Me gjithë ndryshimet që kalojmë, ne kemi gjithmonë bindjen dhe ndjenjën se ka diçka që mbetet, se është gjithmonë e dallueshme. A është ky thelbi ynë? Por, cili është thelbi i një personi?
Ne jetojmë në një botë në ndryshim, ku çdo ditë duhet të përballemi me sfida të reja. Edhe pse rutina mund të na bëjë të besojmë se çdo ditë është e njëjtë, në realitet çdo ditë është e ndryshme nga ajo e mëparshme. Realiteti ndryshon, po ashtu edhe ne.
Cili është thelbi?
Me “esencën e një personi” ne kuptojmë grupin e cilësive, tipareve ose karakteristikave që e bëjnë një person atë që është. Thelbi është i pandryshueshëm ose praktikisht i pandryshueshëm, pasi nëse ndryshon, personi nuk do të njihej më.
Ne mund ta barazojmë këtë koncept me atë të identitetit, i cili kuptohet si një grup besimesh, modelesh të sjelljes dhe mënyrave të ndjenjës që na dallojnë nga njerëzit e tjerë. Identiteti është një ndërtim që na jep një ndjenjë unike.
Duke iu rikthyer konceptit të esencës, nga vjen ndjenja e përhershmërisë që e karakterizon atë? Ndoshta vjen nga bindjet tona, nga bindja se ne nuk ndryshojmë. Ky besim është ai që duket se mbetet i pandryshuar, por jo sepse në thelb është, por sepse ne i rezistojmë ndryshimit të tij.
Thelbi: i lindur apo mësohet gjatë jetës?
. Sipas fjalëve të Jean Paul Sartre, ekzistenca i paraprin thelbit. Së pari ekzistojmë, pastaj jemi. Ne nuk vijmë në këtë botë të parakonfiguruar, ne jemi të konfiguruar në të.
Pra, fillimisht ne ekzistojmë, pra dalim në botë, dalim dhe hyjmë në skenë, e më pas përkufizohemi: “Unë jam mjek”, “Unë jam familjar”, “Unë jam një person karizmatik”. Prandaj, ne nuk kemi lindur tashmë duke qenë ata që jemi, ne jemi krijuar duke u lidhur me botën dhe të tjerët.
Tani, tashmë e kemi të qartë se thelbi është bërë, është ndërtuar. Por si? Për ta bërë këtë, ne do të përqendrohemi në një shpjegim biopsikosocial, në të cilin do të kuptojmë se ndërtimi i thelbit të një personi bëhet nga ndërvarësia e faktorëve të ndryshëm: biologjikë, psikologjikë dhe socialë.
Ndërtimi biopsikosocial i thelbit të një personi
Biologjia jonë është një pjesë e rëndësishme e asaj që jemi. Gjenet luajnë një rol të rëndësishëm në personalitetin tonë. Kështu, thelbi ynë varet edhe nga trashëgimia gjenetike e prindërve tanë. Megjithatë, ky ndikim nuk duhet kuptuar si përcaktues, por si probabilist. Ne kemi një predispozitë që mund të aktivizohet ose jo në varësi të mjedisit.
Një rol tjetër të rëndësishëm në ndërtimin e esencës luan edhe faktori psikologjik. Ajo që ne mendojmë, ajo që besojmë, mënyra se si ndihemi dhe emocionohemi në botë është krijimi i një modeli njohës, të sjelljes dhe afektiv të marrëdhënieve dhe të qenit.
Në një nivel njohës, rrëfimet që ndërtojmë për atë që na ndodh dhe për veten tonë sjellin një konsolidim të atij thelbi. Nëpërmjet tyre, ne mbajmë një histori koherente që përforcon atë që jemi.
Thelbi dhe ndryshimi
Në këtë pikë, mund të guxojmë të themi se thelbi i një personi është ndryshimi dhe ndërveprimi i biologjik, social dhe psikologjik. Edhe pse kemi përshtypjen se nuk ndryshojmë ose se i rezistojmë për të vazhduar të ripohojmë atë që besojmë se jemi, kjo nuk do të thotë se nuk ndryshojmë vazhdimisht.
Megjithëse ka elementë më të qëndrueshëm se të tjerët në dimensionin tonë njerëzor, si gjenetika apo ADN-ja, ne nuk duhet ta marrim si të mirëqenë se jemi të pandryshueshëm, sepse, le të kujtojmë, një faktor i vetëm nuk e bën thelbin, por ndërlidhja e tyre.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
