Ngjyra e zezë ka një kuptim në psikologji të lidhur ngushtë me misterin, natën dhe qetësinë. Nëse mendoni se lidhet vetëm me gjëra të tmerrshme, këtu do të mund të verifikoni që nuk është kështu.
Ngjyrat janë një shpikje e trurit: ato nuk janë gjë tjetër veçse një paraqitje subjektive e gjatësive të valëve që kap syri ynë. Në rastin e ngjyrës së zezë, edhe pse ne e quajmë të tillë, nuk është, por më tepër mungesa e dritës.
Në psikologji, megjithatë, ka kuptim. Ky përfaqësim kognitiv që ngjyrat janë, megjithëse arbitrare, ka efekte në emocionet dhe abstraksionet e individit. E zeza, në veçanti, është identifikuar gjithmonë me ndjenja të errëta, pasi frika nga errësira është primitive dhe adaptive.
Edhe pse simbolika e ngjyrës së zezë ka një bazë instinktive dhe të pavetëdijshme, efekti që kanë ngjyrat në mendjen e njeriut është analizuar gjerësisht.
Mungesa e dritës
Një ngjyrë, siç u tha më lart, nuk është gjë tjetër veçse vizatimi që truri pikturon në mendjen tonë, sipas asaj se sa larg arrin drita që kap përmes syve. Në këtë mënyrë, gjatësitë e gjata të valëve do të krijojnë ngjyra të ngrohta, të tilla si e verdha, portokallia dhe e kuqja. Në të kundërt, drita që reflektohet nga një distancë më e shkurtër do të ketë nuanca më të ftohta, siç është bluja.
Në rastin e së zezës, ajo është konsideruar si mungesë totale e ngjyrës dhe në krahasim me të bardhën, që do të nënkuptonte përzierjen e të gjitha ngjyrave. Por, në realitet, në vend të mungesës së ngjyrës, është më e saktë të thuhet mungesa e dritës. Kur një objekt është i zi, ai perceptohet në këtë mënyrë sepse po thith shumicën e gjatësive të valëve hyrëse.
Nuk është e saktë të thuhet se e zeza perceptohet kur sipërfaqja e një objekti thith të gjitha, nëse jo shumicën, gjatësitë e valëve: nëse nuk reflektonte asnjë dritë, do të ishte e padukshme.
Është paradoksale të flitet për perceptimin e ngjyrës së zezë, pasi në realitet është një paaftësi e pjesshme për të perceptuar. Ndërsa sasia e dritës që reflektohet në sytë tanë zvogëlohet, shikimi bëhet më i errët.
Kuptimi i ngjyrës së zezë
Lidhja simbolike më themelore e ngjyrës së zezë është me errësirën dhe natën. Si rezultat i kësaj, semantika e kësaj ngjyre është bërë poshtëruese gjatë gjithë zhvillimit të mendimit kolektiv, pikërisht për shkak të lidhjes së tij me rreziqet e natës. Në këtë kuptim, ne e lidhim ngjyrën e zezë me të panjohurën, të tmerrshmen dhe të keqen. Kjo lidhje me atë që nuk mund të shihet me sy të lirë përbën bazën për ta shoqëruar atë me rrezikun, madje edhe vdekjen. Ajo lidhet edhe me vetminë, vuajtjen, trishtimin dhe mallin. Për këtë arsye, në shumë kultura ngjyra e zezë përdoret për ritualet funerale.
Kur bëhet fjalë për atributet personale, e zeza shoqërohet me egërsi, gënjeshtra, manipulime, tradhti dhe fshehje. Ajo ka qenë gjithashtu e lidhur me individualizmin dhe introversionin e njerëzve të tërhequr dhe misterioz.
Sidoqoftë, jo të gjitha konotacionet e së zezës janë poshtëruese në psikologji. Në fakt, është një ngjyrë që përdoret gjerësisht për të nënkuptuar misterin, elegancën, seriozitetin, fuqinë dhe vetë-mjaftueshmërinë. Është një simbol i thjeshtësisë, rendit dhe pushimit.
