Olimpistët shpesh shihen si mishërimi i performancës njerëzore, me forcë të jashtëzakonshme fizike dhe mendore. Dhe me Lojërat Olimpike të Tokios 2020 që janë në zhvillim e sipër është e vështirë të mos të bëjë përshtypje talenti dhe vendosmëria e madhe e atletëve që garojnë nga e gjithë bota.
Për shumë prej nesh jo-olimpikë, mendimi i zotërimit të aftësive të tilla nuk është veçse një ëndërr. Por hulumtimi në psikologjinë e sportit sugjeron se ka me të vërtetë disa aftësi që mund të mësojmë nga ekspertët, për sa kohë që ne jemi të gatshëm të punojmë vetë.
Çfarë e bën një atlet olimpik?
Të jesh olimpik jo vetëm që kërkon talent të jashtëzakonshëm fizik, por edhe një kontroll të jashtëzakonshëm psikologjik. Psikologët sportivë kanë kaluar dekada duke u përpjekur të identifikojnë përbërësit kryesorë psikologjikë që i bëjnë atletët më të mëdhenj të botës të mëdhenj.
Për një, atletët elitë shfaqin nivele të larta pasioni dhe përkushtimi ndaj sportit të tyre. Ata gjithashtu priren të besojnë në aftësitë e tyre më shumë se një person mesatar – gjë që mund t’i mbrojë ata nga efektet negative të stresit. Qëndrueshmëria dhe vendosmëria i ndihmojnë ata të kthehen nga humbja. Një rast: pasi garoi në tre Lojërat Olimpike të mëparshme, zhytësi britanik Tom Daley kohët e fundit fitoi medaljen e tij të parë të artë olimpike në Tokio.
Ndërsa konkurrojnë, atletët duhet të rregullojnë në mënyrë efektive emocionet dhe vëmendjen e tyre për të siguruar performancën më të mirë. Mos mbajtja nën kontroll e emocioneve të tyre mund të komprometojë performancën e tyre – një fenomen që shpesh quhet “mbytje”.
Tërheqja e gjimnastes Simone Biles nga ekipi i grave amerikane dhe finalet e gjithanshme për t’u përqendruar në shëndetin e saj mendor ka nxjerrë në pah se sa e rëndësishme është që atletët të jenë të vetëdijshëm për funksionimin e tyre emocional dhe psikologjik.
Por si zhvillohet disiplina?
Ndërsa gjenetika luan një rol në formimin e një atleti elitar, përvojat e jetës dhe faktorët mjedisorë janë gjithashtu shumë të rëndësishëm. Karakteristika të tilla si vetë-efikasiteti (besimi në aftësinë tuaj për të kryer një detyrë) zhvillohen përmes përvojës dhe mbështetjes së vazhdueshme nga të tjerët. Studimet tregojnë se mundësimi i një mjedisi mbështetës i cili promovon vullnetin e lirë, shprehjen emocionale dhe reagimet jo-kontrolluese janë të rëndësishme për rritjen e mirëqenies psikologjike të atletëve.
Ky lloj mjedisi nxit atë që ne e quajmë “motivim autonom”, i cili është motivimi për të kryer një veprim bazuar në interesin ose kënaqësinë e dikujt. Hulumtimet kanë treguar se sjelljet e motivuara në mënyrë autonome kanë më shumë gjasa të mbahen për një kohë të gjatë. Kampionët olimpikë shpesh merren me stresues të shumtë në lidhje me performancën e tyre sportive, profesionin dhe jetën personale. Por puna e tyre kërkon që ata të zhvillojnë elasticitet dhe t’u afrohen stresorëve si sfida që duhen kapërcyer.
Performanca e një atleti gjithashtu mund të ndikohet nga një larmi shenjash mjedisore, përfshirë moshatarët, kundërshtarët, objektet stërvitore, aktivitetet stërvitore dhe trainimi i tyre. Prandaj, trajnerët kanë një rol veçanërisht të rëndësishëm në formimin e mjedisit të një atleti dhe promovimin e performancës së lartë.
Adoptimi i një mentaliteti elitar
Pavarësisht nëse jeni duke u stërvitur për Lojërat Olimpike të Parisit 2024, miratimi i disa prej aftësive psikologjike të përdorura nga Olimpistët mund t’ju ndihmojë të ruani fokusin dhe motivimin në jetën tuaj. Pavarësisht nëse doni të stërviteni më shumë, zvogëloni marrjen tuaj të alkoolit, ose ndoshta jeni më produktiv në shtëpi ose në punë – teknikat e mëposhtme mund t’ju ndihmojnë të adoptoni një mendim elitar.
- Vendosja e qëllimeve
Atletët elitë shpesh vendosin qëllime afatshkurtra dhe afatgjata. Vendosja e qëllimeve “SMART” (specifike, të matshme, të arritshme, realiste dhe të kufizuara në kohë) mund t’ju ndihmojë të arrini ato fitore të vogla për t’ju mbajtur të motivuar ndërsa përparoni drejt një qëllimi më të madh.
Kur vendosni qëllime për veten tuaj, përpiquni t’i bëni ato kuptimplota duke i lidhur me vlerat që ju interesojnë. Për shembull, ju mund të dëshironi t’i jepni përparësi shëndetit tuaj ose arritjeve akademike. Duke vepruar kështu mund të ndihmoni në rritjen e motivimit tuaj për të arritur qëllimet tuaja.
- Planifikimi
Arritja e një qëllimi shpesh mund të marrë kohë dhe përpjekje të konsiderueshme, siç e shohim me atletët që përgatiten për Olimpiadën. Planifikimi është një aftësi e rëndësishme psikologjike që mund t’ju ndihmojë të rregulloni sjelljen tuaj ndërsa ecni drejt qëllimeve tuaja.
Merrni parasysh krijimin e planeve të detajuara të veprimit të cilat përshkruajnë kur, ku dhe si do të përparoni drejt qëllimit tuaj. Plani juaj i veprimit mund të duket kështu:
Çdo pasdite në orën 3 (kur) do të shkoj me makinë në pishinën lokale (ku) dhe do të notoj për 45 minuta (si).
Për më tepër, krijimi i planeve të detajuara të përballimit do t’ju ndihmojë të përgatiteni për sfidat e mundshme që mund të pengojnë arritjen e qëllimit. Për shembull: Nëse pishina është shumë e zënë, unë do të shkoj për një vrapim 45-minutësh nëpër park.
- Biseda pozitive me veten
Shumë atletë përfshihen në praktika reflektuese të tilla si të folurit me veten për t’i ndihmuar ata të përqendrohen në detyrën në fjalë. Identifikimi i fjalëve kyçe pozitive ose frazave të tilla si “Unë mund ta bëj” dhe “Unë jam gati atje” mund të ndihmojë në rritjen e motivimit për të vazhduar në situata të vështira ose sfiduese. Vetë-bisedimi pozitiv gjithashtu mund të ndihmojë në rritjen e efikasitetit tuaj, i cili është një parashikues i fortë i rezultateve pozitive.
- Imazhe mendore
Para se të vrapojnë ose të kryejnë një shërbim në volejboll, atletët shpesh përdorin imazhe mendore për të përfytyruar performancën e tyre. Vizualizimi i hapave të nevojshëm për të kryer një veprim ose për të arritur qëllimin tuaj mund të rrisë motivimin dhe kënaqësinë e parashikuar nga përfundimi i aktivitetit të planifikuar.
Burimi / https://www.stuff.co.nz/
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
