Të gjithë kemi shumë kërkesa të përditshme që vijnë nga aktiviteti i punës që kryejmë. Kur këto kërkesa janë më të mëdha se burimet tona personale – ose të paktën kështu i perceptojmë ne – mund të përjetojmë stres në punë.
Tani, ky çrregullim nuk ka efekte negative në shëndetin tonë psikologjik, përderisa është specifik ose për një periudhë të shkurtër kohe. Kjo për shkak se njerëzit kanë mekanizma adaptues (strategjitë e përballimit) që na lejojnë të përballemi me sfidat dhe kërkesat.
Megjithatë, nëse kërkesat ndaj të cilave ne nënshtrohen shtrihen me kalimin e kohës, ndodh një efekt lodhjeje nga stresi dhe burimet që kemi pushojnë së funksionuari sepse ato nuk janë më përshtatëse. Me fjalë të tjera, mendja hyn në një fazë rraskapitjeje që shkakton shfaqjen e simptomave të stresit të punës, personi bllokohet dhe nuk mund të zbatojë strategjitë e tij të përballimit, sepse sistemi i tij psikologjik është djegur.
Duhet theksuar se gjendja e rraskapitjes psikologjike për shkak të stresit të punës është shumë e zakonshme në shoqërinë tonë. Përafërsisht 60% e rasteve të parë në terapi përjetojnë një nivel shumë të lartë të stresit të punës. Në fakt, ndërsa terapia përparon dhe pacienti përmirësohet, është e nevojshme të punohet me strategjitë e menaxhimit dhe kontrollit të stresit.
Nëse nuk punoni për menaxhimin e stresit, ndryshimet nuk do të mbahen në afat të gjatë, pasi efektet e stresit të punës do të kthehen. Kështu, fotografia klinike e pacientit do të jetë edhe një herë negative. Për të rritur ndërgjegjësimin për këtë problem dhe për ta parandaluar atë, në këtë artikull ne shpjegojmë se cilat janë 3 efektet më të rrezikshme të stresit të punës.
Efektet e stresit të punës variojnë nga problemet e lehta të përqendrimit dhe kujtesës deri te simptomat e ankthit dhe depresionit.
Probleme me përqendrimin dhe kujtesën – Ndër efektet më të zakonshme të stresit të punës është veshja neuropsikologjike, domethënë shkalla e dëmtimit të funksioneve njohëse si vëmendja, arsyetimi, kujtesa dhe vendimmarrja si rezultat i stresit. Tani, pse stresi ndikon në funksionet mendore? Arsyeja gjendet në kryerjen e vazhdueshme të detyrave të mbikëqyrjes dhe monitorimit në kohë nga mendja jonë për shkak të mbingarkesës së përjetuar dhe nevojës për kontroll që rrjedh prej saj.
Si i dëmton stresi i punës proceset mendore?
Një tjetër efekt i stresit të punës është ulja e aftësisë për të drejtuar vëmendjen e qëndrueshme (përqendrimi). Gjëja më e zakonshme është se kur një person ka një nivel të lartë stresi në punë, ai fiton zakonin e kryerjes së disa detyrave në të njëjtën kohë, duke përdorur një dinamikë pune të njohur si multitasking. Kryerja e shumë detyrave është shumë e dëmshme për aftësinë tonë për t’u përqendruar, pasi na mëson të funksionojmë nën stimulim të shumëfishtë . Kur duam të përqendrojmë vëmendjen tonë në një stimul të vetëm, mendja ka zakon të “kërcejë” nga një detyrë në tjetrën. Prandaj, edhe pse urdhri është të përqendrohemi në një detyrë të vetme, forca e një zakoni si multitasking përfundon duke fituar lojën dhe ne jemi vazhdimisht të hutuar.
Në këtë pikë është shumë e rëndësishme të kuptojmë se vëmendja është një proces i futjes së informacionit në sistemin tonë psikologjik; nëse vëmendja ndryshon, kujtesa gjithmonë do të ndryshohet. Me fjalë të tjera, për të kujtuar duhet t’i kushtojmë vëmendje: nëse informacioni nuk na hyn saktë në mendje, është shumë e vështirë që ai të ruhet (memorizohet) në mënyrë adekuate. Prandaj, stresi i punës dëmton kujtesën përmes veshitjes së vëmendjes dhe vështirësive të përqendrimit.
Ankthi
Stresi bën që sistemi ynë nervor simpatik të na përgatisë vazhdimisht për të ikur ose për të luftuar. Edhe nëse objekti i stresit nuk është çështje jete ose vdekjeje, trupi ynë sekreton hormone të tilla si kortizoli (hormoni i stresit), adrenalina dhe norepinefrinë. Këto janë hormone që janë përgjegjëse për rritjen e ritmit të zemrës, vigjilencën, djersitjen dhe frymëmarrjen, ndër funksione të tjera. Kështu, nëse trupi ynë aktivizohet vazhdimisht, rezultati i këtij aktivizimi të grumbulluar do të jetë ankthi. Shqetësimi i vazhdueshëm së bashku me akumulimin e pritshmërive në të ardhmen do të thotë që ankthi për shkak të stresit të punës mbahet me kalimin e kohës dhe shoqërohet me një ndjenjë shqetësuese pasigurie dhe parehati, e cila mund të shfaqet përmes presionit në gjoks, dhimbjes së stomakut dhe takikardisë.
Humor i ulët dhe simptoma depresive
Simptomat e depresionit janë rezultat i një rregulli të thjeshtë aritmetik: momente pozitive – momente negative = humor (i lumtur apo i trishtuar). Stresi i punës e ngarkon çantën e shpinës me momente negative. Nëse nuk kemi ose nuk mund ta kthejmë ekuilibrin e momenteve drejt anës pozitive, përvoja mund të jetë si vijon: “Bëj përpjekje, punoj shumë, stresohem dhe nuk kam momente kënaqësie”.
Po kështu, stresi na bën të sekretojmë kortizol dhe nivelet e larta të këtij hormoni lidhen drejtpërdrejt me depresionin. Nuk dihet saktësisht se çfarë shkakton, por dihet se depresioni dhe kortizoli janë të lidhura drejtpërdrejt dhe shumë. Prandaj, nëse shtojmë një nivel të lartë të kërkesës për punë, ndjenjën e urgjencës dhe kërkesës për të përmbushur detyrat që na pushtojnë, duke mos pasur kohë të ngarkojmë veten me momente pozitive dhe nivele të larta të kortizolit, kemi kombinimin perfekt për një humor të dëshpëruar.
Së fundi, është shumë e rëndësishme të kuptojmë se efektet më të rrezikshme të stresit të punës që kemi shpjeguar në këtë artikull shfaqen sipas radhës në të cilën i kemi përmendur. Domethënë, problemet e përqendrimit dhe kujtesës shfaqen së pari, ankthi shfaqet së dyti dhe në fund shfaqen simptomat depresive.
Për të gjitha këto arsye, është shumë e rëndësishme të mësoni të menaxhoni stresin e punës. Nëse provoni dhe nuk mundeni, ose nuk dini si, shkoni te një psikolog. Psikologët kanë një mori mjetesh për të maksimizuar performancën tuaj dhe për të minimizuar stresin.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
