Dashuria romantike, ndonëse shpesh konceptohet si ndjenjë emocionale, varet shumë nga procese psikologjike, sjellje, dhe faktorë personalë që punojnë bashkë për të krijuar një lidhje që qëndron në kohë. Psikologët dhe studimet shkencore kanë identifikuar disa elementë kryesorë që kontribuojnë në qëndrueshmërinë e një marrëdhënieje, jo vetëm për të kaluar disa vite, por për të mbetur e lumtur, e qëndrueshme dhe me mirëqenie për partnerët. Ja disa prej tyre:
Komunikimi psikologjikisht intim
Hulumtimet kanë treguar se mënyra se si partnerët komunikojnë — duke përfshirë jo vetëm çështjet e përditshme, por edhe frikërat, pritshmëritë, dëshirat — është thelbësore për lumturinë dhe vazhdimësinë e marrëdhënies. Kërkimet në çiftet që kanë qenë bashkë për shumë dekada kanë gjetur se komunikimi intim, i vërtetë dhe kontrolli i konfliktit janë dy prej faktorëve që lidhen me kënaqësinë në vitet e vona të lidhjes.
Komunikimi dhe trajtimi i konflikteve
Konfliktet në marrëdhënie janë të pashmangshme. Çfarë bën dallimin është si çiftet i trajtojnë ato: me respekt, dëgjim reciprok, falje, dhe zgjidhje bashkëpunuese. Një model i njohur prej psikologëve të marrëdhënieve (p.sh. John Gottman) bën dallim midis tipeve të reagimit (kritikë, përbuzje, mbrojtje, etj.) dhe efektit të tyre negativ nëse nuk zëvendësohen me interaksione pozitive. Artikujt që flasin për formulën 5:1 (5 interaksione pozitive për një negativ) theksojnë rëndësinë e mbajtjes së barazisë pozitive në praninë e vështirësive.
Besimi dhe përkushtimi
Pa besim nuk ka siguri, dhe pa përkushtim nuk ka qëndrueshmëri. Studimet tregojnë se partnerët që e shprehin qëllimin për të qëndruar së bashku (commitment) edhe kur nuk është gjithçka perfekte, që investojnë në marrëdhënie dhe që ndihen të lidhur jo vetëm emocionalisht, por edhe me veprime, janë ata që kanë probabilitetin më të madh për të kaluar sfidat.
Përputhja në vlera, qëllime dhe vizion për të ardhmen
Lidhjet që zgjatin shpesh karakterizohen nga partnerë që kanë vlera të pamatshme ose të ngjashme, pritshmëri të përbashkëta rreth aspekteve të jetës (familja, karriera, fëmijët, mënyra e jetesës), dhe që rriten së bashku në drejtim të të ardhmes. Kur vizionet e jetës divergojnë shumë, pa diskutim dhe adaptim, shpesh krijohen tensione.
Emocionaliteti (intimiteti emocional), aftësitë emocionale
Aftësia për të njohur dhe menaxhuar emocionet e veta dhe të partnerit — empatia, aftësia për të dëgjuar dhe kuptuar — janë kritike. Partnerët që gjithashtu kanë stabilitet emocional (p.sh. jo të lartë në neuroticizëm) kanë më shumë gjasa të përjetojnë kënaqësi afatgjatë në marrëdhënie.
Kënaqësia seksuale dhe intimiteti fizik
Hulumtimet longitudinale tregojnë se kënaqësia seksuale nuk është vetëm një pasojë e kënaqësisë së marrëdhënies, por një faktor që parashikon sa do të jetë marrëdhënia në te ardhmen. Pjesë e saj është edhe intimiteti në komunikim fizik dhe emocionet e ngushta që vijnë përmes prekjes, afërsisë etj.
Vendosmëria për të përmirësuar marrëdhënien dhe adaptimi ndaj sfidave
Çiftet që nuk e marrin dashurinë si “diçka e garantuar” por si diçka që duhet ushqyer; që kanë gatishmëri të mësojnë, të rregullojnë sjelljet e tyre, dhe të kërkojnë zgjidhje kur hasin vështirësi, janë ato që zakonisht kalojnë periudha krize më fort dhe krijojnë një marrëdhënie më rezistente.
Disa pengesa kryesore
Ashtu si ka faktorë që e forcojnë dashurinë, ka edhe faktorë që mund ta shkatërrojnë ose ta dobësojnë lidhjen në mënyrë të pandërprerë:
Neuroticizmi i lartë: Tendenca për të reaguaar emocionalisht, shpesh me stres, ankth, irritim — kjo mund të minojë besimin dhe sigurinë emocionale.
Moskomunikimi / komunikim i gabuar: Mosshprehja e ndjenjave, pritshmërive, frustrimeve. Kur partnerët nuk ndihen të dëgjuar ose nuk kuptohen.
Kërkesat e pamatura dhe pritshmëritë jo realiste: Kur secili pret prej tjetrit gjëra që nuk janë të harmonizueshme me vlerat personale ose mënyrat e jetesës.
Mungesa e respektit, injorimi i nevojave të tjetrit: Kur njëri prej partnerëve ndjen se nuk është vlerësuar ose nuk ka mbështetje emocionale.
Shtjellim psikologjik: teori dhe modele
Për të kuptuar më mirë pse këta faktorë janë kritikë, është e dobishme të shikojmë disa teori psikologjike:
Teoria e Angazhimit – modeli i investimit i Rusbult etj., sipas të cilit kënaqësia, investimet, dhe cilësia e alternativave në lidhje ndikojnë në sa i përkushtuar individi ndjehet për marrëdhënien.
Teoria e lidhjes – stilet e lidhjes (sigurore, ankth, shmangie) ndikojnë shumë në mënyrën se si partnerët reagojnë ndaj krizave, komunikojnë, dhe marrin afërsi emocionale.
Modelet e personaliteteve – sipas studimeve të reja, vetë karakteristikat personale të individit (p.sh. neuroticizmi, të qenët i vetëdisiplinueshëm, pajtueshmëria) parashikojnë kënaqësinë afatgjatë në marrëdhënie.
Rekomandime praktike për çiftet
Bazuar në këto dëshmi shkencore, këtu janë disa hapa që mund të ndihmojnë për të kultivuar një dashuri që zgjat:
Dialogu i hapur dhe shpesh — bisedoni jo vetëm për praktikat e përditshme, por për emocionet, frikërat, lodhjet, pritshmëritë.
Vendosni kohë cilësore për të dy — qoftë një darkë e thjeshtë, qoftë një kohë pa teknologji — për të rifituar lidhjen emocionale.
Praktikoni faljen — njohja që gabimet janë njerëzore, se kur ndodh një situatë problematike, mund të ketë një diskutim dhe falje; të mos mbahen gjakrat.
Mbështetni zhvillimin personal — bashkëmoshëm me partnerin, por edhe individëve; të keni ambicie dhe qëllime personale që mbështeten nga tjetri.
Investoni në intimitet fizik dhe emocionues — prekja, afërsia, momentet romantike ndihmojnë që lidhja të rilidhet në mënyrë emocionale.
Në përfundim, dashuria që zgjat nuk është një lloj fati, por një produkt i vazhdueshëm i përkushtimit, ndërveprimit të vërtetë emocional, besimit, përputhjes në vlera, dhe aftësisë për të përballuar sfidat së bashku. Nuk ka lidhje që nuk përballet me krizë, por çelësi është në mënyrën si çiftet e trajtojnë këto kriza — nëse shërbejnë si dramatike pengesa apo mundësi për rritje dhe afrim.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
