndryshme, secili prej nesh ka këndvështrime të ndryshme kohore. Një perspektivë kohore ka të bëjë me atë se si mendoni për kohën dhe si ndikon qëndrimi juaj në mënyrën se si jetoni jetën tuaj.
Ekzistojnë 6 këndvështrime të ndryshme kohore.
E kaluara pozitive dhe e kaluara negative, perspektivat i referohen mënyrave pozitive dhe negative të perceptimit të ngjarjeve të së kaluarës. Hedonisti aktual i referohet të jetuarit moment pas momenti, duke tërhequr kënaqësinë maksimale; fatalisti i tanishëm i referohet një mënyre të ankuari dhe të trishtuari mendimi. Orientimi drejt së ardhmes nënkupton planifikim të parashikuar, ndërsa një qëndrim transcendental do të thotë që ju besoni se jeta shtrihet përtej vdekjes.
Shikimi i së kaluarës është çelësi për të vlerësuar jetën
Pse ka rëndësi e kaluara? Sepse në thelb kujtimet krijojnë jetën që po jetojmë tani. Psikologu Alfred Adler dikur u kërkonte pacientëve të tij të përshkruanin kujtesën e tyre të parë, sepse ai besonte se ishte një dritare për në jetën e tyre aktuale. Ai më pas e përdori këtë informacion për të provuar të kuptonte problemet aktuale të pacientëve të tij. Për shembull, sipas këndvështrimit Adlerian, ankthi mund të rrjedh nga një frikë infantile për t’u braktisur nga një prind.
Shumë njerëz pohojnë se kujtimet e tyre për të kaluarën janë të sakta dhe të vendosura mirë në kujtesë. Por kujtimet nuk mund të krahasohen me një regjistrim video, pasi ato ndryshojnë me kalimin e kohës. Në vend që të tërhiqen nga kujtesa, kujtimet rikonstruktohen sipas qëndrimeve dhe besimeve tona aktuale. Ajo që ka më shumë rëndësi nga e kaluara, sipas autorëve Zimbardo dhe Boyd, është qëndrimi juaj ndaj saj.
Njerëzit që duken pozitiv ndaj së kaluarës ka më shumë të ngjarë të jenë të lumtur, më të shëndetshëm dhe më të suksesshëm sesa njerëzit që kanë një qëndrim negativ ndaj së kaluarës. Çuditërisht, njerëzit pozitivë në të kaluarën janë edhe më të lumtur edhe kur qëndrimi i tyre pozitiv bazohet në një kujtesë të pasaktë të ngjarjeve. Psikologët kanë zbuluar se shikimi i së kaluarës është çelësi për të kultivuar mirënjohjen e nevojshme për të vlerësuar jetën e sotme.
Si mund ta bësh? Merrni kohë çdo ditë për të shënuar gjërat për të cilat keni qenë mirënjohës. Edhe nëse nuk mund ta ndryshoni të kaluarën, mund të ndryshoni mënyrën se si ndiheni për të kaluarën. Ky ushtrim mund të jetë i mjaftueshëm për të ndryshuar imazhin mendor dhe për të shndërruar një të kaluar negative në një të kaluar pozitive.
Si mund të ndikojë një orientim drejt së ardhmes në jetën tuaj?
Të qenit i orientuar drejt së ardhmes mund t’ju ndihmojë të kontrolloni impulset tuaja dhe të ndikoni pozitivisht në sjelljen aktuale. Nëse një ditë dëshiron të bëhet një doktor i suksesshëm, një student i orientuar nga e ardhmja do të përgatitet për provime sesa të luajë lojëra video. Por si qenie njerëzore ne nuk kemi lindur të planifikojmë natyrshëm për të ardhmen; kjo perspektivë kërkon kushte të caktuara.
Stabiliteti është një nga këto kushte. Kur mendoni për të ardhmen, të qenit në gjendje të mbështeteni në të tashmen ju jep bazat e nevojshme për të planifikuar dhe për të krijuar qëllime. Një jetë kaotike familjare ose të jetosh në një zonë lufte e bën pothuajse të pamundur të mendosh për të ardhmen.
Cili është avantazhi i zhvillimit të një perspektive të orientuar drejt së ardhmes?
Njerëzit me një orientim të ardhshëm marrin nota më të mira, janë në gjendje të zgjidhin probleme, ata gjithashtu kanë më shumë të ngjarë të kenë më shumë sukses financiar sesa ata që nuk planifikojnë. Njerëzit që shikojnë nga e ardhmja janë ata që kanë një këndvështrim transcendental të kohës.
