Jeta jonë përcaktohet nga ndjesi dhe përvoja që ne nuk mund t’i përcaktojmë gjithmonë. Një nga këto ka të bëjë me ato hapësira fizike që, në një moment të caktuar, përfundojnë duke përbërë atë që është shtëpia jonë. Nuk ka rëndësi nëse ai vend, ai apartament është në pronësi apo me qira. Ka raste kur diçka ndodh në atë kërkim rraskapitës për një vend për të jetuar…
Papritur kalojmë një prag, shikojmë përreth dhe pothuajse pa e ditur se si, ndihemi si në shtëpinë tonë. “Ja ku është!” -le të themi thuajse kategorikisht-, i sigurt se do të jemi të lumtur brenda atyre katër mureve. Është një ndjenjë në gjysmë të rrugës emocionales dhe intuitives , sepse ne nuk mund të specifikojmë në detaje se çfarë gjeneron një ndjesi të tillë viscerale.
E njëjta gjë ndodh edhe në vende të tjera që nuk na përkasin neve. Ka raste kur, duke kaluar kohë në një hotel, në shtëpinë e një miku apo të afërmi, ndjejmë të njëjtën rehati sikur të ishte shtëpia jonë. Është sikur ka një lidhje të thellë me një hapësirë fizike dhe atë që ajo përmban. Si mund të shpjegohen këto dukuri? Çfarë e bën gradualisht një shtëpi shtëpinë tonë?
Psikologët mjedisorë janë ata që studiojnë marrëdhëniet e njerëzve me mjedisin fizik në të cilin ata jetojnë. Ndërsa familja jonë është ajo që përbën shtëpinë tonë, kjo ndryshore nuk është gjithmonë ajo që na bën të konsiderojmë një shtëpi vërtet tonën.
Ja çfarë e bën një hapësirë të bëhet “shtëpia jonë”
Nëse ekziston një shprehje e njohur në të gjitha gjuhët, ajo është “shtëpi, shtëpi e ëmbël”. Megjithatë, siç e dimë mirë, jo të gjitha shtëpitë ku jetojmë gjatë gjithë jetës sonë janë të ëmbla apo të lumtura. Ka dinamika, përvoja dhe elementë brenda çdo shtëpie që përcaktojnë mirëqenien e banorëve të saj dhe, për rrjedhojë, lidhjen me atë mjedis.
Po kështu, një mjedis plot luks dhe komoditete të mëdha nuk e bën atë menjëherë “vendin tonë të sigurt”. Në këtë proces të lidhjes emocionale me një shtëpi ka një sërë variablash që psikologjia mjedisore i ka studiuar për dekada. Dhe tema nuk mund të ishte më interesante.
Universiteti i Minesotës ka publikuar një vepër interesante të gjeografit Yi-Fu Tuan që shpjegon në një mënyrë origjinale se si njerëzit ndërtojnë konceptin e “shtëpisë sonë”. Rezidenca jonë është vendi ku duam të kemi mbrojtje dhe liri në të njëjtën kohë. Në atë strehë konkrete ne mbrohemi nga jashtë, të ndihemi të lirë, të jemi vetvetja plotësisht dhe pa maska. Tani, cilët faktorë e bëjnë një shtëpi të bëhet vërtet shtëpia jonë? Ne e analizojmë atë.
Ajo që na duhet më shumë nga një shtëpi është të ndihemi të sigurt dhe të përmbushur në të.
1.Versionet e vetes që shohim në atë hapësirë
Kjo është një qasje shumë interesante dhe ia vlen të ndalemi. Hazel Markus është psikologe sociale në Universitetin e Stanfordit. Ishte ajo që formuloi teorinë e “vetes” tonë të lidhur me një kontekst të caktuar. Kjo do të thotë, kur, për shembull, ne shikojmë apartamente me qira dhe papritmas ka një që na pëlqen, kjo është sepse ne e kemi projektuar veten në atë hapësirë. Ne e imagjinojmë veten në atë shtëpi duke luajtur role të shumta dhe duke qenë çfarëdo që duam. Ne e imagjinojmë veten duke pushuar, duke punuar, duke gatuar, duke kaluar kohë me familjen dhe miqtë. Shtëpia jonë është gjithashtu hapësira ku ne zhvillohemi si njerëz në të gjitha versionet tona.
