Përgatiti Orjona Tresa
Në çdo klasë, korridor apo rrjet social mund të ketë dikush që fshihet pas fjalëve të rënda, talljeve apo komenteve fyese. Kjo quhet bullizëm, ose ngacmim, dhe nuk është as koincidencë, as “shaka”. Bullizmi lëndon, krijon pasiguri dhe bën që shumë fëmijë të ndihen të vetmuar ose të pavlerë. Por ti nuk je vetëm! Dhe më e rëndësishmja, nuk është faji yt nëse dikush tjetër vendos të të lëndojë me fjalë apo përmes internetit.
Bullizmi verbal përfshin sharje, përqeshje, ofendime për pamjen, prejardhjen, veshjen apo mënyrën si flet. Bullizmi kibernetik, nga ana tjetër, ndodh në telefon, rrjete sociale, mesazhe, komente poshtëruese apo përhapje informacioni të rremë online. Këto forma ngacmimi mund të duken të padukshme, por ndikimi i tyre është i thellë. Ato lënë plagë që nuk duken në trup, por ndihen në zemër dhe mendje.
Çfarë duhet të bëni në rast të ngacmimit në shkollë?
Dëgjojmë shpesh për ngacmimin, por a dimë si t’i përgjigjemi atij? A dimë si ta ndalojmë? Nëse secili prej nesh ndërhyn me përgjegjësi, ngacmimi mund të ndalet.
Çfarë është ngacmimi?
Ngacmimi është një formë dhune psikologjike, fizike ose emocionale që ndodh në mënyrë të përsëritur ndaj dikujt që ka më pak fuqi, ndikim ose vetëbesim. Mund të ndodhë në forma të ndryshme:
Ngacmim fizik – goditje, shtyrje, shkatërrim i sendeve personale.
Ngacmim verbal – sharje, tallje, përgojim, kërcënime.
Ngacmim social – përjashtim nga grupet, shpifje, përhapje thashethemesh.
Ngacmim kibernetik – mesazhe fyese ose kërcënuese online, postime poshtëruese në rrjete sociale.
Pse ndodh ngacmimi?
Nga pikëpamja psikologjike, ngacmimi shpesh vjen si rezultat i:
Pasigurisë personale të ngacmuesit – përdor dhunën për të ndjerë kontroll ose dominim.
Mungesës së empatisë – nuk ndjen faj apo ndjeshmëri për dhimbjen e tjetrit.
Modelimit nga të rriturit – fëmijët që rriten në mjedise me dhunë mund të imitojnë sjellje agresive.
Presioni i grupit – për të qenë “i pranueshëm” në një grup, disa fëmijë i bashkohen sjelljeve ngacmuese.
Si ndikon ngacmimi tek viktima?
Pasojat psikologjike janë të rënda dhe afatgjata nëse nuk ndërhyhet në kohë:
Ankth, depresion, ndjenjë turpi ose fajësie.
Ulje të vetëbesimit.
Izolim social.
Rënie e përqendrimit dhe performancës shkollore.
Në raste të rënda, mendime vetëvrasëse.
Çfarë duhet të bëni në rast të ngacmimit?
1.Njiheni ngacmimin
Ndonjëherë fëmijët ngatërrojnë shakatë me ngacmimin. Pyeteni veten:
A ndodh shpesh?
A e ndiej veten të frikësuar, të lënduar ose të vetmuar?
A më poshtëron dikush para të tjerëve?
Nëse përgjigjja është po, atëherë ka të bëjë me ngacmim, jo me një shaka të zakonshme.
2.Mos reagoni me dhunë
Instinkti i parë mund të jetë të kthesh përgjigje me të njëjtën mënyrë, por kjo shpesh e përkeqëson situatën.
Shembull: Nëse një shok klase të tall para të gjithëve dhe ti i thua diçka më të rëndë, situata kthehet në konflikt të hapur dhe mund të ketë pasoja edhe për ty.
Zgjidhje më e mirë është vetëpërmbajtja dhe kërkimi i ndihmës.
3.Flisni me një të rritur të besuar
Ky është hapi më i rëndësishëm.
Kujdestari i klasës, psikologu i shkollës, prindi apo një mësues që i besoni mund të ndërhyjnë në mënyrë të duhur.
Të folurit për ndjenjat nuk është dobësi, është fuqi emocionale.
Shembull: Një nxënëse që ngacmohej për pamjen e saj vendosi t’i tregojë mësueses kujdestare. Ajo ndërmori hapa për edukimin e klasës për diversitetin dhe respektin, dhe ngacmimi u ndal.
4.Mos u ndje vetëm, kërko mbështetje
Fëmijët që e përjetojnë ngacmimin mendojnë se askush nuk i kupton. Por shumë të tjerë mund të ndihen njësoj. Kërkimi i mbështetjes nga shokët është çelës.
Bëhu pjesë e një grupi pozitiv.
Foli hapur me të tjerët që mund të ndajnë përvoja të ngjashme.
5.Mbaj shënime të ngjarjeve
Në rast ngacmimesh të vazhdueshme, është mirë të mbash një ditar ku shënon:
Kush, kur dhe çfarë ndodhi.
Si u ndjeve.
Nëse ke ndonjë dëshmitar.
Këto ndihmojnë për ta bërë situatën të qartë kur flisni me të rriturit.
Roli i dëshmitarëve: Çdokush mund ta ndalojë ngacmimin!
Edhe nëse ti nuk je viktima, por sheh dikë që po ngacmohet:
Mos qesh dhe mos mbështet ngacmuesin!
Qëndro pranë viktimës, qoftë edhe pas incidentit!
Njofto një të rritur, edhe në mënyrë anonime nëse ndihesh i pasigurt.
Shembull: Një djalë dëgjoi që një vajzë tallej në grupet online. Ai vendosi të mos e injorojë, por t’i tregojë psikologes së shkollës. Ajo bisedoi me klasën për rreziqet e ngacmimit kibernetik dhe ndihmoi në ndalimin e ngjarjeve të ngjashme.
Përfundim: Të gjithë kemi një rol
Ngacmimi nuk është një “pjesë normale” e jetës shkollore. Ai nuk duhet të pranohet, justifikohet apo injorohet.
Nëse je viktimë, kërko ndihmë!
Nëse je dëshmitar, ndërhy!
Nëse ke qenë ngacmues, reflekto dhe kërko ndjesë!
Shkolla duhet të jetë një vend i sigurt, i respektueshëm dhe i barabartë për të gjithë.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