Ndërsa qëllimet konvencionale si diplomimi ose të pasurit fëmijë shtrihen deri në pikën e vdekjes së imagjinuar, perspektiva e një transcendentalisti ka tendencën e përjetësisë. Kjo perspektivë është e lidhur natyrisht me aspektin shpirtëror dhe fetar. Siç është raportuar nga USA Today në 1989, shumë amerikanë vuajnë nga ndjenja se nuk kanë kohë të mjaftueshme për të bërë atë që dëshirojnë, kështu që koha e humbur bëhet një burim i madh i stresit emocional.
Marrëdhënia jonë me kohën ndikon në mënyrën se si ndihemi dhe mendojmë
Ne mund të mbajmë gjurmët e kohës me “orën tonë biologjike”. Kjo orë është e vendosur në bazën e trurit, një zonë e quajtur bërthama suprachiasmatic. Detyra e saj kryesore është të rregullojë funksionet trupore, siç janë shtypja e gjakut dhe ciklet e fertilitetit. Kur mendojmë për kohën, në vend që ta ndiejmë atë, zona e prekur është e vendosur në korteksin prefrontal në lobin anterior të trurit. Përdorni këtë pjesë të trurit kur identifikoni një qëllim ose parashikoni një pasojë të ardhshme.
Të menduarit për kohën na ndihmon të formojmë emocione.
Frika, për shembull, vjen nga të imagjinuarit e një të ardhmeje kërcënuese, e cila të detyron të bëhesh më e orientuar drejt të tashmes për të kapërcyer kërcënimin. Paraardhësit tanë parahistorikë e dinin se duhej të qëndronin pranë shtëpive të tyre dhe të mos largoheshin kur luanët e uritur gjuanin pre. Por të qenit i shqetësuar për të ardhmen ose kalimin e kohës gjithashtu mund të ketë pasoja negative.
Njerëzit me depresion shpesh kapen nga një formë rrethore dhe këmbëngulëse e mendimit të quajtur ngazëllim depresiv, një obsesion me përvojat e kaluara negative që e mban një person të depresionuar në të tashmen.
Perceptimi i kohës do të ndikojë gjithmonë në sjelljen tuaj
Mënyra se si e perceptojmë kohën ndikon në zhvillimin tonë. Nëse nuk mund ta perceptojmë një të ardhme, ne nuk mund të punojmë as për të. Kjo është arsyeja pse gjithçka që kufizon ndjenjën tonë për një të ardhme zhvendos përqendrimin tonë nga qëllimet afatgjata dhe na nxit të përqendrohemi në kënaqësinë e menjëhershme.
Studiuesit në Universitetin Stanford e demonstruan këtë në një studim me fëmijë katër vjeç. Ata u ofruan fëmijëve zgjedhjen e konsumimit të një hariboje menjëheë ose dy të tillave një orë më vonë.
Sigurisht, fëmijët ishin të interesuar për atë menjëherë! Vite më vonë, megjithatë, vetë fëmijët u ri-testuan. Është interesante të theksohet se ata që treguan aftësinë për të kontrolluar impulsivitetin e tyre për kënaqësinë e menjëhershme, morën rezultate mesatarisht shumë më të larta në testet e standardizuara.
Perspektiva e përkohshme ndikon gjithashtu në marrëdhëniet e dashurisë. Sipas Sigmund Freud, të dashurosh është si të vuash nga një sëmundje mendore: ju humbni vëmendjen e qëllimeve të ardhshme për t’u orientuar në të tashmen. Ky tranzicion mund të jetë i vështirë, pasi gratë në përgjithësi janë më të orientuara drejt së ardhmes dhe burrat janë më të orientuar drejt prezencës. Të kesh fëmijë, për shembull, mund të jetë një burim i një konflikti të vërtetë. Edhe lumturia personale ndikohet nga koha, por lajmi i keq është se asgjë nuk mund të të bëjë të lumtur përgjithmonë.
Gjeni kombinimin ideal të perspektivave kohore për të përfituar sa më shumë nga jeta
Sipas autorëve ekziston një ideal për të aspiruar, i cili në të vërtetë është një ndërthurje e shumë këndvështrimeve të përkohshme. Vlen të jesh pozitiv për të kaluarën, pasi e kaluara juaj ju jep rrënjë dhe është në qendër të të kuptuarit të vetes. Marrëdhëniet pozitive me familjen dhe traditën mund t’ju japin një sens të vazhdimësisë, e cila nga ana tjetër ka më shumë të ngjarë t’ju ndihmojë të krijoni një vizion të bukur të jetës. Për më tepër, duhet të shmangni negativitetin e kaluar dhe fatalizmin e tanishëm. Studimet kanë treguar se asgjë pozitive nuk del nga këto perspektiva përveç vetëvlerësimit të ulët, ankthit, depresionit dhe zemërimit. Duke gjetur kombinimin ideal të perspektivave kohore, sipas Zimbardo dhe Boyd, ju mund të përfitoni sa më shumë nga jeta.
Burimi / https://www.samuelecorona.com
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
