Kërkimi i lumturisë është një pjesë e qenësishme e përvojës njerëzore dhe sot e dimë se truri ynë luan një rol themelor në këtë proces. E ashtuquajtura “katërshja e lumturisë” është përgjegjëse për ato ndjesi të forta gëzimi, kënaqësie dhe mirëqenieje që të gjithë dëshirojmë.
Për të mësuar më shumë rreth këtyre kimikateve magjepsëse, na tregon Dr. Ana Isabel Sanz, një psikiatre dhe psikoterapiste e shquar që drejton Institutin Psikiatrik Ipsias dhe Departamentin e Psikiatrisë në Qendrën e Rehabilitimit Dionisia Plaza në Madrid. Me përvojë të madhe në çrregullimet afektive dhe të ankthit, si dhe në zhvillimin e fëmijëve dhe adoleshentëve, Dr. Sanz na ofron një shpjegim të hollësishëm të hormoneve të lumturisë, si dhe rëndësinë e tyre me trurin dhe mirëqenien në jetën tonë të përditshme.
Pse thuhet se kanë hormone lumturie?
Lumturia është një përvojë kënaqësie, mirëqenieje dhe gëzimi. Edhe pse ndikohet nga besimet, sjelljet dhe mjedisi shoqëror, ai ka një bazë kimike në tru. Të ashtuquajturat hormonet e lumturisë janë neurotransmetues thelbësorë në gjenerimin dhe rregullimin e këtyre emocioneve pozitive. Sipas një studimi të publikuar në Journal of Clinical & Diagnostir Research, lumturia është një gjendje mendore që ndodh kur truri lëshon disa kimikate . Këto kimikate, të tilla si dopamina, oksitocina, serotonina dhe endorfina, veprojnë si lajmëtarë në tru dhe shkaktojnë reaksione që ndikojnë në disponimin, energjinë dhe ndjenjën tonë të kënaqësisë.
Dr. Sanz thekson se këto hormone nuk janë vetëm përgjegjëse për këtë ortek emocional, por se truri dhe sistemi nervor janë protagonistë në këtë proces. Kjo sepse ato janë qendra e përpunimit dhe ndërgjegjësimit të këtyre emocioneve, duke i lidhur ato me jetën dhe qëllimet tona. Për rrjedhojë, ndikon natyrshëm në sjelljen dhe mirëqenien tonë të përgjithshme. Kështu, ndërsa lumturia përfshin aspekte më të gjera si besimet dhe vlerat , kimia e trurit është thelbësore për të na lejuar të përjetojmë dhe kuptojmë këtë gjendje shumë të dëshiruar.
Cili është funksioni i këtyre kimikateve?
Siç na shpjegon Dr. Sanz, hormonet e lumturisë janë substanca kimike që prodhon truri dhe që luajnë një rol vendimtar në rregullimin e emocioneve dhe humorit tonë. Më poshtë, ne shqyrtojmë aspektet kryesore të secilit prej tyre:
1.Endorfina: qetësuesit natyral të dhimbjes së trupit
Sipas Dr. Sanz, endorfinat janë zinxhirë të vegjël proteinash të prodhuara nga hipotalamusi dhe gjëndra e hipofizës. Struktura e tij është e ngjashme me atë të opiateve, por pa rreziqet që lidhen me këto barna. Ato veprojnë si qetësues natyral të dhimbjes dhe përmirësojnë ndjenjën tonë të mirëqenies në disa mënyra:
Reduktimi i dhimbjes: endorfina ndihmon në reduktimin e dhimbjes fizike dhe emocionale, duke ofruar lehtësim dhe rehati.
Ndjenja e kënaqësisë dhe qetësisë: këto substanca nxisin kënaqësinë dhe relaksimin, ndërkohë që fiksojnë një përshtypje pozitive dhe të këndshme në kujtesën tonë.
Përmirësimi i humorit: ato rrisin disponimin dhe energjinë, ndërkohë që reduktojnë nivelet e ankthit, gjë që kontribuon në një shëndet më të mirë mendor.
Forcimi i sistemit imunitar: Duke ndihmuar në përmirësimin e mbrojtjes së trupit, endorfinat kanë një efekt pozitiv në sistemin imunitar.