2.Një vend ku plotësohen nevojat tona
Të jetosh në një shtëpi të pashëndetshme, të vogël, që i nënshtrohet shumë zhurmës së ambientit dhe ku mezi marrim rrezet e diellit, nuk i plotëson nevojat tona më themelore. Një kontekst i tillë krijon shqetësim dhe pakënaqësi. Përkundrazi, gjetja e një prone të qetë, të mirëvendosur, të ndriçuar mirë dhe në gjendje të mirë tashmë gjeneron ndjesi të tjera tek ne. Njerëzit kanë nevojë për atë mjedis që ne e quajmë “shtëpi” për të përmbushur të gjitha nevojat tona, si ato themelore ashtu edhe për vetë-realizimin. Në fund të fundit, një shtëpi është një hapësirë për të qëndruar, për të qenë dhe për t’u rritur.
3.Vende që evokojnë shtëpi të tjera ku ishim të lumtur
Ndoshta është ngjyra e mureve, pamja nga dritaret, apo edhe aroma që lëshon dhoma. Ka shtëpi që, si njerëzit, na kujtojnë shtëpitë e tjera ku ishim të lumtur. Të gjithë kemi një lidhje të caktuar me shtëpitë e së kaluarës. Do ta kujtoni me mall atë shtëpi ku jetonte gjyshja juaj, atë në të cilën keni jetuar kur keni qenë i vogël apo shtëpinë tuaj të pushimeve. Ndonjëherë thjesht duhet të vlerësosh një detaj të vogël në skenë për të ndjerë të njëjtën ndjesi, të jesh në një shtëpi të sigurt, stimuluese dhe të dashur.
4.Efektet tona personale
Shtëpia jonë nuk do të jetë vërtet “e jona” derisa të mbushim hapësirat e saj me gjërat tona personale. Sepse edhe objektet e pajetë ndërtojnë atë që jemi, ne gjithashtu jemi të lidhur me to dhe ato lënë një gjurmë se kush jemi në një mjedis fizik. Dhe jo vetëm kaq. Një shtëpi është identiteti ynë kur e dekorojmë sipas stilit, shijes dhe pasioneve tona. Në fund të fundit, një shtëpi është gjithashtu një reflektim i mendjes, personalitetit dhe përvojave. Kjo është arsyeja pse ne duhet të mbushim muret me pikturat dhe fotografitë tona, raftet me librat tanë dhe dhomën e ndenjes dhe dhomat e gjumit me mobiljet që na përcaktojnë kaq shumë…
Shtëpia është një mjedis të cilit i japim jetë dhe karakter kur e dekorojmë sipas identitetit tonë. Një shtëpi bëhet e jona kur të gjitha versionet e vetes mund të lulëzojnë në të.
5.Çfarë e bën një shtëpi shtëpinë tonë? Njerëzit që jetojnë brenda saj
Një shtëpi është si një ent me një jetë të vetën. Ne ia japim asaj kur e bëjmë tonën, duke u kujdesur për të, duke i dhënë dashuri, duke e mbushur me gjërat tona dhe tingujt e jetës sonë të përditshme. Por shpesh, që një hapësirë me katër mure të jetë shtëpia jonë autentike, ajo që na nevojitet janë njerëzit që duam. Familja jonë, miqtë tanë, madje edhe kafshët tona shtëpiake janë ata që i japin këtij domeni atë vulën emocionale që e bën atë me të vërtetë tonën. Ndonjëherë nuk ka rëndësi se ku jemi. Nëse jemi me njerëzit që duam, një kasolle bëhet një pallat dhe një apartament prej disa metrash katrorë në një hotel me pesë yje në mes të Nilit.
Emocionet tona janë ato që lyejnë muret dhe vendosin tapetet e shëndetit në çdo vend për t’u ndjerë si tonat.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
