Po mundet! Frika dhe zemërimi janë të lidhura në shumë mënyra, dhe kjo shfaqet kur jeni të goditur nga ankthi dhe mendimet ankthioze. Kjo lidhje mund të jetë e papritur, por është e vërtetë. Ky artikull do të flasë për lidhjen midis frikës dhe ankthit, çfarë ndodh kur ankthi kthehet në zemërim.
U ula me një mik në një stacion lokal të ushqimit të shpejtë. Kisha shumë në mendje. Biseduam. Kamerierja pyeti nëse po flisnim me të, dhe unë i thashë: “Jo”. Ne vazhduam të flisnim. Ajo tha: “Më pëlqen veshja juaj”. “Faleminderit.” Asnjë kontakt me sy. “A mund ta marr atë salcë barbeque nga ju?” “Po!” Unë bërtita gjysmë me një ton qartësisht të irrituar. Ajo dukej e tronditur. U ndjeva tmerrësisht (dhe paksa e tronditur veten). Ajo nuk kishte bërë asgjë më shumë sesa të përpiqej të ishte miqësore.
Frika dhe zemërimi
Ne shpesh mendojmë për frikën dhe zemërimin si emocione të ndara. Kur mendoj për frikën, përfytyroj një qenush të frikësuar me bishtin e tij midis këmbëve gati për të ikur. Zemërimi më jep më shumë një foto të një ariu në lidhje me akuzën ndaj dikujt që qëndron pranë të vegjëlve të saj. Ka nxitje të ndryshme veprimi. Megjithatë, frika dhe zemërimi janë në mënyra të ngjashme. Këto emocione nxisin nxitjet e mbijetesës që synojnë të na mbrojnë në rast kërcënimi duke aktivizuar një sistem simpatik, duke na përgatitur për të luftuar një kërcënim ose për të ikur.
Frika dhe zemërimi kanë të përbashkët neurofiziologjinë. Amygdala, një rajon i trurit në formë bajame, tregon aktivitet të shtuar si në frikë ashtu edhe në zemërim (Whalen et al., 2001). Emocionet e mbijetesës janë fizike. Të dy emocionet kanë mjaft potencial për t’u kryqëzuar, veçanërisht gjatë periudhave të stresit. Mund të fillojmë të ndihemi të zemëruar dhe më pas të kthehemi në frikë. Më shpesh, ne kalojmë nga frika në zemërim. Privimi i gjumit që mund të shoqërojë situatat provokuese të ankthit mund ta bëjë këtë veçanërisht të mundshme, pasi privimi i gjumit shoqërohet me hiperaktivizimin e amigdalës (Yoo et al., 2007).
Ankthi dhe nervozizmi
Ankthi zakonisht përjetohet si një hije më e lehtë frike. Në mënyrë të ngjashme, nervozizmi është një lloj zemërimi më pak intensiv. Nivelet klinike të nervozizmit janë të zakonshme në çrregullimet e ankthit. Ndërsa frika dhe manifestimet e tjera stereotipike të ankthit shpesh shkaktojnë ndjeshmëri, nervozizmi është i pafavorshëm për ata që na rrethojnë. Ne mund të zemërohemi me veten për acarimin tonë, duke filluar kështu një grumbull emocionesh të dhimbshme. Për shkak se shumica e njerëzve nuk e lidhin nervozizmin me ankthin, shumë njerëz nuk janë të vetëdijshëm se acarimi i tyre është ankth.
Çfarë mund të bësh?
Në afat të shkurtër, kujdesi për veten përmes gjumit, ngrënia e mjaftueshme për të ngrënë, menaxhimi i stresit dhe stërvitja janë shpesh të mjaftueshme për të menaxhuar lidhjen ankth-irritim. Mund të jetë joshëse të rrahim veten kur ndihemi të shqetësuar dhe nervoz. Megjithatë, të qenit i sjellshëm me veten është hapi i parë. Kur mund të gjejmë hapësira rehati, ka të ngjarë të kalojmë nga ai modaliteti luftarak i drejtuar nga sistemi simpatik dhe në sistemin tonë të rehatisë. Për ata që luftojnë me ankth klinikisht të rëndësishëm që manifestohet si zemërim, psikoterapia gjithashtu mund të ndihmojë. Praktika të tilla si ato të mësuara në terapinë e përqendruar te dhembshuria mund të ndihmojnë me kalimin e kohës në ndërtimin e një ndjenje më të madhe sigurie. Terapia konjitive e sjelljes është një rrugë tjetër, duke iu afruar aspekteve të mendimit dhe të sjelljes së ankthit duke synuar zakonet e mendimit që ushqejnë ankthin si të menduarit katastrofik.
Frika dhe zemërimi janë emocione shumë të ngjashme. Në të njëjtën mënyrë, ankthi shpesh shfaqet si nervozizëm. Kur kjo arrin nivele problematike, psikoterapia dhe vetë-dhembshuria mund të ndihmojnë.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
