Testi i Mirësisë është sondazhi më i madh në botë që të ndihmon të kuptosh se çfarë do të thotë të jesh i sjellshëm. Ai hedh dritë mbi barrierat që na ndalojnë të jemi të sjellshëm, por gjithashtu se ndjeshmëria është vërtet ndërkombëtare.
Isha duke vrapuar, kur në fund të rrugës pashë një burrë dhe një grua duke u përpjekur të ngrinin një dyshek. Dukej qartë që po ‘luftonin’ shumë. Unë nuk nxitoja dhe mund të ofrohesha për të ndihmuar. Por nëse do ta bëja, a mund të mendojë gruaja se unë mendoja se nuk mund ta menaxhonte atë sepse ishte femër? Tashmë ata e kishin futur dyshekun në një kopsht të pasmë dhe kishin filluar ta ngjisnin në një shkallë të jashtme. Gardhi ishte shumë i lartë që ata të më shihnin, kështu që për t’u ofruar ndihmë do të më duhej të shkoja në kopshtin e tyre i paftuar. A mund të ndërhyja në privatësinë e tyre? A mund ta kenë mendjen?
Tashmë gjithçka ishte pak vonë dhe ata ishin në gjysmë të rrugës. Ndoshta po e mendoja shumë, por duket se nuk jam i vetmi që jam i kujdesshëm në ofertën për të bërë diçka të mirë për një të huaj. Në gusht 2021 nisëm Testin e Mirësisë në BBC Radio 4. Ishte një pyetësor në internet i krijuar nga një ekip në Universitetin e Sussex-it të udhëhequr nga psikologu Robin Banerjee. Më shumë se 60,000 njerëz nga 144 vende zgjodhën të merrnin pjesë, duke e bërë atë studimin më të madh psikologjik në botë mbi temën e mirësisë.
Përveç shkallëve që matnin personalitetin, mirëqenien dhe ndjeshmërinë, mirësia u vlerësua duke pyetur njerëzit se sa shpesh kryejnë një listë të gjatë veprimesh dashamirëse. Ndryshimet në përgjigje ishin të mëdha, me disa njerëz që pranonin sinqerisht se nuk ishin të sjellshëm shumë shpesh, dhe të tjerë treguan nivele të larta dashamirësie. Kur u pyetën se kur kishin marrë për herë të fundit një akt dashamirësie, 16% e njerëzve na thanë se ishte brenda orës së fundit dhe 43% të tjerë thanë se ishte brenda ditës së fundit. Ishte e qartë se pavarësisht nga mosha e njerëzve apo kudo që jetonin, mirësia ishte shumë e zakonshme.
Por ka pengesa që na pengojnë të jemi edhe më të sjellshëm dhe ne ishim të etur për t’i eksploruar ato në Testin e Mirësisë. Kur njerëzve iu kërkua të renditnin një listë të faktorëve të mundshëm që i pengonin ata të kryenin veprime dashamirëse, arsyeja më e zakonshme që të anketuarit dhanë ishte se ata kishin frikë se mund të keqinterpretoheshin. Kjo më kujton hezitimin tim për të ofruar ndihmë për të mbajtur dyshekun, jo sepse nuk doja të ndihmoja, por sepse kisha frikë se mund të dilte në mënyrën e gabuar dhe të shkaktonte ofendim.
Ndonjëherë veprimet e mirësisë me qëllime të mira mund të jenë të mbushura, si ofrimi i një vendi në autobus për një grua që mund të jetë ose jo shtatzënë. Dhe ndonjëherë kemi frikë nga sikleti ose refuzimi. Kjo mund të shpjegojë pse akti më i zakonshëm i llojit që njerëzit raportuan se kishin kryer ishte “ndihma e njerëzve kur ata pyesin”. Sa vërtetë i sjellshëm është një veprim nëse duhet t’ju kërkohet ta bëni atë? Ndoshta jemi nervozë për ofrimin e ndihmës, por shumë të lumtur ta bëjmë atë pasi të kuptojmë se personi e mirëpret ndihmën tonë.
Ka një gjetje tjetër që mund të hedhë dritë mbi rezervën tonë. Faktori më i madh i lidhur me mirësinë nuk ishte mosha apo të ardhurat, por personaliteti. Ne përdorëm një shkallë që mati ata që njihen si Pesë Faktorët e Mëdhenj të personalitetit. Nuk është për t’u habitur që njerëzit më të sjellshëm shënuan rezultate të larta për “pajtueshmërinë”, por ata gjithashtu shënuan rezultate të larta për ekstraversionin dhe hapjen.
