Për vite me radhë, gjyshi i Hamam, Khairy punoi tokën me vëllezërit e motrat e tij dhe fëmijët jashtë Alepos, Siri, këndonin këngë tradicionale tarab bashkë me stacionin e radios lokale ndërsa vinin kastravecat, patëllxhanët dhe domatet. Për ta mbajtur të qetë Hamamin, atëherë foshnjë, ata e ulën në një thes gome dhe e mbajtën radion pranë veshit që ai të mos qante.
“Muzika është në gjakun tonë” kujton Khairy, i cili tani është vetë një vokalist tarab. Ky zhanër muzikor mijëravjeçar është i popullarizuar në të gjithë botën që flet arabisht dhe ndërsa shumë nga muzikantët më të njohur tarabë janë nga Egjipti ose Libani, askund nuk është më i nderuar sesa në zemrat dhe mendjet e Sirianëve – veçanërisht në djepin e zhanrit.
New Orleans ka xhaz, Vjena ka muzikë klasike dhe Alepo ka tarab. Zakonisht interpretohet në një instrument të quajtur qanun, një lahutë arabe në formë dardhe e quajtur oud, një flaut i gjatë i quajtur ney dhe herë pas here një rebab, instrumenti më i vjetër në botë i përkulur, tarabi sirian është muzikë popullore klasike arabe ku vokalistët këndojnë dhe përsërisin vargje të poezive muwashahshat për orë të tëra, duke shkaktuar një gjendje të ngjashme me transin tek dëgjuesit.
Kjo sepse tarabi nuk është vetëm një formë e muzikës, por një gjendje e të qenit. Në arabisht, “tarab” është gjithashtu një folje që do të thotë një ndjenjë e rritur emocionesh ose eksitimi. Dhe ndërsa zhanre si blu amerikan, tango argjentinase dhe fado portugez pikojnë nga dhimbja dhe malli, tarab është njohur që nga kohërat mesjetare për fuqinë nxitëse të ekstazës që ka në audiencën e saj, qoftë përmes teksteve të gëzimit apo hidhërimit.
Kulturisht, roli i Alepos si djepi i këtij arti mesjetar arab ka kuptim. Pozicioni i tij në skajin perëndimor të Rrugës së Mëndafshit e ndihmoi atë të zhvillohej si një qendër e gjallë muzikore, me ndikime aramaike, kurde, irakiane, turke dhe aziatike qendrore. Qyteti pa dalje në det ka prodhuar disa nga vokalistët më të famshëm të tarabit në botë – të tillë si Sabah Fakhri, Bakri al-Kurdi dhe Sabri Moudallal – dhe ruan një reputacion dhe dashuri për artet tradicionale. Aleppinët krenohen shumë si kujdestarë kulturorë dhe banorët e qytetit më të madh të Sirisë kanë mbajtur gjallë poezitë muëashahshat të prezantuara nga maure për më shumë se 1.000 vjet, ndërsa kështjella imponuese e qytetit dhe Xhamia e Madhe aty pranë dëshmojnë rolin e përhershëm të qytetit si bastion i kulturës Islame.
Sot, trashëgimia muzikore e Alepos i ka dhënë asaj titullin “Nëna e Tarabit”. Dhe nëse këngëtarët e vendit drejtohen në Nashville ose DJ teknikë në Berlin, vokalistët e tarabit e dinë që nëse do ta arrijnë, ata duhet të kalojnë sammijen e nderuar të Alepos: adhuruesit e sofistikuar të tarabit që shërbejnë si portierë të industrisë.
“[Alepo] është bota e vet,” tha Lubana al-Qantar, një nga këngëtarët kryesorë të operës dhe tarab të Sirisë. “Ata janë shumë krenarë për traditat dhe natyrën e tyre më konservatore. Tarab dhe muwashshahat janë shumë të rrënjosura tek Alepinët; audienca atje nuk është aspak normale, ata janë të dallueshëm dhe kjo është arsyeja pse unë dua të interpretoj atje”.
Këtu, shfaqjet publike zakonisht fillojnë me një poezi rreth Alepos, shpesh duke lavdëruar rolin e saj në ruajtjen e muzikës tradicionale, para se muzikantët të hyjnë në një gjendje rrëmbimi transformues dhe të këndojnë muëashshahat ose më shumë poezi kuududhe bisedore në dialektin Aleppine. Ndërsa oud dhe qanun enden brenda dhe jashtë peshoreve dhe harmonive të këputura, vokalisti mbështetet në një këndim të kantilizuar, gati hipnotik, të melodive të ngritura, timbrale, duke e lidhur atë me anëtarët e audiencës dhe duke i bërë thirrje që të bashkëveprojnë. Por në Alepo, tarab nuk është vetëm diçka e praktikuar nga këngëtarë të stërvitur, ajo është një pjesë integrale e jetës së përditshme dhe kolona zanore e qytetit.
“Deri më sot, në suqetë e Qytetit të Vjetër në Alepo, shumica e blerësve, pavarësisht nëse shesin erëza ose pëlhura, njohin shumë nga muwashshahat. Ata mund të mblidhen për drekë për të kënduar ndërsa përgatisin një vakt, ata mund të këndojnë vargje të një të njohuri në dyqanin e tyre, për të tërhequr klientët”, tha Khairy.
