A ju kanë gënjyer ndonjëherë? Sigurisht. Por shpesh mund të jetë e vështirë të dallosh gënjeshtarët pasi ka lloje të ndryshme. Disa gënjejnë për të shpëtuar të tjerët nga dëmtimi, të tjerët gënjejnë për të shpëtuar veten nga dëmi, ndërsa disa gënjejnë për të dëmtuar njerëzit e tjerë.
Ne të gjithë gënjejmë në një moment ose në një tjetër. Megjithatë, kur bëhet për të manipuluar dhe kontrolluar dikë, mund të jetë vërtet e dëmshme dhe e rrezikshme për viktimën. Mirë se vini në botën komplekse të gënjeshtarëve, ku e vërteta dhe mashtrimi ndërthuren, duke na lënë të përballemi me pasigurinë.
Sot do të zbulojmë psikologjinë e gënjeshtarëve, do të eksplorojmë llojet e ndryshme të gënjeshtarëve, do të mësojmë se si t’i dallojmë ata dhe strategji efektive se si të merreni me gënjeshtarët.
E keni gjetur ndonjëherë veten duke vënë në dyshim ndershmërinë e fjalëve ose veprimeve të dikujt? Ndoshta ju e keni përjetuar atë ndjenjë bezdisëse, duke ndjerë se diçka nuk është në rregull. Epo, sapo keni takuar një gënjeshtar. Të kuptuarit e psikologjisë pas gënjeshtrës është thelbësore në identifikimin e motiveve dhe sjelljeve të individëve që përfshihen në mashtrim.
Gënjeshtarët shpesh përdorin pandershmëri për një sërë arsyesh, të tilla si vetë-ruajtja, frika nga pasojat, dëshira për përfitime personale apo edhe për të mbrojtur të tjerët. Shpesh të nxitur nga dëshira për të shmangur pasojat ose për të mbrojtur veten, gënjeshtarët mund të përdorin mashtrimin si një mekanizëm përballues.
1.Vetë-ruajtje – Gënjeshtarët që përfshihen në gënjeshtra të vetë-ruajtjes shpesh e bëjnë këtë për të mbrojtur veten nga ndëshkimi ose për të shmangur gjykimin negativ. Ata mund të fabrikojnë histori ose të mbajnë informacione për të mbrojtur reputacionin e tyre, për të shmangur fajin ose për të mbajtur një ndjenjë kontrolli.
2.Manipulim – Disa individë përdorin gënjeshtrën si një mjet për manipulim, duke përdorur gënjeshtra për të ndikuar tek të tjerët, për të fituar pushtet ose për të arritur axhenda personale. Këta gënjeshtarë manipulues janë të aftë në hartimin e narrativave që shfrytëzojnë dobësitë dhe shfrytëzojnë marrëdhëniet e besimit.
3.Menaxhimi i përshtypjeve – Gënjeshtarët e nxitur nga nevoja për të kontrolluar reputacionin dhe përshtypjen e tyre shoqërore kërkojnë të krijojnë një perceptim të favorshëm për veten e tyre. Ata mund të zbukurojnë arritjet, aftësitë ose cilësitë e tyre për t’u dukur më kompetentë, të suksesshëm ose të dëshirueshëm. Ky lloj mashtrimi shpesh buron nga pasiguritë ose dëshira për pranim shoqëror.
3 llojet e gënjeshtarëve që duhet të njihni përreth
Tani që kemi një paraqitje të shkurtër të psikologjisë së gënjeshtarëve, le të eksplorojmë llojet e ndryshme të gënjeshtarëve që mund të hasni në jetën tuaj personale ose profesionale. Kuptimi i këtyre kategorive të dallueshme mund t’ju ndihmojë të lundroni në ujërat e pabesë të mashtrimit:
1.Gënjeshtarët Patologjikë – Gënjeshtarët patologjikë janë individë që gënjejnë me detyrim dhe zakon, shpesh pa një motiv të qartë. Ata rrotullojnë rrjeta të ndërlikuara të gënjeshtrave, duke mjegulluar kufirin midis realitetit dhe trillimit. Gënjeshtra patologjike është e rrënjosur thellë në sjelljen e tyre dhe mund të rrjedhë nga kushtet themelore psikologjike.
2.Gënjeshtarët e bardhë – Gënjeshtarët e bardhë përfshihen në mashtrime me qëllimin për të mbrojtur të tjerët ose për të shmangur dëmtimin e panevojshëm. Ata mund të përkulin të vërtetën ose të fshehin informacionin për të kursyer ndjenjat e dikujt, për të ruajtur harmoninë ose për të parandaluar konfliktet. Ndërsa synimet e tyre mund të jenë fisnike, pasojat e gënjeshtrave të tyre mund të kenë ende ndikime të rëndësishme.
