Kush nuk dëshiron të ketë njohuri më të shkëlqyera dhe të mendojë në mënyrë më kreative? Sa prej nesh guxojnë ta quajnë veten “kreativ”? Është koha për të hedhur poshtë një mit: kreativiteti nuk është një dhuratë, por një aftësi për t’u mësuar, praktikuar dhe zhvilluar. Si çdo aftësi, sa më shumë të praktikojmë, aq më shumë përmirësohemi: por si mund të mësojmë të jemi krijues? E konsideruar tradicionalisht si ruajtja e artistëve, krijimtaria (në format e saj të shumta, duke përfshirë zgjidhjen e famshme të problemeve!) tani njihet si një nga aftësitë themelore për sukses dhe kënaqësi në jetë.
Si funksionon truri?
Të gjithë ne jemi të aftë të përjetojmë frymëzim krijues thjesht duke qenë njerëzorë. Nuk ka rëndësi nëse je një person shumë logjik apo shumë empatik, ekziston ende një efekt natyral i trashakës që vepron në tru: nga njëra anë ka tipare dhe cilësi si të jesh i përqendruar dhe analitik, ndërsa nga ana tjetër ka janë social-komunikues dhe empati.
Çdo fund i këtij spektri pasqyron një nga dy rrjetet njohëse, të cilat funksionojnë si kundërpesha në tru. “Rrjeti i kontrollit”, i fokusuar në aktivitet, ndihmon në arritjen e qëllimeve të qarta, ndërsa “rrjeti i parazgjedhur” shoqërohet me mendimin e lirë dhe bredhjen mendore: padyshim, është rrjeti i paracaktuar që është përgjegjës kryesor për kreativitetin.
Si përkufizohet kreativiteti?
Kreativiteti është një proces dinamik, ku imagjinata dhe aftësia jonë për të abstraguar na lejojnë të shohim botën reale nga këndvështrime alternative. Rezultatet e një qasjeje krijuese ndonjëherë mund të na befasojnë, sepse ato janë të ndryshme nga ato të parashikueshme: megjithatë, vlera dhe inovacioni i zgjidhjeve krijuese shpesh i japin avantazh çdo projekti ose aktiviteti të cilit i përkushtohemi. Kreativiteti është aftësia intelektuale që na dallon më së miri nga kafshët e tjera dhe ajo që kontribuon më shumë për t’i dhënë kuptim dhe vlerë jetës sonë.
A mund të mësojnë të gjithë të jenë krijues?
Kur flasim për kreativitetin, shpesh supozojmë se është një dhuratë e natyrshme. Le të shqyrtojmë ndryshe, për shembull, aftësinë për të luajtur violinë ose për të luajtur tenis: në këto raste, ne e dimë se performanca është mbi të gjitha çështje stërvitjeje!
Duke filluar ta konsiderojmë krijimtarinë jo si një talent të lindur, por si një aftësi të butë pune, më në fund mund ta shohim atë si një aftësi për t’u mësuar dhe trajnuar. Prandaj, secili prej nesh mund të mësojë të jetë krijues: ajo që na nevojitet është pak shtytje për të filluar dhe më pas shumë trajnim!
3 strategji të sjelljes për të stimuluar kreativitetin
Fraza e famshme “e bëjmë këtë sepse e kemi bërë gjithmonë” sot është pothuajse e barabartë me një dënim me vdekje për një jetë pa emocione dhe kënaqësi. Pikërisht kur jemi në gjendje të shprehim zgjuarsinë, anën artistike dhe imagjinatën tonë, ne jemi në gjendje të ndihemi të kënaqur dhe të fitojmë vlerësim dhe vetëbesim.
Intuita ose “të menduarit jashtë kutisë” gjithashtu na lejon të gjejmë zgjidhje novatore dhe origjinale për problemet dhe pengesat. Megjithatë, ne nuk jemi gjithmonë në gjendje të hyjmë në këtë fakultet … ndonjëherë mendja jonë është “dembele” ose e kafazit në skema racionale dhe të ngurta.
