Jane Austen, përmes romaneve të saj klasike, jo vetëm që ka ofruar portrete të thella shoqërore, por edhe ka depërtuar në kompleksitetin psikologjik të individit. Ndërsa shprehjet e saj mund të duken si komente të lehta mbi jetën dhe dashurinë, ato mbartin një mençuri që rezonon me teori dhe koncepte moderne në psikologji. Më poshtë janë 10 citate të saj që zbulojnë këtë thellësi mendimi, të interpretuara në dritën e psikologjisë.
1.”There is no charm equal to tenderness of heart.”
“Nuk ka magji më të madhe se butësia e zemrës.”
Kjo frazë thekson vlerën psikologjike të empatisë dhe ndjeshmërisë emocionale. Në psikologjinë bashkëkohore, këto cilësi janë thelbësore për marrëdhënie të shëndetshme dhe për zhvillimin e inteligjencës emocionale, siç e ka përshkruar Daniel Goleman.
2.”I do not want people to be very agreeable, as it saves me the trouble of liking them a great deal.”
“Nuk dua që njerëzit të jenë shumë të pëlqyeshëm, sepse më kursen punën për t’i pëlqyer shumë.”
Ky citat mund të interpretohet si një reagim mbrojtës ndaj njerëzve që janë tepër të përshtatur. Psikologët shpesh theksojnë rëndësinë e autenticitetit në marrëdhënie si mënyrë për të shmangur varësinë emocionale ose “fake intimacy”.
3.”A lady’s imagination is very rapid; it jumps from admiration to love, from love to matrimony in a moment.”
“Imagjinata e një zonje është shumë e shpejtë; ajo kalon nga admirimi në dashuri, nga dashuria në martesë në çast.”
Austen kritikon mënyrën se si mendja e njeriut, sidomos në dashuri, priret të ndërtojë skenare të papërkthyera në realitet. Kjo përputhet me konceptin e “projekcionit” në psikologjinë psikoanalitike, ku individët i atribuojnë ndjenjat ose dëshirat e tyre te tjetri.
4.”There is nothing like staying at home for real comfort.”
“Nuk ka gjë më të mirë se të qëndrosh në shtëpi për rehati të vërtetë.”
Këtu hasim idenë e “zonës së rehatisë”, një koncept që lidhet me ndjenjën e sigurisë dhe stabilitetit emocional. Megjithatë, psikologjia moderne thekson edhe rëndësinë e daljes nga kjo zonë për rritje personale.
5.”To be fond of dancing was a certain step towards falling in love.”
“Të jesh i dashuruar pas vallëzimit ishte një hap i sigurt drejt dashurisë.”
Ky citat reflekton një vëzhgim të hollë mbi rëndësinë e kontaktit fizik dhe bashkëveprimit në krijimin e lidhjeve romantike – një temë e eksploruar gjerësisht në psikologjinë sociale dhe teorinë e lidhjes.
6.”Selfishness must always be forgiven, you know, because there is no hope of a cure.”
“Egoizmi gjithmonë duhet të falet, e di, sepse nuk ka shpresë për shërim.”
Një qasje cinike, por ndoshta reale, ndaj vetëqendrimit. Kjo lidhet me konceptin e “acceptance commitment therapy” që e ndihmon individin të pranojë të metat njerëzore, pa rënë në fatalizëm.
7.”Vanity and pride are different things, though the words are often used synonymously.”
“Dështimi dhe krenaria janë gjëra të ndryshme, megjithatë fjalët përdoren shpesh si sinonime.”
Ky citat tregon një vetëdije të rafinuar për emocionet e brendshme. Në psikologji, kjo quhet diferencim emocional – aftësia për të identifikuar dhe ndarë ndjenjat që duken të ngjashme, por që kanë origjinë të ndryshme.
8.”Angry people are not always wise.”
“Njerëzit e zemëruar nuk janë gjithmonë të mençur.”
Psikologjia moderne nënvizon se zemërimi shpesh errëson të menduarit racional. Teoria e vetë-rregullimit emocional thekson se menaxhimi i emocioneve është kyç për vendimmarrje të matur dhe për marrëdhënie të shëndetshme.
9.”It isn’t what we say or think that defines us, but what we do.”
“Nuk është ajo që themi ose mendojmë që na përcakton, por ajo që bëjmë.”
Kjo ide përputhet me teoritë e psikologjisë së sjelljes (behaviorism) dhe filozofinë pozitive të Aristotelit për një jetë të mirë përmes veprimeve të qëllimshme dhe të virtytshme.
10.”Know your own happiness. Want for nothing but patience – or give it a more fascinating name: call it hope.”
“Njih lumturinë tënde. Mos dëshiro asgjë tjetër veç durimit – ose jepi një emër më tërheqës: quaje shpresë.”
Ky është ndoshta një nga citatet më të fuqishme të Austen. Psikologjia pozitive thekson rëndësinë e ndërgjegjësimit për burimet e brendshme të lumturisë, dhe për të ushqyer një ndjenjë qëndrueshmërie – ajo që sot e quajmë reziliencë psikologjike.
Jane Austen si psikologe e padeklaruar
Citatet e Jane Austen nuk janë thjesht stilistike apo letrare – ato zbulojnë një ndjeshmëri të thellë për mënyrën si funksionon mendja dhe zemra e njeriut. Përmes humorit të saj të hollë dhe observimeve të mprehta, ajo ka ndikuar në mënyrë të heshtur në mënyrën si i kuptojmë emocionet, vetveten dhe marrëdhëniet. Në këtë kuptim, Austen nuk është vetëm një shkrimtare klasike – ajo është një psikologe e përjetshme.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
