Çështja nëse dembelizmi është trashëgues apo i fituar ka qenë një çështje debati për një kohë të gjatë. Kohët e fundit, një studim i kryer në Institutin Kombëtar të Shëndetit Mendor në Uashington hodhi dritë mbi këtë çështje, duke zbuluar se predispozita ndaj dembelizmit mund të ketë një bazë gjenetike. Megjithatë, është e rëndësishme të theksohet se ky zbulim nuk do të thotë se dembelizmi përcaktohet plotësisht nga përbërja jonë gjenetike.
Roli i gjenit D2 në dembelizëm
Neuropsikologu Barry Richmond, i cili udhëhoqi kërkimin, zbuloi se gjeni D2 luan një rol kyç në rregullimin e zonës së trurit përgjegjës për kënaqësinë dhe kënaqësinë e lidhur me punën. Ky gjen kontrollon prodhimin e receptorëve të dopaminës, një neurotransmetues i përfshirë në perceptimin e kënaqësisë. Duke bllokuar gjenin D2, studiuesit prishën qarkun midis punës dhe shpërblimit, duke i bërë kafshët në eksperiment të palodhura, por edhe patologjike të fiksuara pas detyrës.
Mundësia e aplikimit të një terapie të ngjashme gjenesh tek njerëzit për të rritur motivimin për të punuar duket disi e pamundur. Sjelljet e nxitura nga kjo terapi ishin të panatyrshme dhe patologjike, larg ekuilibrit që duhet të karakterizonte një marrëdhënie të shëndetshme me punën.
Megjithatë, zbulimi i gjenit D2 mund të përdoret për të kuptuar më mirë mekanizmat kimikë në tru që ndikojnë në sjellje, veçanërisht në çrregullime të tilla si depresioni, sjellja obskurante-kompulsive dhe skizofrenia. Këto çrregullime mund të shkaktojnë mungesë motivimi dhe stimulimi dhe kërkimet mund të ndihmojnë në zhvillimin e trajtimeve të synuara.
Dembelizmi në adoleshencë
Studimet sugjerojnë se truri i të rinjve nuk është ende plotësisht i pjekur dhe kjo mund të ndikojë në motivimin dhe ndjenjën e kënaqësisë së tyre. Megjithatë, t’i atribuosh gjithçka biologjisë së moshës mund të jetë e tepruar dhe mjedisi, arsimi dhe faktorë të tjerë shoqërorë luajnë ende një rol të rëndësishëm në formësimin e sjelljes së të miturve.
Megjithatë, është e rëndësishme të theksohet se sjellja njerëzore është shumë më komplekse dhe e ndikuar nga një numër dukshëm më i madh gjenesh. Dembelizmi i njeriut është rezultat i një kombinimi të faktorëve gjenetikë, mjedisorë dhe shoqërorë. Dembelizmi dhe motivimi janë sjellje komplekse që nuk mund të reduktohen në një shkak të vetëm gjenetik.
Kërkimet mbi gjenin D2 dhe studimet tek minjtë ofrojnë ushqim interesant për të menduar, por është e rëndësishme të mos e thjeshtojmë tej mase tablonë komplekse të sjelljes njerëzore. Dembelizmi mund të trashëgohet, por kjo nuk do të thotë se ju jeni të detyruar ta vuani atë.
/Revista Psikologjia
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
