Termi kancer përcakton një sërë sëmundjesh me etiopatogjenezë multifaktoriale, karakteristika dhe prognoza të ndryshme klinike, të cilat kanë të përbashkët një ndryshim të procesit normal të riprodhimit qelizor. Ne sëmuremi kur një “mutacion malinj” ndryshon mekanizmin e rregullt të vdekjes së programuar të qelizave (apoptoza) në mënyrë që grupet e këtyre “qelizave të çmendura” të fillojnë të shumohen në mënyrë të pakontrolluar.
Sëmundja e kancerit përjetohet, në mënyrë të pavetëdijshme, në kulturën tonë si një “dënim me vdekje” pasi në imagjinatën tonë kolektive fjala “kancer” shoqërohet automatikisht me idenë e vdekjes (kanceri = vdekja është një ekuacion klasik simbolik).
Patologjia onkologjike përfaqëson arketipin e sëmundjes vdekjeprurëse dhe për këtë arsye, kur ajo shfaqet, gjeneron në mënyrë të pashmangshme një krizë serioze emocionale që përfshin, përveç pacientit, njësinë e familjes dhe mjedisin në të cilin është futur, duke përcaktuar nevojën e përmbajtjes nga i gjithë sistemi.
Nuk ka tumore me rëndësi të vogël: çdo përvojë hap pyetje ekzistenciale në lidhje me vlerën e jetës, dhimbjes, vdekjes dhe ndjenjës së pafuqisë njerëzore tek pacientët dhe kujdestarët, duke vënë në pikëpyetje marrëdhënien me trupin e vet, kuptimin që i jepet vuajtjes, sëmundja, vdekja, si dhe marrëdhëniet familjare, shoqërore dhe profesionale.
Përvoja onkologjike ka pasoja të thella në sferat psikologjike, emocionale, familjare, sociale dhe madje edhe seksuale. Më shumë se 30% e pacientëve me kancer kanë një pamje të dëshmuar të shqetësimit psikologjik. Pas diagnozës së kancerit, përvojat reaktive të kaosit, çorientimi, zemërimi, ngrirja e mendimit, vështirësia në përshtatje, ankthi dhe depresioni janë të zakonshme dhe ndikojnë në cilësinë e jetës së pacientit, ekuilibrin familjar, respektimin e trajtimeve mjekësore dhe në rikuperimin e shëndetit.
Ankthi dhe depresioni janë treguesit më të zakonshëm të vuajtjeve psikologjike gjatë secilës fazë të sëmundjes dhe vazhdojnë shpesh edhe pas rikuperimit fizik. Në një nivel psikik, njeriu mbetet përgjithmonë pacient me kancer: edhe pacienti i “shëruar” fizikisht do të tregojë dobësi më të madhe dhe rrezikon të jetojë me një gjendje ankthi, gatishmërie dhe nevoje për kontroll për shkak të një rreziku rikthimi.
Sëmundja e kancerit nuk është vetëm një përvojë e vuajtjeve individuale, por edhe familjare. Kanceri ka një efekt të rëndësishëm në marrëdhëniet ndërpersonale dhe mund të ketë pasoja psikologjike dhe/ose psikopatologjike për kujdestarin dhe familjen. Tensioni emocional (shqetësimi), ngarkesa (barra) objektive dhe shqetësimi për të afërmin e sëmurë përfaqësojnë treguesit kryesorë të barrës psikologjike dhe sociale të sëmundjes mbi të afërmit.
Kujdestarët shpesh paraqesin humor të depresionuar, reaksione post-traumatike dhe çrregullime, me një frekuencë më të lartë të rasteve të simptomave të ankthit dhe humorit të depresionit tek fëmijët dhe partnerët e pacientit me kancer. Struktura e marrëdhënieve familjare ndikohet gjithashtu negativisht nga sëmundja: konfliktet, vështirësitë në komunikim, izolimi shoqëror, mosorganizimi ose ngatërresa që janë theksuar shpesh në familje.
Shumë pacientë me kancer (dhe disa kujdestarë) humbin dëshirën për të planifikuar jetën e tyre për të ardhmen, edhe pasi të shërohen. Është e zakonshme, gjatë dhe pas sëmundjes, që njerëzit të ndalojnë të bëjnë plane ose të humbasin dëshirën për t’i bërë ato; mund të ndodhë që ne të pezullojmë veten në të tashmen në një mënyrë mbrojtëse derisa të ndalojmë së prituri që një katastrofë të ndodhë përsëri (rikthim).
Përvoja melankolike e një blloku ekzistencial që shoqëron humbjen e aftësisë për të menduar për të ardhmen quhet “vajtimi i planifikimit”. Si çdo “vajtim”, ai kërkon një shtjellim që përfshin punën mbi ndryshimet, emocionet, transformimet që kanceri përcakton në mënyrë të pashlyeshme tek pacienti dhe në sistemin familjar. Pacienti me kancer dhe kujdestarët e tij e shohin se duhet të përballen me një gjendje të ndryshme nga ajo që kanë përjetuar më parë dhe duhet të bëjnë ndryshime të pashmangshme në jetën e tyre.
Psiko-onkologjia është disiplinë që merret me pasojat psikologjike të shkaktuara nga një tumor malinj. Dhimbja psikologjike, ashtu si dhimbja fizike, është në të gjitha aspektet një parametër jetësor që duhet të monitorohet rregullisht gjatë rrugës së gjatë të sëmundjes dhe ndjekjes, në të gjithë “aktorët” e përfshirë. Siç e dimë, mendja dhe trupi nuk përfaqësojnë dy botë të ndara, por një vazhdimësi të pandashme funksionale: është e rëndësishme të ndërhyni në mirëqenien e mendjes në mënyrë që të mbroni trupin dhe të rrisni mundësitë e trajtimit të tij.
Literatura shkencore dëshmon për efektet pozitive të mbështetjes psikologjike dhe psikoterapeutike në onkologji, si në adaptim, ashtu edhe në cilësinë e jetës dhe riintegrimin shoqëror. Respektimi i rrugëve psiko-onkologjike i garanton personit që vuan nga kanceri dhe kujdestarëve të tij, një cilësi më të mirë të jetës dhe ndihmë optimale e cila përkatësisht përfaqëson një “të drejtë” të çdo qytetari dhe një “detyrë” të shkencës mjekësore.
Burimi / https://www.ilsigarodifreud.com/
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
