Çdo vit gati 800,000 të rritur amerikanë pësojnë një goditje në tru, plus që është shkaku i pestë kryesor i vdekjeve në Shtetet e Bashkuara. Dhe para se ta shihni si diçka që prek vetëm të rriturit e moshuar, është e rëndësishme të vini re se njerëzit e çdo moshe mund të përjetojnë një goditje në tru.
Meqenëse kjo lloj sëmundje zvogëlon furnizimin me gjak dhe funksionet e trurit, efektet e goditjes në tru mund të jenë të përhapura dhe të rezultojnë në paaftësi afatgjate (ose vdekje). Por me trajtim të shpejtë, shërimi nga një goditje në tru është i mundur.
Kur bëhet fjalë për njohjen e shenjave të goditjes, shpejtësia është thelbësore. Nëse nuk i dini simptomat kryesore të goditjes në tru, unë rekomandoj mjetin FAST të American Stroke Association, shkurtimisht: Rënia e fytyrës. Dobësia e krahut. Vështirësi në të folur.
Ndërsa nuk ka asnjë garanci të pagabueshme kundër goditjes në tru, hulumtimi shkencor tregon qartë se dy gjëra janë thelbësore: të kuptuarit e faktorëve të rrezikut dhe të dish të bësh zgjedhje të shëndetshme për të zbutur rrezikun e goditjes në tru.
Së pari, faktorët kryesorë të rrezikut të goditjes në tru.
Disa faktorë të rrezikut të goditjes në tru nuk janë të lakueshëm – gjenet, mosha, seksi dhe raca / etnia – megjithatë vetëdija është thelbësore. Për më tepër, disa probleme shëndetësore të modifikueshme dhe zgjedhjet e mënyrës së jetesës përfaqësojnë mundësi të rëndësishme për të ndihmuar në parandalimin e goditjes në tru.
Mosha e vjetër (më shumë se 65 vjet) dhe seksi femëror kanë një rrezik më të lartë për t’u prekur nga goditja në tru, por edhe burrat qofshin këta të rinj apo të moshuar preken prej saj dhe duhet të qëndrojnë po aq vigjilentë. Në fakt, gjatë dekadave të fundit, goditja në tru ka pësuar rritje tek të rinjtë, veçanërisht tek burrat. Në përgjithësi, të rinjtë e moshave 18 deri 50 vjeç përfaqësojnë 10 deri në 15% të goditjeve totale në SHBA.
Pabarazitë racore të shëndetit janë gjithashtu të dukshme. Goditjet në tru kanë më shumë të ngjarë të ndikojnë tek Afrikano-Amerikanët, Hispanikët, Indianët Amerikanë dhe Njerëzit e Alaskës sesa individët e bardhë ose aziatikë jo-hispanikë. Për më tepër, rreziku i përjetimit të një goditje në tru dhe vdekjes prej tij është pothuajse i dyfishtë për Afrikano-Amerikan sesa për Kaukazianët.
Trajtimi dhe menaxhimi i sëmundjeve të caktuara do të ulë rrezikun e goditjes në tru. Këto përfshijnë anemi të qelizave drapër, strukturë anormale të zemrës, dridhje atriale dhe goditje të mëparshme ose sulm ishemik kalimtar (ose “mini-goditje”).
Për më tepër, presioni i lartë i gjakut, kolesteroli i lartë, sëmundjet e zemrës, mbipesha dhe diabeti tip 2 janë gjendje të modifikueshme të lidhura me rritjen e rrezikut të goditjes në tru. Shkenca gjithashtu na tregon se goditja në tru është një ndërlikim i mundshëm i infeksionit COVID-19, madje edhe tek të rinjtë.
Së fundmi, dy zakone të veçanta të jetesës, konsumimi i tepërt i alkoolit dhe pirja e duhanit – janë faktorë që rrisin shanset për të pasur një goditje në tru.
6 mënyra jetese, të cilat ju ndihmojnë të luftoni goditjen në tru:
- Hani një dietë të shëndetshme.
Synoni shtimin e lëndëve ushqyese, yndyrnat e shëndetshme, kontrollin e racioneve dhe më shumë ushqime të plota. Kufizoni ushqimet e përpunuara (me natrium të tepërt). Ngjyrosni pjatën tuaj me drithëra, perime, fruta, arra, bishtajore, qumështore dhe peshk. Këto grupe ushqimore lidhen me zvogëlimin e rrezikut të goditjes në tru. Nëse jeni duke kërkuar për një plan diete më specifik dhe ide recetash për të ndjekur, Dieta Approaches to Stop Hipertension (DASH) dhe dieta mesdhetare ju ndihmojnë për mbrojtjen nga goditja në tru.
