Sophie Kinsella, “zonja e letërsisë për vajza” që e transformoi mendjelehtësinë në një markë ndërkombëtare me sagën e saj kult, Shopaholic, ndërroi jetë nga glioblastoma. Autorja britanike, e dashur në të gjithë botën, u nda nga jeta më 10 dhjetor në moshën 55 vjeç, pasi luftoi me një nga tumoret më agresive dhe më të vështira për t’u trajtuar në tru. Kinsella (e lindur Madeleine Sophie Wickham) kishte ndërtuar një perandori të vërtetë narrative, të ndërtuar mbi zgjuarsi dhe personazhe të paharrueshme. Romanet e saj, të përkthyera në dhjetëra gjuhë, kanë argëtuar breza të tërë lexuesish me një mendjelehtësi të paparë ndonjëherë.
Vitin e kaluar, shkrimtarja zgjodhi ta ndante publikisht sëmundjen e saj me një mesazh për fansat e saj: “Në vitin 2022, më diagnostikuan me glioblastomë, një formë agresive e kancerit të trurit. Nuk e kisha ndarë më parë sepse doja të sigurohesha që fëmijët e mi të mund të dëgjonin, të përpunonin lajmet dhe të përshtateshin me ‘normalitetin tonë të ri'”. Këto fjalë shkaktuan një shpërthim dashurie nga fansat e saj. Vdekja e saj sot sjell vëmendjen te një sëmundje e egër, shpesh e heshtur, që sulmon sistemin nervor në thelbin e tij dhe lë shumë pak shanse për mbijetesë. Një tumor që regjistron afërsisht 40,000 raste të reja në të gjithë botën, duke e konfirmuar atë si një nga diagnozat më të frikshme në neuro-onkologji.
Çfarë është glioblastoma?
Glioblastoma, e njohur edhe si glioblastoma multiforme, është tumori malinj më i zakonshëm i trurit tek të rriturit, megjithëse mbetet një sëmundje e rrallë në popullatën e përgjithshme. Ajo buron nga qelizat gliale, të cilat mbështesin dhe mbrojnë neuronet, dhe karakterizohet nga një rritje jashtëzakonisht e shpejtë dhe e përhapur. Në shumicën e rasteve, origjina e saj mbetet e panjohur: shkenca ka identifikuar disa faktorë rreziku (si ekspozimi ndaj rrezatimit jonizues ose ndryshimeve specifike gjenetike), por për shumë pacientë, tumori shfaqet pa paralajmërim, pa asnjë arsye të dukshme. Prek kryesisht njerëzit mbi moshën 50 vjeç dhe shpesh ka një rrjedhë të paparashikueshme. Problemi është se qelizat malinje kanë tendencë të infiltrojnë indet e shëndetshme të trurit, duke e bërë këtë tumor jo vetëm të vështirë për t’u trajtuar, por edhe të pamundur për t’u hequr plotësisht.
Një tumor që është i vështirë për t’u diagnostikuar
Njohja e glioblastomës në fazat e saj të hershme është sfiduese, pasi simptomat fillestare mund të jenë të paqarta ose të ngatërrohen lehtësisht me sëmundje të zakonshme. Dhimbjet e vazhdueshme të kokës janë një shenjë paralajmëruese e zakonshme, por shpesh i atribuohen stresit ose tensionit. Në raste të tjera, të përzierat, të vjellat, ndjenja e presionit intrakranial ose krizat mund të jenë manifestimi i parë i dukshëm i sëmundjes. Disa pacientë zhvillojnë dëmtime njohëse (vështirësi në kujtesë, gjuhë ose përqendrim), ndërsa të tjerë vërejnë ndryshime në sjellje, humor ose personalitet. Në varësi të zonës së prekur, mund të shfaqen edhe probleme me koordinimin, dobësi muskulore ose humbje të ndjesisë. Kjo ndryshueshmëri e bën diagnozën e hershme jashtëzakonisht komplekse: MRI mbetet mjeti kryesor diagnostikues, por konfirmimi pothuajse gjithmonë vjen vetëm përmes biopsisë, e cila kërkon heqjen e tumorit përmes ndërhyrjes neurokirurgjikale. Nuk ka shqyrtim, nuk ka parandalim të garantuar. Dhe kjo mbetet një nga kufizimet më dramatike të sëmundjes.
Çfarë trajtimesh janë në dispozicion sot?
Trajtimi për glioblastomën në përgjithësi përfshin ndërhyrje kirurgjikale për të hequr sa më shumë që të jetë e mundur nga tumori, e ndjekur nga radioterapia dhe kimioterapia me temozolomide. Ky është një proces i vështirë, por rrallë çon në falje të plotë. Tumori tenton të rishfaqet, shpesh shpejt, pikërisht për shkak të aftësisë së tij për të infiltruar në mënyrë të pariparueshme indin e trurit. Koha mesatare e mbijetesës është rreth 15 muaj nga diagnoza, ndërsa vetëm një përqindje shumë e vogël e pacientëve mbijetojnë përtej pesë viteve.
Kufijtë e rinj të kërkimit
Pavarësisht situatës së zymtë, kërkimet kanë bërë përparim në vitet e fundit. Po studiohen terapitë qelizore që shfrytëzojnë sistemin imunitar (siç janë limfocitet T që infiltrojnë tumorin) për të njohur dhe synuar qelizat malinje. Disa qendra po eksperimentojnë me antitrupa monoklonalë të aftë për të bllokuar mekanizmat molekularë që nxisin rritjen e tumorit, ndërsa grupe të tjera kanë testuar kombinime inovative të kimioterapisë dhe molekulave natyrore si kurkumina dhe polidatina, me shpresën për t’i bërë ilaçet më efektive. Këto trajtime janë ende eksperimentale, por ato hapin rrugë të rëndësishme në një fushë ku, për dekada të tëra, mundësitë terapeutike kanë mbetur praktikisht të pandryshuara.
Historia e Sophie Kinsella-s i jep një fytyrë një sëmundjeje që shpesh mbetet e kufizuar në repartet e spitaleve ose në tekstet mjekësore. Na kujton se pas çdo diagnoze qëndrojnë jetë të ndërprera, familje të mbingarkuara dhe plane që nuk realizohen kurrë. Dhe nënvizon urgjencën e vazhdimit të investimit në kërkime, në terapi të reja dhe në qasje që jo vetëm mund të zgjasin mbijetesën, por edhe t’u rikthejnë dinjitetin pacientëve në të ardhmen.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
