Përgatiti Esmeralda Birçaj, eksperte e shëndetit mendor
A keni menduar ndonjëherë pse disa njerëz nuk mund të qëndrojnë pa lidhje për një kohë? Para se të përfundojë njëra, ata kanë hyrë në tjetrën. Disa i gjykojnë si të pasigurt, disa si shumë të njohur dhe të pëlqyer. Ndoshta janë të dyja. Ajo që është e sigurt është se këta njerëz shmangin përjetimin e vërtetë të ndarjes, e cila barazohet me një vdekje të vogël. Ata në thelb shmangin përjetimin e zisë, duke krijuar një “jetë” të re (marrëdhënie të re) shumë shpejt. “Dhe ku është e keqja?”, do të mendojë ndonjë… Nuk është keq të krijojmë përsëri pas një katastrofe, aty- aty të barabartë… E keqja është të mos mundemi ta durojmë “shkatërrimin” as edhe një sekondë, sepse në jetë do të ketë fatkeqësi që nuk mund të zëvendësohen menjëherë me çfarëdo që bëjmë dhe pastaj ne mund të shkatërrohemi me to. Si një vdekje e vërtetë e njërit prej njerëzve tanë të rëndësishëm.
Por pse është kaq e vështirë për ne të mbajmë zi?
Gjetja e një vdekjeje është e dhimbshme sepse çdo vdekje merr me vete një pjesë të vetes sonë. Kjo ndodh sepse çdo person ose situatë në jetën tonë ka brenda nesh një përfaqësim, të rëndësishëm apo jo. Një përfaqësim i idealizuar ose nënvlerësuar. Ky përfaqësim është pjesa e vetes sonë që kemi projektuar tek personi ose marrëdhënia. Është sikur i kemi dhënë atij një pjesë të mirë prej nesh për të na e ruajtur ose një pjesë të keqe tonën që të jemi në gjendje ta kontrollojmë atë nga distanca. Në thelb ne nuk vajtojmë personin ose marrëdhënien që humbi, por pjesën tonë që humbi me të. Sa më shumë pjesë të projektojmë, aq më e dhimbshme do të jetë ndarja. Njerëzit me marrëdhënie të njëpasnjëshme pra, ajo që ata bëjnë është të ndryshojnë shpejt duart në parashikimet e tyre. Kur një marrëdhënie nuk mund t’i mbajë, ata i hedhin papritur në duar të tjera për të mos i humbur. Sepse nëse i humbin, humbin vetveten.
Si mund të vajtojmë pa “vdekur”?
Për të qenë në gjendje të duroni anulimin e zisë pa “vdekur” është e rëndësishme a) të mos projektoni aq shumë dhe b) të jeni në gjendje të përmirësoheni/korrigjoni.
A) Pjesa e parë (rreth parashikimeve) arrihet duke parë tjetrin në mënyrë reale, për të parë atë që ai është në të vërtetë dhe jo atë që ne duam që ai të jetë, e veshur/investuar me pjesët tona. Kjo, natyrisht, presupozon që ne ta njohim veten shumë mirë.
B) Pjesa e dytë, përmirësimi/korrigjimi, është një aftësi e rëndësishme emocionale. Ka të bëjë me ndjenjën se mund të rindërtoj diçka. Jo për ta rikthyer ashtu siç është, por për të rizbuluar disa nga tiparet dhe cilësitë e tij në jetën time. Kur humbas një person timin, përpiqem të rimarrë disa nga karakteristikat e tij që ishin të rëndësishme për mua, ose duke i bërë të miat ose duke i gjetur tek njerëzit e tjerë të rëndësishëm pranë meje (ose të dyja). Nëse, për shembull, humbas babanë tim i cili ishte një person shumë punëtor dhe krijues, unë përpiqem përmes punës dhe krijimit tim për të shëruar traumën e humbjes. Përpiqem të gjej cilësitë e marrëdhënies sime që përfunduan në marrëdhëniet e mia të tjera dhe në marrëdhënien me veten. Nëse ndahem nga një marrëdhënie në të cilën ndihesha e rëndësishme, investoj në marrëdhënie të tjera në jetën time në të cilat ndihem kështu, por kryesisht përpiqem të ndihem e rëndësishme për veten time.
Kjo natyrisht nuk do të thotë që luftoj dhimbjen dhe pikëllimin tim për humbjen e menjëhershme. Më duhet vetëm një periudhë dhimbjeje që të ndahem në mënyrë efektive me atë që humb. Sidoqoftë, do të thotë që mund të mbijetoj dhe pastaj të lulëzoj dhe të evoluoj!
Riparimi është ndërtuar si një aftësi midis 6-12 muajsh te një foshnjë, kur ai përpiqet të riparojë dëmin që mendon se i ka bërë nënës së tij të mirë, pasi deri vonë mendonte se kishte një nënë të keqe, të cilën e sulmonte sa herë që ajo ishte i ngadaltë për të përmbushur nevojat e tij. Tani që ai fillon të kuptojë se këta të dy janë i njëjti person, ai përpiqet të jetë më i ëmbël, më i buzëqeshur dhe më i butë për ta kompensuar atë. Nëse nëna vazhdon të jetë e pranishme dhe e kujdesshme, atëherë ilaçi është i suksesshëm. Por nëse ajo mungon ose është në depresion psikologjik për shumë orë, atëherë kompensimi/shërimi nuk arrihet plotësisht dhe foshnjën e pushton faji. Ky foshnjë mund të bëhet një i rritur i cili ka frikë se do të dëmtojë këdo që do dhe kështu është e mundur që ai ose të abstenojë nga marrëdhëniet emocionale, ose të ketë gjithmonë një zgjedhje të dytë të gatshme në rast se diçka shkon keq në të parën (marrëdhënie të njëpasnjëshme). Në asnjë rast nuk ka një angazhim të thellë emocional.
Në moshën e rritur ne mund të mësojmë të riparojmë marrëdhëniet tona duke u përpjekur të krijojmë marrëdhënie në të cilat ndihemi të rëndësishëm dhe në të njëjtën kohë të pranuar për atë që jemi. Marrëdhënie në të cilat njerëzit do të na durojnë pa i shkatërruar ata. Ne përjetojmë një marrëdhënie të tillë në psikoterapi, kur ndiejmë se jemi të rëndësishëm për terapistin tonë dhe në të njëjtën kohë nuk e shkatërrojmë atë, edhe pse ndonjëherë i tregojmë pjesët tona më të errëta dhe më të vështira.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