Mbrojtja kardiovaskulare: Ato ndihmojnë në mbajtjen e presionit të gjakut të ulët dhe reduktojnë efektet e dëmshme të stresit, gjë që mbron shëndetin kardiovaskular.
Ne prodhojmë endorfinë, për shembull, duke ushtruar në një mënyrë të planifikuar mirë dhe duke ngrënë disa ushqime të pasura me proteina dhe aminoacide. Gjithashtu duke pasur aktivitet seksual, duke praktikuar rregullisht meditim, duke masazhuar trupin, duke qeshur dhe me teknika specifike, si akupunktura.
2.Serotonina: shtylla e mirëqenies
Kur flet për hormonet e lumturisë, Dr. Sanz sqaron se serotonina është një nga neurotransmetuesit më të rëndësishëm në rregullimin e humorit tonë dhe mirëqenies afatgjatë. Ky hormon jo vetëm që përmirëson disponimin tonë, por gjithashtu ndikon në funksionet kritike, si gjumi, kujtesa dhe përqendrimi.
Kur nivelet e serotoninës janë të ulëta, efektet mund të jenë të rëndësishme dhe të ndryshme. Në nivel emocional, mungesa e serotoninës mund të shkaktojë nervozizëm, humor të keq dhe mungesë të përgjithshme motivimi. Në rastet më të rënda, mund të çojë në çrregullime të humorit si ankthi dhe madje edhe depresioni klinik, siç shpjegohet nga hulumtimi nga World Psychiatry. Sipas Dr. Sanz, një nivel i pamjaftueshëm i serotoninës lidhet shpesh me problemet e gjumit , për shkak të ndikimit të tij në prodhimin e melatoninës: hormoni që rregullon ciklin e gjumit. Në mënyrë të ngjashme, mungesa e serotoninës ndikon gjithashtu në aftësitë tona njohëse.
Mungesa e këtij neurotransmetuesi mund të ndërhyjë në kujtesën, vëmendjen dhe të mësuarit, gjë që mund të ulë performancën në sferën personale dhe profesionale. Disa kërkime të kohëve të fundit, si ai i botuar në Aging Research Reviews, madje sugjerojnë se sistemi neurotransmetues serotonergjik i trurit është i përfshirë në zhvillimin e sëmundjes Alzheimer.
3.Dopamina: shkëndija e kënaqësisë
Dopamina është një neurotransmetues vendimtar i lidhur me kënaqësinë dhe shpërblimin e menjëhershëm. Sa herë që përjetojmë diçka shpërblyese, si ngrënia e ushqimeve tona të preferuara, arritja e një qëllimi ose shijimi i një aktiviteti rekreativ, truri ynë çliron dopaminë, e cila na bën të ndihemi mirë dhe na motivon t’i përsërisim ato sjellje. Megjithatë, Dr. Sanz thekson se kjo aftësi për të gjeneruar kënaqësi të menjëhershme ka edhe një anë të errët, pasi mund të çojë në sjellje të varura dhe kompulsive. Në përgjigje të efekteve negative të stimulimit të tepërt dopaminergjik, është shfaqur praktika e “agjërimit të dopaminës”. Ky koncept përfshin kufizimin e përkohshëm të ekspozimit ndaj stimujve shpërblyes për të reduktuar varësinë nga majat e kënaqësisë. Sipas fjalëve të Dr. Sanz, “kur flasim për ‘agjërimin e dopaminës’, në realitet, ne i referohemi një kufizimi dhe racionalizimi të kësaj mënyre të stimulimit të vetvetes.”
“Agjërimi i dopaminës” fokusohet në ndërhyrjet e sjelljes që rregullojnë frekuencën dhe mënyrën e ekspozimit ndaj stimujve, të tilla si mediat sociale, lojërat video dhe ushqimi i shpejtë. Kjo praktikë synon të promovojë një përdorim më të ndërgjegjshëm dhe të ekuilibruar të burimeve të kënaqësisë, gjë që ndihmon në reduktimin e sjelljeve të varësisë dhe promovimin e mirëqenies emocionale më të qëndrueshme.
