Seriali i famshëm i Netflix-it, “Adolescence”, fillon me një bastisje në shtëpinë e Miller-ëve për të arrestuar Jamie-n (Owen Cooper). Ky është një djalë 13-vjeçar i akuzuar për vrasjen e një shoku të klasës. Kështu fillon një histori në të cilën misteri i vërtetë nuk është të dish se kush është vrasësi, por të kuptosh se si një adoleshent me një pamje kaq të pafajshme mund të marrë vendime drastike.
Gjithashtu na fton të reflektojmë mbi shkaqet e dhunës në këtë fazë të jetës, duke eksploruar tema të tilla si presioni nga bashkëmoshatarët, ngacmimi, mediat sociale dhe tensionet familjare. Do t’ju tregojmë gjithçka për këtë më vonë.
Mjedisi shkollor: ngacmimi dhe keqtrajtimi
Një nga motivimet që i shtyn adoleshentët të kryejnë krime vjen nga mjedisi në të cilin jetojnë. Kur studiuesit vizitojnë shkollën, ata e gjejnë atë të mbushur me keqtrajtime, grindje dhe ngacmime midis nxënësve. Dhe ata që janë përgjegjës nuk dinë si ta kontrollojnë atë. Xhemi, në veçanti, është i prekur nga dhuna sociale që e bën të ndihet i refuzuar. Kjo mungesë kufijsh dhe indiferencë ndaj ngacmimit është domethënëse. Kjo tregon se të rinjtë nuk janë të vetëdijshëm se veprimet e tyre kanë pasoja dhe se autoritetet nuk ndërhyjnë. Kjo mund të shihet te vetë protagonisti, i cili qan pa pushim dhe pretendon se nuk e ka kryer ai vrasjen, edhe pse kamerat e sigurisë e kanë filmuar atë.
Është e rëndësishme të theksohet se, megjithëse ngacmimi ka një ndikim të rëndësishëm në shëndetin mendor të adoleshentëve, nuk ka prova bindëse që përcaktojnë një marrëdhënie të drejtpërdrejtë shkakësore me aktet ekstreme të dhunës, siç është vrasja.
UNICEF thekson se ngacmimi çon në një botëkuptim të shtrembëruar, si dhe në probleme psikologjike, emocionale dhe njohëse. Në raste ekstreme, kjo çon në vetëlëndim dhe vetëvrasje, në vend të agresionit ndaj të tjerëve. Prandaj, mund të përfaqësojë një faktor rreziku në kontekste vulnerabël, por jo të vetmin faktor përcaktues të sjelljes së dhunshme.
Presioni social dhe rrjetet
Gjatë gjithë serialit zbulojmë se si Jamie dhe miqtë e tij kërkuan popullaritet. Në këtë serial të Netflix-it mund të vëzhgoni presionin tipik shoqëror të adoleshencës. Xhemi ndihet i detyruar të flirtojë sepse beson se nëse nuk ka sukses me gratë, nuk do të ketë vlerë si burrë. Kjo ide ndërlikohet kur viktima, Keiti, vajza e njohur, e refuzon atë pasi një foto intime e saj bëhet virale. Kjo është arsyeja pse rrjetet sociale janë një tjetër element kyç. Studime të tilla si ato të Nesi dhe Prinstein (2015) theksojnë se këto janë vetëm një komponent brenda një sërë variablash që përfshijnë familjen, shkollën dhe mjedisin shoqëror. Prandaj, në disa kontekste, mediat sociale përforcojnë bindjet ose stereotipet seksiste, por ndikimi i tyre i drejtpërdrejtë në zhvillimin e sjelljes së dhunshme nuk është demonstruar, pasi varet edhe nga rregullimi emocional dhe përvojat e mëparshme. Megjithatë, ato janë tashmë pjesë e jetës së përditshme të fëmijëve dhe adoleshentëve dhe shumë prej tyre përfshijnë situata të ngacmimit ose dhunës dixhitale. Për shembull, Jamie ndiqte llogaritë e modeleve që postonin përmbajtje seksuale, linin komente agresive dhe postonin foto të grave me të brendshme. Kjo sjellje pasqyron mënyrën se si mediat sociale shtrembërojnë perceptimet e feminitetit dhe marrëdhënieve të shëndetshme. Jo vetëm kaq, Katie i la Jamie-t edhe disa mesazhe me emoji në rrjetet sociale që dukeshin të përshtatshme për një audiencë të rritur, por në fakt ishin ironike. Mesazhet thoshin se Jamie ishte një incel, një term i përdorur për të treguar një person të cilit nuk i lejohet kurrë të takojë një grua dhe është një akronim për celibat të pavullnetshëm.
