Duket kështu, dhe e kundërta është gjithashtu e vërtetë: ata që kanë simptomat e demencës kanë më pak gjasa të preken nga kanceri. Pse mbetet mister?
Kanceri dhe demenca janë dy gjendje që shpesh karakterizojnë moshën e avancuar. Megjithatë, midis këtyre dy familjeve të patologjive ekziston një marrëdhënie që është pak e njohur për jo-ekspertët, dhe misterioze edhe për shkencëtarët: ata që janë shëruar nga kanceri kanë më pak gjasa të preken nga demenca, dhe ata që vuajnë nga demenca duken më pak të rrezikuar tw zhvillojnë një tumor.
Një artikull interesant i botuar në Guardian merret me këtë çështje: të kuptuarit e bazës biologjike të kësaj marrëdhënieje në fakt mund të zbulojë terapi të reja, të mundshme onkologjike ose kundër sëmundjes së Alzheimerit.
Në vitin 2012, Jane Driver, një mjeke geriatre dhe onkologe në Spitalin Brigham dhe Women’s në Boston (Massachusetts), publikoi një studim epidemiologjik në të cilin ndoqi 1278 pjesëmarrës të moshës 65 vjeç e lart për 10 vjet për të studiuar evolucionin e gjendjes së tyre shëndetësore. Ajo vuri re se të mbijetuarit e kancerit kishin një rrezik 33% më të ulët të zhvillimit të Alzheimerit në vitet pas shërimit në krahasim me njerëzit pa histori të kancerit.
Komuniteti shkencor e priti lajmin me entuziazëm dhe skepticizëm: thuhej, për shembull, se ndoshta ekzistonte i ashtuquajturi “paragjykim i të mbijetuarve”: mund të ndodhte që të mbijetuarit e kancerit nuk kishin jetuar aq gjatë sa të merrnin demencë. Megjithatë, më pas, studime të tjera të shumta vazhduan të zbulonin të njëjtën marrëdhënie të çuditshme dhe të vazhdueshme të kundërt. I fundit doli në korrik 2024 . Shkencëtarët në Imperial College London morën parasysh të dhënat shëndetësore të mbi 3 milionë njerëzve të moshës 60 vjeç e lart, të cilët u ndoqën për një periudhë mesatare prej 9.3 vjetësh, me të gjitha masat e nevojshme për të përjashtuar faktorët e mundshëm të rrezikut: Ata që ishin shëruar nga prostata, kanceri i zorrës së trashë, mushkërive ose gjirit kishte një rrezik 25% më të ulët se të tjerët për të zhvilluar demencë të lidhur me moshën.
Një studim klinik i publikuar në vitin 2022 nga Erin Abner, një epidemiologe në Universitetin e Kentakit, konfirmoi gjithashtu marrëdhënien. Në një seri autopsish mbi pacientët që vdiqën gjatë studimeve të plakjes, Abner gjeti një lidhje mjaft të fortë midis të pasurit kancer dhe shfaqjes së niveleve më të ulëta të pllakave amiloide në tru – simptomë dalluese e sëmundjes së Alzheimerit. Lidhja ishte specifike midis kancerit dhe Alzheimerit dhe jo në mënyrë gjenerike, siç u gjet në studimet e mëparshme, midis kancerit dhe demencës. Megjithatë, duhet theksuar se Alzheimer është forma më e zakonshme e demencës.
Megjithatë, siç e përmendëm, kjo marrëdhënie vlen edhe në të kundërt: pacientët me demencë preken më rrallë nga kanceri. Fakti ishte shfaqur tashmë në studimin e Driver’s 2012 dhe më pas u përsërit në mbi një milion banorë të Italisë veriore dhe në një kërkim tjetër në Korenë e Jugut. Në këtë të fundit doli se pacientët me Alzheimer kishin një rrezik 37% më të ulët për t’u prekur nga kanceri në përgjithësi, krahasuar me pacientët pa demencë. Gjithashtu në këtë rast zbulimi u prit me skepticizëm sepse – u tha – ka më pak gjasa që pacientët me Alzheimer të diagnostikohen me kancer, duke pasur parasysh vështirësinë e procesit diagnostik dhe përfitimet më të ulëta të mundshme të trajtimeve.
Në realitet, këto rezultate janë përsëritur disa herë. Çështja është të kuptojmë se cilat janë motivet biologjike pas kësaj marrëdhënie të dyfishtë të anasjelltë. Megjithatë, për momentin është e mundur vetëm të avancohen disa hipoteza, të cilat ende nuk janë verifikuar. Mund të ndodhë, për shembull, që trajtimet e kancerit si kimioterapia të kenë një efekt mbrojtës në mekanizmat që qëndrojnë në themel të demencës, për shembull duke kundërvepruar proceset inflamatore, të cilat sipas disa teorive janë në origjinën e këtyre patologjive neurodegjenerative.
Një hipotezë tjetër është se ekzistojnë mekanizma biologjikë që ndikojnë, në mënyra të kundërta, në dy grupet e sëmundjeve. Elio Riboli, profesor i epidemiologjisë dhe parandalimit të kancerit në Imperial College London, shpjegon: “Duke studiuar qindra gjene, ne kemi identifikuar një profil gjenetik që parashikon një rrezik në rritje të kancerit dhe zbuluam se ky profil lidhet me një rrezik më të ulët të demencës.” Gjenet në fjalë mund të përfshihen në rigjenerimin e indeve: “Faktorët e rritjes janë një familje e madhe molekulash që rregullojnë rinovimin dhe rritjen e indeve. Ato në përgjithësi lidhen me një shëndet më të mirë kardiovaskular. Të kesh një përbërje gjenetike që favorizon riprodhimin lejon rinovimin më të mirë të indeve dhe arterieve, por gjithashtu mund të rrisë pak rrezikun e disa tumoreve”.
Një hipotezë tjetër është se në bazë të vdekjes nervore tipike të demencës dhe rritjes së rezistencës ndaj vdekjes qelizore tipike për tumoret mund të ketë faktorë metabolikë, të tillë si një defekt në mitokondri, “centralet e energjisë” të qelizave. Por, përsëri, ne nuk kemi të dhëna të mjaftueshme për të nxjerrë përfundime.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
