Pyetja nëse feminiliteti është diçka e lindur apo e mësuar është një dilemë e vjetër që vazhdon të ngjallë debat në psikologji, sociologji dhe kulturë. Në thelb, feminiliteti përshkruan një sërë sjelljesh, shprehjesh emocionale, qëndrimesh dhe mënyrash të të qenët që zakonisht lidhen me seksin femëror, por që nuk janë të kufizuara vetëm në biologji. Pra, a mund të mësohet feminiliteti? Dhe nëse po, kur është e mundur dhe kur bëhet e vështirë, madje e pamundur?
Feminiliteti si konstrukt psikologjik dhe social
Në psikologji, feminiliteti shihet si një pjesë e identitetit gjinor, një ndjesi e brendshme dhe shprehje e jashtme që formësohet nga ndërveprimi midis faktorëve biologjikë, psikologjikë dhe kulturorë. Nuk lindim “femërorë” në kuptimin psikologji, por mësojmë të sillemi, të reagojmë dhe të përjetojmë veten në mënyra që përkojnë me atë që kultura jonë e sheh si feminile. Modelet sociale (prindërit, mësuesit, mediat), përforcojnë sjelljet e konsideruara “të përshtatshme” për vajzat dhe gratë. Fëmijët mësojnë përmes imitimit dhe përforcimit, një vajzë që shprehet me ndjeshmëri apo tregohet e kujdesshme, shpesh përforcohet pozitivisht, duke u konsideruar “një vajzë e mirë”.
Kur mund të mësohet feminiliteti?
Në një mjedis të hapur ndaj diversitetit gjinor: Feminiliteti mund të mësohet dhe përvetësohet në mënyrë të natyrshme në mjedise ku nuk ekziston presion i fortë për konformitet me stereotipe gjinore. Këto janë raste ku individët lejohen të eksplorojnë dhe shprehin identitetin e tyre pa ndëshkim apo gjykim.
Nëpërmjet vetëdijesimit dhe punës me veten: Në terapi apo në zhvillim personal, individët që kanë pasur ndalim ose shtypje të shprehjes së tyre feminile (p.sh. meshkuj që ndihen të lidhur me feminilitetin), mund të mësojnë ta pranojnë dhe integrojnë këtë aspekt si pjesë e identitetit të tyre.
Përmes roleve të reja sociale: Shpesh, gratë që janë rritur në mjedise autoritare apo patriarkale, por që më vonë përfshihen në role ku ndjeshmëria, empatia dhe kujdesi vlerësohen, mund të fillojnë të zhvillojnë dhe shprehin më lirshëm anën e tyre feminile.
Kur është e vështirë ose e pamundur të mësohet feminiliteti?
Trauma apo represion emocional në fëmijëri: Individët që janë rritur në ambiente ku është ndëshkuar shprehja emocionale, ku është parë si “dobësi”, mund të kenë vështirësi të lidhen me feminilitetin. Kjo ndikon në aftësinë për të ndjerë dhe shprehur butësi, ndjeshmëri apo kujdes, cilësi që shpesh përkufizojnë feminilitetin.
Presioni i fortë social dhe kulturor për konformitet me maskulinitetin: Meshkujt që rriten në kultura që përforcojnë rreptësisht maskulinitetin mund të mos ndihen të sigurt për të eksploruar aspektet feminile të vetes. Po ashtu, gratë që janë detyruar të jenë “të forta” për shkak të rrethanave jetësore (p.sh. gratë që rriten në varfëri ekstreme apo në ambiente me dhunë), mund të kenë vështirësi të lidhen me feminilitetin si ndjeshmëri apo butësi.
Identiteti gjinor në kundërshtim me rolet tradicionale: Ka individë që nuk identifikohen fare me feminilitetin, dhe kjo nuk është as problem dhe as “mungesë”, është thjesht një pjesë e diversitetit njerëzor. Në këto raste, feminiliteti nuk është i pamundur, por thjesht jo i dëshiruar apo i natyrshëm për individin në fjalë.
Feminiliteti nuk është një paketë e pandryshueshme sjelljesh apo vlerash që na jepet në lindje, por një aspekt i identitetit që mund të zhvillohet, mësohet, transformohet ose refuzohet, në varësi të kontekstit dhe përvojave personale. A mund të mësohet? Po. Por jo nga të gjithë në të njëjtën mënyrë, dhe jo në çdo rrethanë. Çelësi është vetëdija, liria dhe ndjeshmëria ndaj vetes dhe të tjerëve.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
