Kohët e fundit, tema e së ardhmes dhe çfarë do të jetë njeriu i së ardhmes qëndron në krye të bisedimeve. Qindra shkencëtarë dhe futuristë spekulojnë se deri në fund të shekullit njeriu do të jetë në gjendje të fitojë fuqi hyjnore përmes teknologjisë.
Mendoni, për shembull, për aftësinë për të udhëtuar nga planeti në planet (siç na premton vizionari Elon Mask kur ai paraqet raketat e tij për Mars) ose aftësinë për të bllokuar plakjen njerëzore.
Në realitet shumë prej nesh tashmë kanë një “superfuqi”, e cila shpesh injorohet. Një aftësi e lindur nga mijëra evolucione – një kryevepër e natyrës – që sot na lejon të dominojmë në planet dhe të mos kemi ndonjë rrezik për t’u shqetësuar. Ajo gjendet në trurin tonë, falë aktivitetit të neuroneve të veçantë, të cilat na lejojnë, pak a shumë, të lexojmë mendjet e fqinjëve tanë. Ajo quhet ndjeshmëri.
Çfarë është ndjeshmëria, me pak fjalë.
Ndjeshmëria është aftësia për të kuptuar gjendjen e atyre që janë përreth nesh. Është mjet përmes të cilit njerëzit duhet të perceptojnë ndryshimet në gjendjen e të tjerëve. Duke ditur se çfarë po ndodh para jush, mund të thoni fjalët e duhura (ose të bëni gjeste të drejta) për ta sjellë tjetrin “në anën tonë” dhe për ta bindur atë që të bëjë atë që kërkojmë.
Imagjinoni sikur jeni polic dhe sapo keni kapur një burrë që kërkon të vrasë të dashurën e tij, ndoshta sepse kjo e fundit do që ta lërë. Krimineli, pasi zbulohet, e merr gruan peng dhe urdhëron policin që ta lërë të ikë, ose ai do ta vras.
Një polic i mirë duhet të jetë në gjendje të përdorë fjalët e duhura për ta bindur tjetrin për lirimin e pengut dhe për të lënë armën poshtë, duke shmangur luftën para se të fillojë.
Ndjeshmëria shërben për të mbyllur konfliktet para se të lindin.
Ju do të gaboheni nëse mendoni se ndjeshmëria mund të jetë e dobishme vetëm për ata që duhet të negociojnë për punë. Edhe kur duhet të bindni banorët e tjerë të ndërtesës suaj për të paguar tarifën tuaj, keni nevojë për ndjeshmëri. Edhe kur duhet të kuptoni pse punonjësit tuaj nuk po japin më të mirën, keni nevojë për ndjeshmëri.
Shkurt, në të vërtetë ndjeshmëria i shërben gjithçkaje. Asnjë kafshë nuk e ka të zhvilluar ndjeshmërinë aq sa qenia njerëzore.
Kjo aftësi për të perceptuar ndjenjat e të tjerëve (dhe të sillemi në përputhje me rrethanat) na ka lejuar të parashikojmë mendimet dhe sjelljet e atyre me të cilët përballemi. Ai që është përgjegjës për të gjitha këto është oksitocina, një hormon që ndryshon aktivitetin elektrik të trurit, duke përmirësuar perceptimin e emocioneve të të tjerëve.
Jo vetëm kaq. Njerëzit që kanë doza të larta të oksitocitës në gjakun e tyre kanë një vetëbesim më të lartë dhe një sjellje më të përzemërt. Një kurë e vërtetë, nëse nuk doni të bëni shumë armiq në këtë botë dhe të jetoni në paqe.
Ndjeshmëria na ka bërë më pak barbar.
Ndjeshmëria na lejon të bëjmë shumë gjëra jetësore. Para së gjithash, kjo është ajo që bazohet në natyrën tonë njerëzore dhe që na ka mundësuar të ndërtojmë një shoqëri të avancuar. Aftësia për të vënë veten në këpucët e tjetrit ka reduktuar të paktën dhunën që karakterizoi shoqëritë e lashta.
Imagjinoni të jetoni në qytetin e Babilonisë, ka ekzistuar 4.000 vjet më parë, në të cilin të gjithë qytetarët duhej të ndiqnin të ashtuquajturin “Kod të Hammurabit”. Është një listë e 282 ligjeve që mbreti Hammurabi kishte gdhendur në blloqe guri prej 2 metrash të larta dhe të ngritur në çdo cep të mbretërisë. Ky Kod bazohej në “Ligjin e Taglionit”, i cili është një parim se nëse ju mërzit dikush, ndëshkimi që duhet të paguani ishte identik me gabimin ose dëmin që keni shkaktuar. Përmbledhur në një fjali: sy për sy, dhëmb për dhëmb.
