Ankthi është një nga fenomenet psikologjike më të përhapura në shoqërinë moderne. Ai shfaqet si një gjendje e përgjithshme shqetësimi, frike apo tensioni, e cila shpesh e shoqëron individin përtej situatave reale kërcënuese. Për shkak të ndikimit të tij në mirëqenien mendore dhe funksionimin e përditshëm, ankthi ka qenë objekt studimi nga shumë qasje teorike dhe shkolla psikologjike.
Ankthi është një përjetim universal, por kur bëhet i vazhdueshëm dhe i tepruar, ai shndërrohet në një problem serioz klinik. Qasjet teorike ofrojnë kuptime të ndryshme mbi natyrën dhe burimin e ankthit, ndërsa terapitë moderne tregojnë se menaxhimi i tij është i mundur dhe efektiv. Për kontekstin shqiptar, nevojitet më shumë investim në shërbime të shëndetit mendor, bashkëpunim ndërdisiplinar dhe promovim i kulturës së kujdesit psikologjik.
Shumë njerëz përballen me ankthin në situata të zakonshme: një student para provimit, një prind që shqetësohet për të ardhmen e fëmijës, një i ri që kërkon punë apo dikush që përjeton pasiguri ekonomike. Këto ndjenja mund të jenë normale, por kur intensiteti dhe shpeshtësia e tyre bëhen pengesë për funksionimin e përditshëm, atëherë kemi të bëjmë me ankth klinik. Ky dallim është thelbësor për të kuptuar kur duhet kërkuar ndihmë profesionale.
Analiza e dimensioneve teorike dhe qasjeve terapeutike për ankthin tregon se ky fenomen është i shumëanshëm dhe nuk mund të reduktohet vetëm në një shpjegim ose metodë trajtimi. Secila qasje ofron një këndvështrim unik: psikoanaliza thekson konfliktet e pavetëdijshme, CBT ndriçon rolin e mendimeve disfunksionale, humanizmi dhe ekzistencializmi e lidhin ankthin me kuptimin e jetës, ndërsa neuroshkenca sjell prova për bazat biologjike të tij. Kjo shumëllojshmëri perspektivash pasqyron kompleksitetin e natyrës njerëzore dhe nevojën për qasje të integruara.
Dimensionet teorike të ankthit
Psikoanaliza e koncepton ankthin si një shenjë të konflikteve të pavetëdijshme mes impulseve dhe normave shoqërore.
Qasja kognitive-bihejviorale (CBT) e sheh ankthin si rezultat të mendimeve disfunksionale dhe sjelljeve shmangëse.
Humanizmi dhe ekzistencializmi e lidhnin ankthin me kërkimin e kuptimit dhe përballjen me pasiguritë e ekzistencës.
Neuroshkenca thekson rolin e strukturave të trurit dhe neurotransmetuesve në gjenerimin e ankthit.
Qasje terapeutike
Psikoterapia kognitive-bihejviorale është një nga qasjet më të përdorura dhe të vlerësuara për trajtimin e ankthit. Përmes teknikave të ndryshme si ristrukturimi kognitiv dhe ekspozimi, ajo ndihmon individin të përballet me mendimet dhe situatat që shkaktojnë ankth. Terapitë e valës së tretë, si terapia e pranimit dhe angazhimit (ACT) dhe terapia dialektike e sjelljes (DBT), theksojnë pranimin e përvojave të brendshme dhe ndërtimin e një jete të mbushur me vlera.
5 këshilla praktike për menaxhimin e ankthit
1.Frymëmarrja e thellë – disa minuta fokus në frymëmarrje ndihmojnë në uljen e tensionit të menjëhershëm.
2.Rutinë e shëndetshme – gjumi i rregullt, aktiviteti fizik dhe ushqimi i balancuar ndikojnë drejtpërdrejt në uljen e ankthit.
3.Menaxhimi i mendimeve – mbajtja e një ditari ndihmon për të vëzhguar mendimet negative dhe për t’i sfiduar ato.
4.Shkëputja digjitale – kufizimi i përdorimit të telefonit dhe rrjeteve sociale redukton krahasimet dhe informacionin stresues.
5.Kërkimi i ndihmës profesionale – biseda me psikologun ose psikiatrin është një hap i guximshëm dhe i dobishëm.
Mesazh motivues
Ankthi nuk është një dënim, por një mesazh nga trupi dhe mendja që diçka ka nevojë për vëmendje. Duke e parë si sinjal dhe jo si armik, njeriu mund të mësojë ta menaxhojë dhe ta kthejë në forcë. Çdo hap i vogël drejt kujdesit për veten është një fitore në rrugën drejt qetësisë dhe ekuilibrit të brendshëm.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