Incelët dhe Manosfera: Ideologjia Pas Krimit
Siç thamë, Keiti po e ngacmonte Xhejmin duke e quajtur incel, gjë që e çoi deri në kufijtë e saj. Ky term jo vetëm që konsiderohet fyerje, por përfaqëson edhe një nënkulturë të tërë. Siç shpjegon “Current Psychology”, është një ideologji që shfaqet në internet dhe është mizogjiniste dhe antifeministe. Komuniteti incel përfaqëson një nëngrup brenda të ashtuquajturës manosferë. Ky i fundit është një term që i referohet faqeve të ndryshme të internetit, forumeve dhe platformave të mediave sociale të dizajnuara për burra që ndajnë ide të ngjashme rreth maskulinitetit. Incelët janë burra me një pikëpamje negative për jetën, shpesh të depresionuar ose me vetëvlerësim të ulët; Ata fajësojnë gratë sepse janë të detyruara të jetojnë në beqari. Ndonjëherë ata përdorin dhunën për t’iu përgjigjur refuzimit të grave, siç reflekton Jamie në serial, si me viktimën ashtu edhe me psikologen që e interviston atë. Edhe 100 emojit që shfaqen në serial i referohen njërit prej rregullave të tij, të njohur si “rregulli 80/20”. Sipas saj, 80% e grave tërhiqen vetëm nga 20% e burrave. Kjo normë, së bashku me elementë të tjerë të ideologjisë Incel, shërben për të shpjeguar pakënaqësinë e Jamie-t dhe se si, sipas tij, kjo justifikon agresionin e tij ndaj Katie-t.
Ajo që përballet Jamie është në përputhje me këto bindje, pasi qëllimi i tij ishte ta ndëshkonte Keitin në mënyrë që ajo të mos ndihej superiore. Sipas Baele, Brace dhe Coan (2019), narrativat e incel përforcojnë ideologjitë mizogjiniste dhe modelet e viktimizimit që tentojnë të inkurajojnë sjelljet agresive. Por jo të gjithë të rinjtë që marrin pjesë në këto komunitete shfaqin sjellje të dhunshme. Faktorë të tjerë ndikojnë gjithashtu në sjellje të tilla.
Shëndeti Mendor dhe Konflikti i Identitetit
Ndërsa kapitujt përparojnë, “Adoleshenca” zbulon se Jamie është një djalë i ri me vetëvlerësim të ulët, diçka e zakonshme tek shumë djem. Babai i tij e kishte regjistruar në futboll, por aftësia e tij e dobët e bëri shënjestër talljesh nga shokët e klasës, gjë që ia shtoi pasigurinë.
Nga ana tjetër, kur protagonistit i tregohet imazhi i viktimës, ai thotë: “Çfarë po ndodh?” “A është ajo që vdiq?” Siç mund t’u ndodhë shumë të rinjve që hyjnë në moshë madhore, Jamie përballet me dy identitete. Nga njëra anë, ai është një djalë i pafajshëm, i pambrojtur dhe i frikësuar që urinon në vetvete kur arrestohet. Ai është gjithashtu llogaritës dhe i ftohtë, njësoj si kur sheh foton. Ky konflikt identiteti lidhet me një fazë egocentrizmi të zakonshme në adoleshencë, në të cilën të rinjtë përqendrohen te vetja dhe nuk arrijnë të shohin ndikimin e veprimeve të tyre te të tjerët.