Sipas Eva Heller, autore e librit të famshëm Psikologjia e ngjyrave, ngjyra e zezë lidhet me rininë dhe paanshmërinë. Përdorimi i tij praktik zakonisht gjeneron besim tek të tjerët për shkak të maturisë dhe formalitetit të tij, megjithëse mund të jetë edhe frikësues.
Ngjyra e zezë në zona të ndryshme
Me zhvillimin e kulturës dhe psikologjisë, simbolika e ngjyrave është zgjeruar dhe diversifikuar nëpër sfera të ndryshme të jetës. Prandaj, për të dhënë informacion më specifik rreth kuptimit të ngjyrës së zezë, këtu janë fusha të ndryshme ku përdoret për të arritur efekte specifike psikologjike.
Ngjyra e zezë në marketing
Në marketing asgjë nuk është e rastësishme. Gjithçka matet me kujdes për të kontrolluar sa më shumë përshtypjen që produkti shkakton te konsumatori. Është shumë e vështirë për një kompani të nxjerrë një produkt në treg pa e studiuar më parë ngjyrën e tij. Në marketing, e zeza ngjall misterin dhe nevojën për zbulim. Zakonisht lidhet me produkte dhe teknologji luksoze. Kur bëhet fjalë për logot, është vërtetuar se ngjyrat neutrale (e zeza, gri) lidhen me dimensionet psikologjike të sinqeritetit, unike dhe sofistikimit.
Kuptimi i së zezës në arkitekturë dhe dizajn
Ndikimi i mjedisit dhe i dekorimit në gjendjen shpirtërore është gjithashtu një nga fushat më të studiuara , veçanërisht në objektet tregtare dhe shërbimet e tjera që përballen me klientët. Në këtë kuptim, perceptimi i ngjyrës luan një rol përcaktues në marrëdhënien që vendos individi me mjedisin. Në ambientet e brendshme, e zeza përdoret për të theksuar ngjyrat e tjera duke i bërë ato të duken më të ndritshme. Në vetvete, kjo ngjyrë gjeneron një ndjenjë abstraksioni dhe çuditshmërie. Përveç kësaj, rrit shumë perceptimin e thellësisë së hapësirave.
Ngjyra e zezë në psikologjinë e jetës së përditshme
Siç u tha më lart, përdorimi i ngjyrës së zezë në funerale është i zakonshëm në kulturat perëndimore. Mendohet se kjo ka një kuptim të caktuar përshtatës: kamuflimi për të varrosur kufomat gjatë natës. Megjithatë, me kalimin e kohës, ajo u krijua si pjesë e ritualit të zisë. Në dasmat tradicionale, nga ana tjetër, mashkulli vishet me të zeza për shkak të lidhjes së kësaj ngjyre me forcën, sigurinë dhe formalitetin. Në përgjithësi, kjo ngjyrë përdoret në modë për të dhënë përshtypjen e elegancës, rebelimit, misterit dhe profesionalizmit, në varësi të fushës.
E zeza në kultura të ndryshme
Megjithëse ngjyra e zezë ka një komponent primitiv që lidhet me rreziqet e errësirës, në psikologjinë kolektive të çdo kulture është zhvilluar kuptimi i saj. Ja disa shembuj:
Egjipti i lashtë: e zeza ishte një simbol i rritjes dhe pjellorisë.
Fiset e savanës afrikane: Maasai, për shembull, e lidhin të zezën me jetën dhe prosperitetin, pasi lidhet me errësimin e qiellit me retë që sjellin shi.
Japonia: e zeza është e lidhur me misteret e feminitetit.
Kina tradicionale: E zeza është ngjyra e chi ose qi, energjia që na jep jetë. Ishte simbol i bukurisë, aq sa konsiderohej bukur të lyesh dhëmbët me ngjyrë të zezë.
Fetë e krishtera, judaike dhe islame: Pikërisht në këto kultura e zeza lidhet kryesisht me dhimbjen dhe vdekjen. Në Islam, për shembull, Meka konsiderohet të ketë qenë e bardhë, por ajo u shndërrua me të zezë me mëkatin e njerëzve.
Indi: ngjyra e zezë është një ogur i keq, i lidhur me hiçin dhe të keqen. E njëjta ngjyrë përdoret gjithashtu për t’u mbrojtur nga e keqja.
Burimi PsychoNews / Revista Psikologjia
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
