Faljet manipuluese janë të ndërlikuara. Ato tingëllojnë si pendim, por në fakt synojnë të zhvendosin fajin, ndjenjën e fajit ose të kontrollojnë situatën. Të mësosh se si t’i përgjigjesh një faljeje manipuluese është thelbësore për të ruajtur ekuilibrin emocional dhe për të mbrojtur mirëqenien tënde. Mos harroni gjithmonë se falja pa ndryshim është manipuluese dhe sa më shpejt ta kuptoni këtë, aq më mirë do të jetë për ju dhe mirëqenien emocionale.
Çfarë është një falje manipuluese?
Një falje manipuluese nuk është një shprehje e vërtetë keqardhjeje. Në vend të kësaj, është një mënyrë që ai që kërkon falje të shmangë përgjegjësinë, të zhvendosë fajin ose t’ju bëjë të anashkaloni sjelljen e tij pa përgjegjësi reale. Shpesh përfshin fraza si: “Më vjen keq nëse ndihesh kështu” ose “Më vjen keq që e ke keqkuptuar”. Këto lloj faljesh mund të duken si një përpjekje për t’i bërë gjërat në rregull, por në fund të fundit ato ju lënë të ndiheni më konfuz, fajtor ose nën presion për të falur kur personi nuk i është përmbajtur vërtet veprimeve të tij. Mirë, tani le t’i hedhim një sy disa shembujve manipulues të faljes.
Si kërkon falje një narcisist?
Falja “Nëse” – “Më falni nëse ju lëndova”. Kjo kërkim falje tingëllon sikur ata po marrin përgjegjësi, por shtimi i “nëse” nënkupton dyshim, kështu që në thelb ata sugjerojnë që ju mendoni se jeni lënduar dhe ata nuk janë në të vërtetë përgjegjës për të.
Apologjia e zhvendosjes së fajit – “Më vjen keq, por më detyrove ta bëj”. Ky është një nga shembujt kryesorë, të mëdhenj manipulues të faljes. Kur ata ndjekin faljen e tyre me faj, ata e vendosin përgjegjësinë mbi ju, duke e bërë të duket sikur sjellja e tyre ishte thjesht një reagim ndaj veprimeve tuaja.
Apologjia minimizuese – “Thashë se më vjen keq. A mund të vazhdojmë tashmë?” Ky lloj faljeje synon të hedhë poshtë çështjen dhe ndjenjat tuaja pa pranuar ndikimin e plotë të veprimeve të tyre, sikur problemi është i parëndësishëm dhe nuk duhet të ndalet.
Apologjia e kushtëzuar – “Unë do të kërkoj falje, por vetëm nëse ndaloni së qeni kaq i ndjeshëm.” Si kërkon falje një narcisist? Ndonjëherë, ata e kushtëzojnë faljen e tyre, sikur reagimi juaj ndaj sjelljes së tyre të jetë problemi i vërtetë, jo vetë sjellja.
Apologjia e viktimës – “Më vjen keq që jam një person kaq i tmerrshëm.” Përsëri, ky është një nga ato shembujt problematikë dhe manipulues të faljes që synon t’ju bëjë të ndiheni fajtorë edhe pse e ngritët atë, duke e përshkruar veten si “personi i keq i keqkuptuar” në vend që të trajtoni çështjen specifike.
Apologjia për shkak të fajit – “Më vjen keq, por pas gjithë asaj që kam bërë për ty, nuk e prisja që do të ishe kaq e ashpër me mua.” Kjo falje përpiqet t’ju pengojë duke vënë në pah “veprat e mira” të tyre, duke ju manipuluar që të ndiheni keq për t’i mbajtur ata përgjegjës.
Si t’i përgjigjeni një faljeje manipuluese?
1.Kërkoni gjithmonë sqarim – Nëse kërkimi i faljes nuk tingëllon jashtë, me mirësjellje kërkojini personit të sqarojë se për çfarë saktësisht i vjen keq. Kjo mund t’i kapë njerëzit manipulues në befasi, pasi kërkimi i faljes së tyre nuk kishte për qëllim të merrte përgjegjësi në radhë të parë. Duke kërkuar për specifika, si “A mund të shpjegoni se për cilën pjesë të situatës ndiheni përgjegjës?”, ju e ktheni fokusin përsëri tek ato. Nëse ata anashkalojnë, përsëritni pyetjen tuaj me qetësi. Kjo tregon se ju nuk po pranoni thjesht një falje në vlerë, dhe është një mënyrë delikate për t’i mbajtur ata përgjegjës.