3.Mashtruesit – Mashtruesit janë gënjeshtarë të qëllimshëm dhe të llogaritur që përfshihen në mashtrime për përfitime personale. Ata shpesh përdorin strategji të sofistikuara për të manipuluar të tjerët, si vjedhjet e identitetit, mashtrimet e investimeve ose mashtrimet e sigurimeve. Zbulimi dhe ekspozimi i mashtrimit të tyre është thelbësor për të parandaluar dëmtimin financiar dhe emocional. Ky është një nga llojet më të zakonshme të gënjeshtarëve që mund të hasni.
Si të dalloni gënjeshtarët?
Njohja e shenjave dhe sjelljeve delikate që shfaqin gënjeshtarët mund të na ndihmojë të dallojmë të vërtetën nga e pavërteta. Ndërsa asnjë tregues i vetëm nuk mund të garantojë mashtrim, shenjat e mëposhtme vërehen zakonisht tek individët që janë të pandershëm:
1.Shenja verbale dhe joverbale të paqëndrueshme
Gënjeshtarët shpesh përpiqen të sinkronizojnë shenjat e tyre verbale dhe joverbale. Ata mund të shfaqin shenja shqetësimi, të tilla si shmangia e kontaktit me sy, nervozizmi ose djersitja e tepërt. Mospërputhjet midis fjalëve të tyre dhe gjuhës së trupit mund të jenë të dhëna të vlefshme.
2.Mbrojtje e tepruar
Kur përballen me dyshime ose pyetje, gënjeshtarët priren të bëhen tepër mbrojtës, duke u përpjekur të devijojnë vëmendjen ose të zhvendosin fajin. Ata mund të përgjigjen me zemërim, devijim, apo edhe agresion për të mbrojtur narrativat e tyre të rreme.
3.Teknikat e shmangies dhe shpërqendrimit
Pavarësisht nga llojet e gënjeshtarëve, ata shpesh përdorin taktika evazive për të shmangur dhënien e përgjigjeve të drejtpërdrejta. Ata mund ta devijojnë bisedën, të ndryshojnë temën ose të përgjigjen me deklarata të paqarta. Këto teknika synojnë të ruajnë kontrollin dhe të parandalojnë shqyrtimin e mëtejshëm.
Si të merreni me gënjeshtarët: 6 strategji për fuqizim
Takimi me një gënjeshtar mund të jetë një përvojë shqetësuese, duke ju lënë të ndiheni të tradhtuar ose të manipuluar. Megjithatë, të armatosur me strategjitë e duhura, ju mund të lundroni në këto situata me besim dhe të mbroheni nga efektet negative të llojeve të ndryshme të gënjeshtarëve:
1.Besojini intuitës suaj – Intuita është një mjet i fuqishëm kur bëhet fjalë për identifikimin e gënjeshtarëve. Kushtojini vëmendje ndjenjave dhe instinkteve tuaja të brendshme. Nëse diçka ndihet e gabuar ose e papajtueshme, besojini zërit tuaj të brendshëm dhe hetoni më tej përpara se të bëni gjykime.
2.Mblidhni prova – Përpara se të përballeni me një gënjeshtar të dyshuar, mblidhni prova konkrete për të mbështetur pretendimet tuaja. Dokumentacioni, rrëfimet e dëshmitarëve okularë ose të dhënat faktike mund t’ju ndihmojnë të vërtetoni shqetësimet tuaja dhe të parandaloni që gënjeshtari të hedhë poshtë akuzat tuaja.
3.Komunikimi i drejtpërdrejtë – Kur i drejtoheni një gënjeshtari, zgjidhni komunikim të drejtpërdrejtë dhe të qartë. Shprehni shqetësimet tuaja me qetësi dhe këmbëngulje, duke dhënë shembuj ose raste specifike që kanë ngritur dyshime. Shmangni konfrontimin agresiv, pasi mund të përshkallëzojë situatën ose të bëjë që gënjeshtari të kthehet në mbrojtje.
4.Kërkoni këshilla nga një palë e tretë – Nëse e gjeni veten të ngatërruar në një situatë ku aksionet janë të larta ose emocionet janë të larta, merrni parasysh të kërkoni këshilla nga një palë e tretë e besuar. Një perspektivë neutrale mund të ndihmojë në sigurimin e qartësisë dhe udhëzimit se si të lundroni në kompleksitetin e përballjes me një gënjeshtar.
5.Vendosni kufijtë – Vendosja e kufijve të qartë është thelbësore kur kemi të bëjmë me gënjeshtarë të zakonshëm. Mbroni veten duke vendosur kufij për atë që jeni të gatshëm të toleroni dhe komunikoni me vendosmëri ato kufij. Kjo ju fuqizon të ruani integritetin tuaj dhe të zvogëloni gjasat për t’u manipuluar më tej.
6.Përqendrohuni në Kujdesin për Veten – Ballafaqimi me gënjeshtarët mund të jetë emocionalisht i lodhshëm dhe sfidues. Jepini përparësi kujdesit për veten dhe kërkoni mbështetje nga miqtë, familja ose profesionistët nëse është e nevojshme. Angazhimi në aktivitete që ju sjellin gëzim, praktikimi i vëmendjes dhe rrethimi me pozitivitet mund të ndihmojë në rivendosjen e mirëqenies tuaj emocionale.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
