Fjala ankth përdoret gjerësisht në gjuhën e përditshme, ndonjëherë me një lehtësi të tepruar. Në një nivel shkencor, ankthi përcaktohet si një grup reagimesh fiziologjike dhe të sjelljes që një individ manifeston kur ekspozohet ndaj situatave ose ngjarjeve stresuese dhe kërcënuese.
Kur ndihemi të ekspozuar ndaj rrezikut, truri ynë automatikisht dhe mbi të gjitha shumë shpejt përpunon një sërë vlerësimesh: sa i madh apo i rrezikshëm është kërcënimi? Çfarë burimesh kam për t’u marrë me kërcënimin? Cilat janë gjasat që unë të jem në gjendje ta kapërcej këtë situatë? Cilat janë rrugët e mia të arratisjes ose strategjitë që mund të zbatoj?
Kur ndjehemi të aftë të menaxhojmë rrezikun, trupi ynë aktivizon të gjitha “protokollet” e nevojshme për ta bërë këtë dhe ne jemi të përshkuar nga një ndjenjë gatishmërie e cila sidoqoftë nuk i shpëton kontrollit tonë dhe e cila, përkundrazi, na ndihmon të shprehim performancën më të mirë. Të jemi më të vëmendshëm, më të shpejtë, më të përqendruar.
Ndërsa është e lehtë të merret me mend, problemi zhvillohet që nga momenti kur ne ndihemi të paaftë për të përballuar rrezikun dhe ndjenja e thjeshtë dhe e shëndetshme e gatishmërisë kthehet në një gjendje të përhapur ankthi. Njerëzit që kanë vetëvlerësim të ulët ose probleme relacionale me botën dhe me të tjerët kanë shumë më tepër mundësi se të tjerët të përjetojnë momente ankthi.
Fatkeqësisht, ata që hasin në episode mjaft të shpeshta ankthi e gjejnë veten në një lak të rrezikshëm në të cilin fillojnë përjetimin e ankthit, me rezultatin e dukshëm të përkeqësimit të gjërave. Të mësosh të njohësh simptomat e ankthit dhe t’i kontrollosh ato është thelbësore si për ata që vuajnë nga sulmet episodike të ankthit ashtu edhe për ata që shpesh e gjejnë veten duke luftuar me këtë lloj fenomeni psikologjik.
Simptoma e zakonshme fizike të ankthit
Në një nivel fizik, ankthi shkakton përgjigje biologjike që e bëjnë trupin tonë më aktiv dhe më të shpejtë në shfaqjen e veprimeve dhe reagimeve, falë një rritjeje të fuqishme të adrenalinës. Përgjigja fizike ndaj kësaj gjendje gatishmërie konsiston në: rritje të rrahjeve të zemrës, ndjesi shpimi gjilpërash në ekstremitetet e trupit, tension muskulor, dridhje, djersë, të përziera, marrje mendsh, gulçim.
Disa nga këto shfaqje fizike të ankthit shpesh e bëjnë subjektin që i përjeton ato të besojnë se janë në rrezik për jetën. Kur një person ndjen që rrahjet e zemrës përshpejtohen dhe se ritmi i zemrës bëhet i parregullt, mendimi i tij i parë është se ai është afër një sulmi në zemër dhe, në mënyrë të arsyeshme, ankthi i tij rritet.
Pamundësia për të marrë frymë rregullisht gjithashtu shkakton agjitacion të madh. Arsyeja pse është shumë e vështirë të marrësh frymë normalisht gjatë një gjendje ankthi është se frymëmarrja torakale dominon atë abdominale. Kjo do të thotë që muskujt ndërkostal intensifikojnë punën e tyre dhe, pas një kohe, ata lodhen, duke gjeneruar ndjesinë e të qenit i paaftë për të marrë frymë.
Manifestimet psikologjike të ankthit
Ndër përvojat më tipike psikologjike që lidhen me një gjendje ankthi janë depersonalizimi dhe derealizimi. Me termin depersonalizim nënkuptojmë ndjenjën e shkëputjes nga vetja, apo edhe shikimin e vetes nga jashtë, veprimin pa u ndjerë të përfshirë në veprimet e dikujt apo edhe në mendimet e tij.
Termi derealizim në vend të kësaj tregon një marrëdhënie të veçantë me botën përreth që na bën të mendojmë se ajo që na rrethon nuk është e vërtetë. Është një ndjenjë që, pavarësisht nga marrëdhënia e tij me gjendjet e ankthit, një në tre njerëz e ka përjetuar të paktën një herë në jetën e tyre. Këto efekte psikologjike mund të nxiten nga alkooli dhe droga.
Së fundmi, frika e përjetimit të ankthit (d.m.th. ankthi i ankthit ose frika e frikës) e përmendur tashmë, është simptoma më e rrezikshme e shkaktuar nga ankthi dhe përsëritja e tij periodike, pasi fjalë për fjalë e bën subjektin të vendosë veten në situatën nga e cila do të dëshironte të shpëtonte.
Cilat janë çrregullimet e ankthit?
Ankthi padyshim që është i lidhur me frikën dhe të gjithë, ndiejmë frikë gjatë jetës sonë. Sidoqoftë, ata që vuajnë nga çrregullimet e ankthit ndiejnë një ankth që është joproporcional me situatën në të cilën gjenden vërtet dhe bëhen të paaftë për t’u marrë me problemet ose situatat më të thjeshta që përfshijnë një nivel normal të stresit.
Disa njerëz zhvillojnë çrregullime ankthi në lidhje me fobitë, situatat ose sjelljet specifike. Për shembull, ata që vuajnë nga fobia e fluturimit ka shumë të ngjarë të shfaqin çrregullimin e tyre të ankthit para dhe gjatë fluturimit, ose ankthi i tyre i pakontrolluar thjesht do t’i ndalojë ata të hipin në aeroplan; ata që kanë probleme në lidhje me sferën seksuale ose kanë një qëndrim hiperkritik ndaj vetvetes mund të hasin në çrregullime ankthi kur thirren të kryejnë një “shfaqje” të një lloji skolastik, profesional, artistik ose seksual.
Kur nuk është e mundur të identifikohen situata specifike që shkaktojnë sulme ankthi te subjekti, atëherë ne flasim për ankthin e përgjithësuar, çrregullimin më të fshehtë të ankthit nga të gjithë dhe që fjalë për fjalë e ndalon subjektin të kryejë aktivitetet më të thjeshta. Njerëzit që vuajnë nga ankthi i përgjithësuar paraqesin në pjesën më të madhe të ditës simptomat fizike dhe psikologjike që lidhen me ankthin, pavarësisht nga situata në të cilën ndodhen.
Burimi / https://www.chedonna.it/
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