Pyes veten nëse këta njerëz ndjehen më të aftë për të ofruar ndihmën e tyre, jo domosdoshmërisht sepse duan të ndihmojnë, por sepse ekstraversioni dhe hapja e tyre i bën ata më pak të frikësuar nga ajo që mund të ndodhë kur ata veprojnë.
Dhe për ata prej nesh që hezitojnë të ndihmojnë, mund të ngushëllohen nga përgjigjet që njerëzit dhanë kur i pyetëm se si ndiheshin pasi morën një akt dashamirësie. Fjalët më të përdorura ishin “të lumtur”, “mirënjohës”, “i dashur”, “i lehtësuar” dhe “i kënaqur”. Më pak se 1% e njerëzve thanë se ndiheshin në siklet. Ne zbuluam gjithashtu se edhe kur merrni parasysh personalitetin, njerëzit që flasin më shpesh me të huajt, jo vetëm që vëzhgojnë, por marrin edhe vetë më shumë mirësi.
Gillian Sandstrom nga Universiteti i Sussex-it, e cila ishte në ekipin që analizonte Testin e Mirësisë, ka zbuluar se frika jonë për të folur me të huajt zakonisht nuk përputhet me realitetin dhe njerëzit priren ta shijojnë atë më shumë sesa presin. Kur u krahasuan rajonet e botës, frika e keqinterpretimit ishte më e ulët në SHBA sesa në MB ose në vendet e Afrikës. Në SHBA, përdorimi më shpesh i mediave sociale jepej si pengesë ndaj mirësisë.
Në mbarë botën, arsyeja e dytë më e zakonshme që njerëzit dhanë për të mos qenë më të sjellshëm ishte mungesa e kohës, veçanërisht në Evropën Perëndimore dhe Veriore. Ky duket të jetë më pak një faktor në Amerikën e Veriut ose Evropën Jugore. Është e vërtetë që nëse dëshiron të bëhesh vullnetar, duhet të kesh kohë të lirë, por shumë nga llojet e tjera të veprimeve që njerëzit kryejnë nuk kërkojnë kohë. Veprimi më i zakonshëm i mirësjelljes që njerëzit na thanë se kishin bërë kohët e fundit ishte t’i thoshin dikujt diçka të mirë, gjë që priret të mos zgjasë shumë.
Robin Banerjee nga Universiteti i Sussex-it, i cili udhëhoqi Testin e Mirësisë, tregoi se njerëzit po japin, shohin dhe marrin shumë mirësi kudo në botë, por bazuar në mostrën tonë anglisht-folëse, ka edhe disa tendenca paraprake: ” Të dhënat treguan se kjo nuk mund të reduktohet në një krahasim të thjeshtë Lindje kundër Perëndimit ose vende kolektiviste kundrejt atyre individualiste. Ne gjetëm një model shumë më të nuancuar. Mund të kishim dy vende perëndimore mjaft të industrializuara, me pikëpamje të ndryshme për mirësinë”.
Pak më shumë se një e katërta e njerëzve shqetësoheshin se mirësia e tyre perceptohej si një dobësi. Megjithatë, ne e dimë gjithashtu nga Testi i Mirësisë se pasi japin një akt mirësie, njerëzit jo vetëm ndihen më të lidhur me të tjerët dhe më të lumtur, por ata thanë se kjo i ndihmon ata të ndihen sikur janë një person i mirë dhe i shton kuptim jetës së tyre.
Këta janë vetëm dhënësit. Marrja e mirësisë na bën të ndihemi mirë dhe shoqërohet me nivele më të larta të mirëqenies. Ky është vetëm fillimi i analizës së të dhënave nga Testi i Mirësisë dhe shumë punime të tjera mbi gjetjet do të publikohen në revista shkencore. Por duke marrë parasysh të gjitha këto prova, ndoshta duhet të fillojmë të përpiqemi ta shohim mirësinë, jo si një dobësi, por si një forcë. Dhe ndoshta herën tjetër që do të kaloj përpara njerëzve duke manovruar një dyshek, do të marr guximin për t’u ofruar për të ndihmuar.
Burimi / https://www.bbc.com/
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