Megjithëse Khairy u detyrua të largohej në Paris në 2013, për shkak të intensifikimit të luftës civile Siriane u intensifikua, ai planifikon që një ditë të kthehet përgjithmonë në Alepo. Në fillim të këtij viti, ai bëri një vizitë të shkurtër, duke thënë, “Unë kisha nevojë për atë energji. Kalimi vetëm dy javë në Alepo mjaftoi për të furnizuar energjinë [time] krijuese për 10 vjet të tjera. Unë mund të jem larguar nga Alepo shtatë vjet më parë, por ajo ende jeton brenda meje”.
Që nga fillimi i Shekullit 20, tarab është kryer tradicionalisht në tubime joformale, kryesisht të natës, të quajtura jalsah në shtëpinë e një mikpritësi të pasur, që e do muzikën. Ky mjedis intim, gjithëpërfshirës ndihmon muzikantët dhe audiencat të përjetojnë tarabin, gjendjen e veçantë emocionale të qenies, e cila shpesh përshkruhet si dehëse.
Jonathan Shannon, i cili jetoi në Alepo për disa vjet dhe shkroi librin ‘Among the Jasmine Trees: Music and Modernity in Contemporary Syria’, e përshkroi tarabin si “integral në përvojën e jetës shoqërore në Alepo”. Shfaqjet publike mbahen në ambientet e qytetit gjatë fundjavave dhe është po aq thelbësore në dasmat Aleppine sesa në klubet e natës ose kabaret lokale. Për më tepër, nuk është vetëm kolona zanore e qytetit, por në thelb një peizazh i zërit të qytetit, pasi Alepine tarab shpesh përfshin poezi më moderne duke iu referuar bilbilëve dhe cicërimave, shushurimave të shelgjeve dhe pemëve të jaseminës që gjenden në të gjithë Rajonin.
Tradita e pasur e tarabit në Alepo dhe fuqia e veçantë lëvizëse e përjetuar nga dëgjuesit, e bëri autoren Helen Russell të përfshijë në librin e saj, ‘The Atlas of Happiness: the global secrets of how to be happy’, një kapitull mbi Sirinë. Në të, ajo përshkruan tarabin si “mbështetje thelbësore të jetës” në kohë krize. Sipas Russell, kompozimet 30-minutëshe të tarabit i çojnë dëgjuesit në një udhëtim gati katartik. Ndërsa këngëtarët lëshojnë emocione dhe prekin tema si romanca dhe feja, ajo e përshkruan dëgjimin e performancave drejtpërdrejt si “magjike”.
Siç tha Khairy: “Muzika dhe lirika poetike [e tarabit] pastron shpirtin nga traumat dhe madje mund të shërojë sëmundje fizike”.
Siç shpjegoi Shannon, “Kjo është diçka që është me të vërtetë e bukur për Sirinë dhe sigurisht një shkak për lumturi, pavarësisht nga [peisazhi politik]: njerëzit që ndezin radion e tyre ose MP3 player-in e tyre dhe rrinë ulur, duke dëgjuar diçka si një burim qetësimi, një kujtesë e trashëgimisë, se kultura e tyre ishte jashtëzakonisht elastike për mijëvjeçarë, edhe nëse [sot] ka një përçarje të një lufte 10-vjeçare ose një diktature 50-vjeçare”.
“Vetë Tarab nuk është i kufizuar vetëm në këngë ose muzikë…ai tregon kulturën në përgjithësi,” shtoi Shannon. “Pra, dikush mund të ketë ‘një përgjigje tarab’ kur të dëgjojë një linjë të bukur me poezi.” “Allah” dhe “Ya Salams”, të dyja do të thonë ‘sa bukuroshe!’ Ose thirrjet vlerësuese të “Ahhh” dhe “Ooh” janë reagime tipike në shfaqjet tarab, veçanërisht kur interpretuesit bien më thellë në gjendjen krijuese përmes së cilës ata humbin vetveten dhe nxisin një hipnozë kolektive në audiencë.
Megjithëse më shumë se 12 milion Sirianë janë zhvendosur brenda dhe jashtë shtetit, trashëgimia e pasur muzikore e vendit vazhdon të qëndrojë. Në vitin 2017, autoritetet siriane filluan një iniciativë që Alepo të emërohej si një Unesco City of Music. Po atë vit, amfiteatri në kështjellën mesjetare të qytetit priti koncertin e tij të parë tarab që nga shpërthimi i luftës siriane në 2011.
Ndërsa më shumë sirianë marrin kulturën tarab jashtë vendit, një brez i ri i dëgjuesve në të gjithë botën tani po njihet me këtë zhanër tradicional arab. Sigurisht, muzika siriane që po bëhet globale nuk duhet të jetë për t’u habitur, duke pasur parasysh se vendi mund të ketë krijuar këngën e parë në botë, por është një kujtesë që edhe në rrethanat më të errëta, kultura mund të lulëzojë dhe të shërbejë si një mjet për qëndrueshmëri.
“Gjysma e Alepos mund të shkatërrohet, por Alepo do të mbetet Alepo, me audiencat e tij të ashpra, muzikantët e talentuar dhe energjinë që nuk do ta gjesh diku tjetër”, tha Khairy.
Burimi / http://www.bbc.com/
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