Kreativiteti është një proces mendimi që funksionon paksa ndryshe për të gjithë. Kjo është arsyeja pse nuk ka asnjë metodë apo teknikë universale për t’u “krijuar”, por secili prej nesh duhet të gjejë metodologjinë e tij personale. Megjithatë, ka disa shenja që na lejojnë të fillojmë të ndryshojmë modusin tonë mendor, duke na vënë në kontakt me anën krijuese të trurit tonë.
1.Rënia e vigjilencës stimulon frymëzimin
Të gjithë e dinë konceptin oriental të bioritmit, të paktën nga thashethemet. Aktualisht, shkenca ka zbuluar se funksionet e trupit tonë në fakt kanë një model ciklik, të shënuar nga një zonë e trurit e njohur si bërthama suprakiazmatike, e cila funksionon si një orë e vërtetë.
Megjithatë, ky stimulues kardiak nuk kufizohet vetëm në rregullimin e temperaturës, presionit apo tretjes, por edhe efikasitetit mendor. Kështu, ne priremi të jemi më të kthjellët, të vëmendshëm dhe të përqendruar në periudha të caktuara të ditës sesa në të tjerat; për më tepër, shumica prej nesh janë plotësisht efikas në mëngjes ose pasdite.
Në një artikull të botuar dhjetorin e kaluar në revistën Thinking and Reasoning, psikologia Mareike Wieth dhe kolegët e saj zbuluan se kur njerëzit përballen me zgjidhjen e “problemeve komplekse” që kërkojnë një shkallë të lartë kreativiteti, në mënyrë paradoksale, ata bëjnë shumë më mirë kur janë në momente. të mungesës së vëmendjes sesa kur janë në krye.
Për të arritur në këtë përfundim, Wieth dhe bashkëpunëtorët e tij ftuan vullnetarë të plotësonin një pyetësor për të vlerësuar nëse ata ishin në maksimumin e tyre në mëngjes apo në mbrëmje. Më pas, ai thirri pjesëmarrësit e laboratorit për të zgjidhur një problem që kërkonte të menduarit analitik dhe një që përfshinte përdorimin e intuitës. Kështu ata konstatuan se kur aftësitë intuitive ishin më të rëndësishme, subjektet jepnin rezultatet më të mira në kohën e ditës kur ata ishin më pak të “prezent”.
Për të zhvilluar zgjidhje origjinale, siç tregohet nga studimi i lartpërmendur, është e nevojshme të dilni nga “binarët” e zakonshëm. Format e mendimit analitik, nga ana tjetër, ecin në mënyrë lineare, sekuenciale dhe logjike. Duke pasur parasysh se disiplina që merr emrin “inteligjencë trupore” ka demonstruar gjerësisht se qëndrimi, lëvizja dhe forca (ose dobësia) e trupit mund të ndikojnë në të menduarit, pse të mos e përdorni këtë rrugë për të inkurajuar dhuntinë krijuese?
2.Lëvizni përreth dhe merrni ide
Pikërisht duke u nisur nga këto supozime, psikologët Michael Slepian dhe Nalini Ambady kanë zhvilluar një dizajn eksperimental për të testuar nëse duke i ftuar subjektet të bëjnë lëvizje fluide, ata mund të nxiten të jenë më gjenialë. Për ta verifikuar këtë, ata përfshinë tridhjetë studentë të universitetit me pretekstin e dukshëm të studimit të koordinimit sy-motor.
Me këtë objektiv të rremë, ata u kërkuan atyre të gjurmonin disa shtigje tashmë të tërhequra: disa prej tyre ishin figura abstrakte të përbëra nga figura të vizatuara me vija të drejta, të pastra dhe të rregullta; të tjerat me vija të lakuara e të vazhdueshme. Më pas, pjesëmarrësve iu caktua detyra që të imagjinonin sa më shumë gjëra që të ishte e mundur me një gazetë (p.sh. ndërtimi i aeroplanëve prej letre me faqet; grisja e tyre dhe bërja e tyre nga letra e mbeturinave për t’u modeluar, shtypja e tyre në topa e kështu me radhë).
