Shumë opsione në dispozicion ndonjëherë e bëjnë vendimin përfundimtar më të vështirë. Kjo është arsyeja pse ngushtimi i opsioneve tuaja mund t’ju ndihmojë të merrni vendime më të mira.
Dëshironi të dini disa truke për të përmirësuar aftësinë tuaj për të marrë vendime? A mendoni se numri i opsioneve që keni ndikon në vendimet tuaja? A mendoni se truri i analizon të gjitha opsionet në të njëjtën mënyrë? A mendoni se mund të merrni vendime më të mira nëse keni shumë mundësi? Apo zvogëlimi i tyre e bën detyrën më të lehtë? Në këtë artikull do të përpiqemi t’u përgjigjemi të gjitha këtyre pyetjeve për të kuptuar pak më mirë se si truri ynë e menaxhon fazën e vendimmarrjes.
Procesi i vendimmarrjes
Imagjinoni të jeni në një restorant ku menyja liston dhjetëra e dhjetëra pjata, ose të jeni në një kinema që ofron më shumë se njëqind shfaqje. Sa kohë do t’ju duhej për të vendosur? A do të pajtoheshit atëherë me vendimin tuaj? Në shumicën e rasteve, ngushtimi i opsioneve e bën më të lehtë marrjen e vendimit përfundimtar, veçanërisht nëse është një vendim shumë i rëndësishëm për t’u marrë. Dhe kjo sepse zvogëlimi i opsioneve do të thotë të kesh më pak skenarë për të analizuar.
Teknologjitë e reja përqendrohen pikërisht në këtë, ato zvogëlojnë informacionin që na arrin dhe e filtrojnë atë në mënyrë që të përshtatet me shijet tona, duke na lënë me ide më të thjeshta për të marrë vendime më të mira ose për t’i grupuar ato në kategori. E gjithë kjo në mënyrë që truri të mos duhet të kalojë shumë kohë në procesin e vendimmarrjes. Për më tepër, të kesh më pak mundësi në dispozicion na ndihmon të marrim vendimin që besojmë se është më i miri për rastin specifik. Pjesërisht, sepse kjo është pikërisht ajo që na shtyn të bëjmë shoqëria konsumiste në të cilën jetojmë, e cila urren të na shohë të hezitojmë kur duhet të marrim vendime. Një shembull? Ofertat speciale janë të rezervuara vetëm për blerësit e herës së parë, të cilat i hasim herë pas here.
Fenomeni FOBO?
Fenomeni FOBO e merr emrin nga shprehja angleze “Frika nga opsionet më të mira”. Shtyrja e vendimit sepse doni të jeni të sigurt se po merrni atë të duhurin, duke vazhduar të analizoni alternativat derisa të gjeni atë të përsosurën. Në shumë raste, ky fenomen çon në gabimin e shtyrjes së asaj që mund të zgjidhej sot.
Përveç frikës së humbjes së opsionit më të mirë, ne vazhdimisht krijojmë mundësi të tjera sepse ky fenomen ushqen vetveten. Me fjalë të tjera, është një strategji që rrallë gjen një pikë përfundimi. Më shpesh sesa jo, ne vazhdojmë të mendojmë për një vendim edhe pasi ai është marrë tashmë. Ne vazhdojmë të mendojmë për makina ose pajisje shtëpiake edhe nëse blerja është përfunduar tashmë dhe zemërohemi kur teknologjia na ofron një zgjidhje më interesante se ajo që zgjodhëm.
“Çelësi për një vendimmarrje më të mirë në botën e hiper-zgjedhjes është të zgjedhësh atë që është mjaftueshëm e mirë, jo më të mirën. Nëse, përkundrazi, dikush pret të gjejë më të mirën, kërkimi nuk do të mbarojë kurrë.”-Shvarc
Në vitet 1950, Herbert Simon, fitues i Çmimit Nobel në ekonomi, dalloi dy profile gjatë procesit të vendimmarrjes. Nga njëra anë, ka njerëz që maksimizojnë, domethënë ata që mendojnë dhe ripërsërisin për të gjetur vendimin më të mirë. Nga ana tjetër, ata që mbështeten në kënaqësinë e çastit. Njerëzit që maksimizojnë i afrohen vendimit më të mirë, por rrezikojnë të bien në kurthin e fenomenit FOBO. Për këta njerëz, marrja e një vendimi është një proces kompleks, i cili mund të bëhet i përjetshëm. Vendimi perfekt nuk ekziston, vetëm ai që marrim ne.
Ky efekt mund të jetë një burim stresi, depresioni, pakënaqësie dhe mungesë mirëqenieje. Kjo ndodh sepse ne nuk vendosim, duke e lodhur pafundësisht trurin tonë për mundësi të pafundme, duke mos e lejuar trurin tonë të pushojë dhe të shijojë vendimin që kemi marrë. Për këtë arsye, të kesh shumë opsione në dispozicion nuk garanton vendime më të mira ose kënaqësi më të mirë. Në një studim të kohëve të fundit të vitit 2012, u vu re se njerëzit që maksimizojnë ndihen më të pakënaqur pasi marrin një vendim. Kjo ndodh sepse ata vazhdojnë të vënë në pikëpyetje vendimin që kanë marrë dhe nuk ndihen kurrë të sigurt për atë që kanë vendosur.
Si mund të vendosim më mirë?
Kur vjen koha për të marrë një vendim, mund ta bëjmë procesin më të lehtë duke u mbështetur në tre këshilla. Ato do të na ndihmojnë të ngushtojmë opsionet dhe për këtë arsye të marrim vendime më të mira:
Duke iu përgjigjur pyetjes “Çfarë dua të arrij?” Ne do t’i kufizojmë opsionet vetëm në ato që i përshtaten vërtet qëllimit që duam të arrijmë. Analizoni opsionet tuaja duke iu përgjigjur pyetjeve të mëposhtme: Çfarë më duhet? Sa kohë kam? Sa i motivuar jam për të zgjedhur këtë opsion? Cila është gjëja e parë që duhet të bëj pasi të kem marrë vendimin? Falë këtyre pyetjeve, ne do të jemi në gjendje të strukturojmë një plan veprimi për çdo vendim që synojmë të marrim.
Reflektoni mbi përfitimet që do të kemi në planin afatgjatë. Është e nevojshme të përcaktohen pro dhe kundrat e të gjitha mundësive të disponueshme, duke shmangur kështu zgjedhjen e njërës prej tyre për shkak të emocioneve ose nevojës së menjëhershme. Sa do të më ndryshojë ky vendim pas pak muajsh? Dhe sa në një vit?
Me këto truke të thjeshta ne mund ta optimizojmë procesin e vendimmarrjes, duke e ndihmuar trurin të kuptojë vërtet opsionet që kemi në dispozicion dhe të zgjedhë atë që i afrohet më shumë qëllimit tonë. Ai vendim që do të na bëjë të ndihemi të kënaqur dhe të përmbushur, të vetëdijshëm se në atë moment të veçantë nuk mund të kishim zgjedhur më mirë.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