4.Oksitocina: hormoni i dashurisë
Oksitocina është thelbësore në formimin dhe forcimin e lidhjeve emocionale dhe marrëdhënieve ndërpersonale. Ky hormon dhe neurotransmetues është thelbësor për ndërveprimet sociale dhe mirëqenien emocionale. Në fakt, ajo lëshohet në situata të ndryshme që nxisin lidhjen dhe besimin. Si oksitocina ashtu edhe serotonina lehtësojnë qasjen dhe interesimin tek njerëzit e tjerë. Megjithatë, dashuria dhe dashuria e qëndrueshme përfshijnë kombinimin e disa elementeve lehtësuese dhe ndërveprimin personal: një fenomen shumë më kompleks sesa thjesht ngritja e një hormoni. Sa më sipër do të thotë se, megjithëse oksitocina njihet si hormoni i dashurisë , ajo nuk përcakton nëse biem në dashuri me dikë. Përkundrazi, promovon lidhjen me njerëzit e tjerë, si dhe interesin dhe lidhjen emocionale, gjë që krijon një mjedis të favorshëm për shfaqjen e ndjenjave më të thella.
Zakonet e përditshme për të rritur “kuartetin e lumturisë”
Dr. Sanz këshillon të adoptojmë disa zakone në jetën tonë të përditshme për të ndihmuar në rritjen e niveleve të hormoneve të lumturisë dhe për të përmirësuar mirëqenien tonë emocionale dhe fizike. Ndër to dallohen këto:
Bëni ushtrime të rregullta – Bëni ushtrime të planifikuara, të tilla si vrapimi, noti ose joga. Aktiviteti fizik rrit prodhimin e endorfinës që redukton dhimbjen fizike dhe vuajtjet emocionale, duke përmirësuar njëkohësisht humorin.
Hani një dietë të shëndetshme – Përfshini përbërës të pasur me proteina në dietën tuaj, të tilla si mish pa dhjamë, vezë dhe bishtajore. Këto ushqime janë të pasura me triptofan, fenilalaninë dhe metioninë, të cilat janë thelbësore për prodhimin e endorfinës.
Kini kontakt social dhe fizik – Kaloni kohë me miqtë dhe familjen: mos e nënvlerësoni fuqinë e një përqafimi apo prekjeje. Prekja fizike dhe ndërveprimet pozitive sociale çlirojnë oksitocinë, e cila promovon besimin dhe lidhjen.
Jepini përparësi të qeshurës dhe humorit të mirë – Gjeni mundësi për të qeshur çdo ditë, për të parë komedi, për të lexuar libra qesharak ose për të kaluar kohë me njerëz që ju bëjnë të qeshni dhe keni një sens të mirë humori. E qeshura çliron endorfinë, redukton stresin dhe nxit një ndjenjë mirëqenieje.
Praktikoni meditimin dhe vëmendjen – Kaloni disa minuta çdo ditë në meditim ose ushtrime të frymëmarrjes së thellë. Këto praktika mund të rrisin nivelet e serotoninës dhe endorfinës, të ulin ankthin dhe të përmirësojnë mirëqenien emocionale.
Bëni një jetë seksuale të këndshme – Mbani një jetë seksuale të shëndetshme. Aktiviteti seksual çliron endorfinë dhe oksitocinë, të cilat nxisin mirëqenien dhe lidhjen.
Merrni pushim të mjaftueshëm – Përpiquni të mbani një rutinë të qëndrueshme gjumi dhe sigurohuni që të flini nga 7 deri në 9 orë në natë. Një gjumë i qetë është thelbësor për rregullimin e serotoninës dhe neurotransmetuesve të tjerë.
Hormonet e lumturisë janë vendimtare për mirëqenien tonë emocionale
Nëpërmjet çlirimit të endorfinës, serotoninës, dopaminës dhe oksitocinës, truri ynë rregullon perceptimin e kënaqësisë, kënaqësisë dhe lidhjes. Secili prej këtyre hormoneve kontribuon në përvojën tonë të lumturisë në mënyra unike. Në funksion të kësaj, siç thekson Dr. Sanz, përpiquni të adoptoni zakone të shëndetshme në rutinën tuaj për të optimizuar prodhimin e këtyre hormoneve, për të përmirësuar mirëqenien tuaj emocionale dhe për të shijuar një jetë më të plotë dhe më të kënaqshme.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
