Autizmi dhe ndikimi i saj në qasjen ndaj ushqimeve: çfarë duhet të dini për të trajtuar problemin edhe nga pikëpamja ushqimore. Me fokus në konceptin e përzgjedhjes dhe në marrëdhënien midis spektrit autik dhe çrregullimeve gastrointestinale.
Përzgjedhja ushqimore, incidenca e çrregullimeve gastrointestinale, dietat e përjashtimit (gluteni dhe kazeina): Me rastin e muajit botëror të ndërgjegjësimit ndaj autizmit.
Nuk i përgjigjet emrit tuaj, ka vështirësi në ruajtjen e kontaktit me sy, ka sjellje stereotipike dhe vonesë të shprehuri. Këtu janë disa nga karakteristikat që fëmijët me çrregullim të spektrit autik mund të kenë të përbashkët, megjithëse – dhe ky është një koncept i qartë dhe i fortë që duhet përsëritur që nga fillimi – autizmi është një gjendje neuro-biologjike heterogjene, në të cilën dallimet individuale janë të rëndësishme. Përkundër kësaj, ekzistojnë disa “kambana alarmi” të përsëritura, nga të cilat prindërit shpesh fillojnë rrugën që do t’i çojë drejt një diagnoze përfundimtare dhe pastaj në terapi.
Autizmi dhe ushqimi: përzgjedhja ushqimore
Problemet ushqimore zakonisht nuk përfshihen në këtë grup të qëndrimeve “të dyshimta”, por në të vërtetë spektri autik ka pasojat e veta edhe në këtë fushë. Siç shpjegon Leonardo Fava, drejtor i Umbrell Autismo, një qendër psiko-edukative për autizmin në moshën parashkollore dhe në shkollë, “te personat me zhvillim tipik, përzgjedhja mund të jetë pasojë e një edukimi kequshqyes: nëse një fëmijë është mësuar të hajë vetëm ushqime të caktuara, ndoshta do të vazhdojnë të kërkojë gjithnjë e më pak; në të kundërt, në rastet kur një fëmijë ka një rutinë të tillë për shkak të interesave të tij të kufizuara dhe, mbi të gjitha, mbindjeshmërisë së tij“.
Ky i fundit, në veçanti, është një tipar i veçantë i spektrit autik, “i cili mund të ketë si pasojë, një stil ushqimi të kushtëzuar nga aspekte ndijore, si forma, qëndrueshmëria, ngjyra e ushqimit ose ajo që e shoqëron atë si pjatë”, përsërit Fava, “për shembull, shumë preferojnë produkte të lëngëta ose të forta, të cilat nuk lënë asnjë mbetje në gojë, sepse kjo ndjenjë e paparashikueshmërisë shkakton bezdi”.
Autizmi, ushqimi dhe hiperndjeshmëria. Disa tregues:
Po atëherë, çfarë duhet bërë? Nëse nga njëra anë është e vërtetë se argumenti “shpesh është nënvlerësuar nga të njëjtët mjekë dhe studiues”, siç mund të lexohet në volumin nga Luigi Mazzone, “Përzgjedhja ushqimore në çrregullimet e spektrit të autizmit (botuar nga Erickson), nga ana tjetër ata janë mbledhur indikacione dhe procedura të dobishme për të ndihmuar prindërit të merren me vështirësitë pasuese. Nuk bëhet fjalë qartësisht për një rrugë të thjeshtë apo të menjëhershme, duke pasur parasysh se kuptimi i nevojave të njerëzve autikë kompromentohet lehtësisht nga problemet e tyre të komunikimit dhe marrëdhënieve.
Ndërkohë, është e këshillueshme që të vlerësohet gjendja ushqyese e subjektit dhe të kuptohet nëse nevojat e tij ushqimore janë të kënaqshme ose jo, dhe pastaj të prodhohet një formë e vlerësimit të përgjithshëm, domethënë – siç është shkruar në tekst – “mbledhja e informacionit rreth llojit e përzgjedhjes së paraqitur nga fëmija, në bazë të parametrave ndijorë (qëndrueshmëri, erë, shije, temperaturë) ose ngurtësia në sjellje (paraqitja e pjatës, paketimi, vendi, etj.) “. Kjo, thekson Fava, “është faza më komplekse; atëherë mund të filloni rrugët e ndërgjegjësimit orofacial ose të punoni në aspektin vizual”.
Çrregullime gastrointestinale në spektrin autik
Pa harruar se përzgjedhja ushqimore është e lidhur ngushtë me një temë tjetër të nxehtë, përkatësisht atë të incidencës së çrregullimeve gastrointestinale midis subjekteve me autizëm.
Vitet e fundit, hulumtimi shkencor është fokusuar në karakteristikat e zorrëve të këtyre pacientëve: mikrobiota (grupi i të gjithë mikrobeve që popullojnë organin) ndryshohet pothuajse në të gjitha rastet, me përhapjen e disa specieve, nga ato më të zakonshme te homologët tipikë zhvillues. Korrelacioni midis mikrobiotës dhe simptomave të autizmit rrjedh nga fakti që mikrobet nuk janë spektatorë të padëmshëm, por aktorë të vërtetë të shëndetit: ato që në njerëzit autikë janë të pranishëm në sasi më të mëdha dhe prodhojnë molekula me fuqi të mirëpërcaktuar biokimike, të cilat mund të ndikojnë negativisht tek simptomat (rritja e stresit oksidativ dhe neuroinflammimi).
Autizmi, të ushqyerit dhe dietat përjashtuese
Debati është shumë i nxehtë në lidhje me mundësinë që fëmijët me autizëm të ndjekin një dietë të glutenit dhe qumështit. Në një përmbledhje të vitit 2017 (Piëoëarckzyk et al.), u pa se fëmijët që bënin një dietë pa gluten dhe kafeinë, në të vërtetë u përmirësoheshin tiparet e komunikimit dhe të sjelljes shoqërore. Gluteni, në fakt, mund të rrisë përshkueshmërinë e zorrëve ndaj lëndëve gjenetikisht të predispozuara – të cilat nga hulumtimi më i fundit duken se janë ato që hyjnë në spektrin autik (Rahmoune et al, 2018) dhe kështu lehtësojnë kalimin e substancave, që në disa raste mund të tejkalojnë barrierën e gjakut në tru, me një efekt të drejtpërdrejtë në sistemin neurologjik. Midis tyre janë molekulat opioidë, të cilat rrjedhin gjithashtu nga kazeina (prandaj përjashtohen produktet e qumështit), pasojë e të cilave është theksimi i deficitit relativ.
Megjithatë, ka shumë kundërshtarë të dietës përjashtuese, të cilat fillojnë nga supozimet që kanë të bëjnë me ushqimin, për të përmirësuar cilësinë e jetës së subjekteve autike, që mund të japin shpresë të rreme për rimëkëmbjen. Përtej faktit që është një patologji multifaktoriale, është shkenca dhe asnjë studim nuk flet për regresin si rezultat i një diete specifike, por të përmirësimit të simptomave. Është e vërtetë, megjithatë, që të përballesh me një dietë përjashtimi drejtuar fëmijëve me një përzgjedhje të rëndësishme ushqimore, mund të jetë për familjen dhe vetë fëmijën, shkak i stresit të mëtejshëm.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