Në skenën e fundit, babai hyn në dhomën e të birit dhe vendos një nga lodrat e tij prej pelushi në dhomën e tij, duke kërkuar falje sikur të ishte Jamie. Ndërsa është normale të zhvendosësh emocionet drejt një objekti kur humb një të dashur, është interesante që është një arush pelushi, që pasqyron imazhin fëminor që familja e tij kishte për të, por duke injoruar anën tjetër të medaljes.
Marrëdhënia midis prindërve dhe fëmijëve
Përveç ndikimit të shkollës dhe mediave sociale, seriali i Netflix-it “Adolescence” thekson se si mungesa e mbikëqyrjes, si p.sh. përdorimi i internetit dhe mediave sociale, mund të ketë pasoja serioze. Ndërkohë që interneti mund të jetë i dobishëm, ekziston gjithashtu rreziku i përjetimit të ngacmimit kibernetik, bullizmit ose depresionit, siç përmendet në Revistën Shkencore Evropiane. Prandaj, ekziston një lidhje midis përdorimit të saj të përditshëm dhe dhunës fizike.
Kur studiuesit ia tregojnë imazhet Edit, babait, ai habitet sepse është një dimension i të birit që ai nuk e kishte njohur kurrë. Kjo e bën atë të pyesë: “Ishe ti?”
Shpesh prindërit nuk e njohin botën e adoleshentëve dhe kodet e saj, gjë që i pengon ata të veprojnë menjëherë dhe të shmangin situatat e rrezikshme. Prindërit e Jamie-t thonë se djali i tyre vinte në shtëpi, mbyllej në dhomën e tij dhe ata nuk e dinin çfarë po bënte. Për të shmangur problemet, ai iu drejtua izolimit nëpërmjet internetit, por ata nuk i kushtuan vëmendje.
Në fund të fundit, ata pranojnë se i injoruan shumë nga sinjalet e djalit të tyre dhe nuk arritën t’i mësonin atij se si ta përpunonte refuzimin. Por ata nuk e fajësojnë veten, sepse gabimet e tyre nuk do të thotë se ishin prindër të këqij. Kjo pjesë e serialit mund të jetë shqetësuese për shumë prindër, pasi u tregon atyre se, megjithëse i duan fëmijët e tyre, gabimet e tyre mund t’i prekin pa vetëdije.
Mbështetja psikologjike është thelbësore në adoleshencë
Ndërkohë që ngacmimi, mediat sociale, ideologjitë e manosferës, problemet e shëndetit mendor dhe mungesa e mbikëqyrjes prindërore mund të rrisin cenueshmërinë, ato nuk duhet të konsiderohen si shkaqet e vetme të dhunës ekstreme. Është thelbësore që çështja të trajtohet nga një perspektivë biopsikosociale. Seriali i Netflix-it, Adolescence, tregon qartë se mbështetja është thelbësore në zhvillimin e adoleshentëve, veçanërisht në kontekste komplekse. Është thelbësore që institucionet arsimore, familjet dhe komunitetet të jenë të vëmendshme ndaj shenjave të shqetësimit emocional, të ofrojnë nivele të arsyeshme mbikëqyrjeje dhe të flasin me fëmijët për të parandaluar këtë lloj sjelljeje.
Mbështetja e duhur psikologjike mund të jetë gjithashtu thelbësore për të parandaluar që adoleshentët të bien në rrethin vicioz të dhunës, si fizike ashtu edhe dixhitale. Nëse ata shfaqin sjellje shqetësuese, është e nevojshme të kërkohet ndihmë profesionale për t’u kujdesur për ta, veçanërisht në kontekstin e sotëm, kaq të ndikuar nga mediat sociale.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