Imagjinoni të ecni qetësisht nëpër rrugët e Babilonisë kur dëgjoni një grua që bërtet. Një vjedhës ka plaçkitur dyqanin e saj dhe ikën duke kaluar para jush, duke marrë një rrugë në të majtën tuaj. Ju vendosni të bëni mirë dhe vraponi në ndjekje të tij.
Kthejeni në qoshe dhe … përplaseni! Përplaseni me një njeriu të vjetër, i cili bie keq në tokë dhe thyen kockat e kofshës. Rojet, të cilët kanë parë gjithçka nga sheshi i afërt, dalin dhe ju marrin për t’ju sjellë në gjyq. Rezulton se njeriu i vjetër që rrëzuat nuk është një person i thjeshtë, por një qytetar i së drejtës (një lloj fisnik). Përsa i përket ndëshkimit, ju nuk merrni një gjobë të thjeshtë, por duhet gjithashtu të jetë trupor: ata thyejnë këmbën tuaj.
Megjithatë, do të duhej vetëm një copë ndjeshmërie për të kuptuar se “krimi” juaj nuk ishte vullnetar, por i pavullnetshëm (prandaj ju jep të gjitha rrethanat lehtësuese që ju meritoni, sikur të përpiqeni të ndihmoni një person tjetër)!
Ndërsa Jean Decety, një psikolog i Universitetit të Çikagos, thekson, ndjeshmëria me kalimin e kohës ka qenë forca shtytëse e sjelljes njerëzore ndaj moralit dhe drejtësisë, për të na penguar që ta rruajmë veten midis të pëlqyerve.
Kodi i Hammurabit është një shembull se sa absurde ishte mungesa e ndjeshmërisë në drejtësinë e popujve të lashtë, sepse ato ligje nuk merrnin në konsideratë përgjegjësinë personale. Kjo do të thoshte se ndëshkimi nuk ndryshonte nëse dëmi i kryer ishte vullnetar apo jo.
Ndjeshmëria mund të forcohet në çdo moshë.
Ndjeshmëria (dhe në përgjithësi të gjitha aftësitë që lidhen me inteligjencën emocionale) zhvillohen veçanërisht në vitet e para të jetës, kur fëmija është më i ekspozuar ndaj situatave në të cilat është e nevojshme të reflektojë mbi ndjenjat dhe emocionet e vetes dhe të tjerëve.
Kjo nuk duhet t’ju dekurajojë! Pasi është e mundur që ndjeshmëria të përmirësohet edhe në moshë madhore. Mënyra më e lehtë? Lexoni libra ku mund të vendosni veten në vend të personazheve. Nëse leximi nuk ka qenë kurrë pika juaj e fortë dhe ju doni ta nisni nga zeroja, qasja më pak traumatike është të filloni të lexoni libra, karakteret e të cilëve jetojnë përvoja që janë shumë të ndjeshme për ju (p.sh. një zi, një marrëdhënie e torturuar dashurie, dëshira për hakmarrje, etj.) dhe pastaj gradualisht kaloni në lexime më komplekse.
Psikologët sugjerojnë ta praktikoni derisa të ndjeheni mirë me të ashtuquajturin zhanër letrar “fiction” (që përfshin autorë si Hemingway, Dickens, Louis Stevenson, Tolstoy etj.), Ose zhanër në të cilin psikologjia e karaktereve është pothuajse objekti qendror i të gjithë historisë. Çështja kryesore është të fitoni aftësinë për të parë gjërat nga një këndvështrim tjetër, për të mësuar se si të interpretoni emocionet, gjestet dhe sjelljet e të tjerëve.
Përfundim.
Truri ynë është një makinë e jashtëzakonshme. Ne shpesh e nënvlerësojmë potencialin e tij dhe harrojmë se ne përfaqësojmë një përjashtim në Universin e njohur aktualisht, si rezultat që ne synojmë ose nënvlerësojmë potencialin tonë.
Trajnoni ndjeshmërinë tuaj dhe do të zbuloni se mund ta përdorni atë në situatat më të këqija, si kur hasni një konflikt me partnerin tuaj apo edhe thjesht për të kuptuar më mirë gjendjen tuaj.
Përgatiti: Brikela Daci | Burimi / psicologiaapplicata.com
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