- Lëvizni rregullisht.
Pasiviteti fizik është i lidhur me problemet shëndetësore që rrisin rrezikun e goditjes në tru (mbipesha, hipertensioni, kolesteroli i lartë dhe diabeti). Shoqata Amerikane e Zemrës (AHA) rekomandon që të rriturit të kryejnë 150 minuta aktivitet me intensitet të moderuar ose 75 minuta aktivitet të fuqishëm çdo javë. Përzierja me aktivitete aerobike, rezistente dhe fleksibiliteti është mënyra ideale.
Rutina e aktivitetit tuaj fizik ndoshta duket ndryshe gjatë kësaj pandemie dhe kjo është në rregull. Pavarësisht jogës, vallëzimit, apo ngritjes së peshave, ka shumë video në internet që mund të ndiqen për të mbajtur gjërat të freskëta kur bëhet fjalë për ushtrime të brendshme. Nëse është e mundur, dilni jashtë dhe bëni një shëtitje ose vrapim të lehtë.
- Synoni për një peshë të shëndetshme.
Hulumtimet zbulojnë se mbipesha është një faktor rreziku për goditje ishemike, madje edhe tek të rriturit e rinj. Pesha e tepërt dhe një masë e mbipeshës së barkut lidhen me një mori faktorësh të rrezikut kardiometabolik si presioni i lartë i gjakut, kolesteroli dhe sheqeri në gjak. Lidhja trashje / goditje mendohet të ndërmjetësohet nga këta faktorë kardiometabolikë. Ushqimi i shëndetshëm dhe aktiviteti fizik janë faktorë thelbësorë në arritjen dhe mbajtjen e një peshe të shëndetshme.
- Jepini përparësi pushimit të mirë.
Të rriturit kanë nevojë për shtatë deri në nëntë orë gjumë çdo natë. Ndërprerja kronike e kohëzgjatjes ose cilësisë së gjumit lidhet me një sërë efektesh negative në shëndet, përfshirë rritjen e peshës, presionit të gjakut dhe diabetit. A tingëllojnë të njohura? Ata janë faktorë të rrezikut të goditjes në tru. Ndërsa shkenca është ende duke u lëkundur, mendohet se duke fjetur shumë pak ose shumë me kalimin e kohës rrit rrezikun e goditjes në tru. Shkencëtarët janë më të sigurt se çrregullimet e gjumit (apnea e gjumit, pagjumësitë, parasomnitë, çrregullimet e lëvizjes që lidhen me gjumin, etj.) rrisin rrezikun e goditjes.
- Konsumoni alkool në mënyrë të moderuar.
Pirja e alkoolit me tepricë me kalimin e kohës mund të rrisë presionin e gjakut dhe nivelet e lipideve (trigliceridet), të dyja këto mund të çojnë në goditje në tru. Pirja e madhe rrit rrezikun për goditje ishemike dhe hemorragjike, ndërsa konsumimi i lehtë dhe i moderuar i alkoolit lidhen me një rrezik më të ulët të goditjes ishemike. Përkufizimi aktual i moderimit nuk është më shumë se një pije alkoolike në ditë për gratë dhe jo më shumë se dy pije për burrat. Ky përkufizim mund të azhurnohet në botimin e ardhshëm 2020-2025 Udhëzimet Dietare për Amerikanët (DGA), me një ndërprerje më konservatore të miratuar për burrat, me maksimumi një pije në ditë.
- Lini duhanin.
Pirja e duhanit dhe ekspozimi ndaj tymit ndikon negativisht në pothuajse çdo organ në trup dhe ky është një shkak kryesor i goditjes në tru. Në fakt, një meta-analizë e vitit 2019 përcaktoi se rreziku i goditjes në tru rritet me 12% për çdo 5 cigare të pirë në ditë. Së bashku me rritjen e presionit të gjakut dhe zvogëlimin e oksigjenit në gjak, pirja e duhanit dëmton enët e gjakut dhe zvogëlon rrjedhën e tij në tru. Pirja e duhanit e bën këtë në disa mënyra, duke rritur nivelet e triglicerideve dhe akumulimin e pllakave, duke trashur dhe ngushtuar enët e gjakut, duke ulur kolesterolin HDL (të mirë) dhe duke rritur mpiksjen e gjakut.
Burimi / https://www.mindbodygreen.com/
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