2.Qëndroni të qetë dhe mos reagoni tepër – Manipuluesit shpesh lulëzojnë nga reagimet emocionale; ata duan që ju të ndiheni të lënduar, të zemëruar ose në faj. Pra, si t’i përgjigjemi një faljeje manipuluese? Duke qëndruar të qetë dhe të qetë, ju u mohoni atyre kënaqësinë e të diturit se taktikat e tyre po funksionojnë. Merrni frymë thellë dhe përgjigjuni me një ton neutral. Provoni të thoni diçka si, “Më duhet pak kohë për ta përpunuar këtë”. Kjo taktikë jo vetëm që ju ndihmon të mbani kontrollin, por gjithashtu sinjalizon se përpjekja e tyre për të marrë një reagim emocional nuk po funksionon. Qetësia në këto situata mund të jetë mjeti juaj më i fortë.
3.Shprehni qartë se si ndiheni – Në vend që të ngatërroni në fjalët e tyre, përpiquni të përqendroheni në shprehjen e asaj se si veprimet e tyre ju bënë të ndiheni. Deklaratat si “Unë u ndjeva i shpërfillur kur e bëre…” e mbajnë bisedën në ndjenjat tuaja dhe jo në versionin e tyre të shtrembëruar të ngjarjeve. Përdorimi i thënieve “Unë” ju lejon të zotëroni ndjenjat tuaja pa u tingëlluar akuzues, gjë që ndihmon në parandalimin e manipulimeve të mëtejshme. Kjo shërben gjithashtu si një pasqyrë që ata të shohin ndikimin e sjelljes së tyre, të cilën përndryshe mund të përpiqen ta minimizojnë ose injorojnë, dhe kjo është një nga gjërat më të mira që mund të bëni nëse jeni duke pyetur veten se si t’i përgjigjeni një faljeje manipuluese.
4.Vendosni kufij për sjelljen e përsëritur – Nëse keni vënë re një model falje manipuluese, mund të jetë koha për të vendosur kufij të qartë. Bëjini të ditur se nëse nuk mund të ofrojnë një falje të vërtetë me sjellje të ndryshuar, ju nuk do të pranoni më falje për këtë çështje. Ju mund të thoni diçka si: “Unë jam i hapur për të falur, por vetëm kur shoh një ndryshim të vërtetë në sjellje”. Kjo qasje mbron hapësirën tuaj mendore dhe përforcon që nuk do të toleroni manipulime të përsëritura.
5.Rezistojini nxitjes për të mbrojtur veten – Faljet manipuluese shpesh provokojnë mbrojtje. Por, reagimi në mënyrë mbrojtëse mund të kthehet lehtësisht në një lojë fajësimi, pikërisht atë që manipuluesi dëshiron. Sepse mos harroni se falja pa ndryshim është manipulim. Mbani përgjigjet tuaja të shkurtra dhe të përqendruara në vetë kërkimin e faljes. Duke thënë: “Unë e vlerësoj një falje që ndihet e sinqertë” mund të komunikojë qëndrimin tuaj pa rënë në grackën e tyre. Duke i rezistuar nevojës për të shpjeguar ose mbrojtur veten, ju ruani dorën e sipërme dhe shmangni anashkalimin nga taktikat e tyre të zhgënjimit të fajit.
6.Mos nxitoni për të falur – Një falje manipuluese shpesh vjen me presion për të falur menjëherë dhe për të vazhduar përpara. Por falja e vërtetë duhet të vijë sipas kushteve tuaja, jo atyre. Merrni kohë për të vlerësuar nëse falja është e vërtetë apo një mënyrë për të shmangur përgjegjësinë. Një fjalë e thjeshtë “Më duhet pak kohë për të menduar për këtë” krijon hapësirë që ju të reflektoni pa u ndjerë e detyruar të falni. Kjo vonesë ju ndihmon gjithashtu të vlerësoni reagimin e tyre – nëse ata janë vërtet keq, ata do të respektojnë nevojën tuaj për kohë në vend që të kërkojnë falje të menjëhershme.
7.Mbani ata përgjegjës për veprimet e ardhshme – Veprimet flasin më shumë se fjalët, veçanërisht kur kemi të bëjmë me njerëz manipulues. Bëjeni të qartë se vetëm kërkimi i faljes nuk mjafton; ju duhet të shihni ndryshim të vërtetë. Ju mund të thoni, “Unë do të ndihem më i qetë nëse shoh përpjekje të vazhdueshme për të adresuar atë për të cilën folëm.” Kjo nxit idenë se fjalët kanë pak kuptim pa veprime të ngjashme dhe se një falje me ndryshim nuk do të funksionojë më për ju. Është një mënyrë e respektueshme, por e vendosur për të komunikuar se ju nuk do të pranoni vetëm ndonjë falje, por do të vëzhgoni se si ata sillen në të ardhmen nga shumë afër.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