Rezultati tregoi se ata që kishin ndjekur format e lakuara kishin shpikur shumë më tepër përdorime për gazetat sesa ata që kishin gjurmuar forma lineare.
3.Sa më i lumtur të jeni, aq më krijuese bëhet mendja juaj
Psikologët holandezë Matthijs Baas, Caen De Dreu dhe kolegë të tjerë me një meta-analizë (një “përmbledhje” e një numri të madh hetimesh mbi të njëjtën temë) ekzaminuan 25 vjet studime mbi marrëdhëniet midis disponimit dhe motivimit.
Ky “skremim” ka theksuar se gjendja emocionale që stimulon më shumë krijimtarinë është lumturia, në një masë më të vogël edhe ankthi dhe frika dhe rrallë trishtimi dhe paqja apo qetësia. Pikërisht duke u nisur nga këto vëzhgime, studiuesit Simone Ritter dhe Sam Ferguson supozuan se nëse do të ishte shkaktuar një gjendje pozitive, estrusi do të kishte përfituar. Ka mënyrë më të mirë sesa të përdorim një stimul që në vetvete i bën vargjet tona emocionale të vibrojnë: muzikën.
Ata rekrutuan 155 studentë dhe i caktuan në pesë kushte eksperimentale: kryerja e një detyre duke dëgjuar muzikë ose duke qenë në një mjedis të qetë. Pjesët muzikore ishin zgjedhur sepse studimet e mëparshme kishin nxjerrë në pah vetitë e tyre ndjellëse.
Një nga pjesët ishte etiketuar “calmo” (e gëzueshme, por “andante”); një e dytë “e lumtur” (e gëzuar dhe e gjallë); një e treta “e trishtuar” (e mallëngjyer dhe e ngadaltë) dhe e fundit, e shqetësuar (e zymtë dhe ritmike). Testet që do të kryheshin ishin AUT, Detyra e Përdorimeve Alternative (që përfshinte të menduarit për sa më shumë përdorime të mundshme të objekteve të përbashkëta) ose një detyrë që kërkonte logjikë. Rezultatet treguan se ishte muzika gazmore dhe ngutshme ajo që e nxiste zgjuarsinë më intensivisht.
Sipas autorëve, muzika ritmike ngjall këmbëngulje (karakteristikë kryesore e novatorëve të mëdhenj); për më tepër, muzika gazmore shoqërohet me ndryshueshmëri; një koncept shumë afër fleksibilitetit, pra me një tjetër gur themeli të aftësisë për të krijuar.
Çfarë po prisni… filloni të stërvitni kreativitetin tuaj tani
Falë stërvitjes dhe qëndrueshmërisë, shumë shpejt do të kuptoni se jo gjithmonë keni nevojë për “mashtrime” për të stimuluar kreativitetin tuaj, por së shpejti do t’ju vijë natyrshëm. Ne e dimë mirë se për të qenë krijues është thelbësore të dëgjojmë veten dhe të tjerët dhe të vëzhgojmë botën përreth nesh.
Për këtë arsye, për të qenë krijues duhet të jeni kurioz: bëni pyetje vetes dhe të tjerëve, eksploroni mundësitë dhe merrni parasysh detaje të papritura. Do të zbuloni se informacioni i mbledhur do t’ju japë gjithmonë frymëzimin që ju nevojitet për të stimuluar krijimtarinë tuaj, një aftësi pa të cilën nuk do të mund ta bëni më për të arritur gjithçka që dëshironi në jetë.
* Dr. Ana Maria Sepe, psikologe, eksperte dhe studiuese në psikanalizë
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
