Pavarësisht përfitimeve, ndonjëherë ne refuzojmë të realizojmë disa veprime mbi bazën e asaj që na imponon morali ynë.
Të gjithë kemi një moral. E dimë – ose e intuojmë – çfarë është e drejtë dhe çfarë është e gabuar. Megjithatë, e ditur se diçka është gabim nuk është mjaftueshëm për të mos e bërë atë. Ndonjëherë, përfitimet që na sjellin disa veprime nuk varen vetëm nga respektimi i një morali universali. Përkundrazi, pavarësisht përfitimeve, ndonjëherë ne refuzojmë të realizojmë disa veprime mbi bazën e asaj që na imponon morali ynë, pra detyra morale.
Kështu, ne jemi të pajisur me një bindje morale. Kjo është një seri normash morale që mund t’i ndjekim ose jo. Konkretisht, ne do të ndjekim ato që konsiderohen detyra morale. Mund të themi, për shembull, se ruajtja e mjedisit është një vlerë morale, por nëse nuk e ndiejmë kështu, ndonjëherë mund të mos e respektojmë atë.
Normat morale
Normat morale janë bindje të cilat janë veçanërisht të ndikuara nga kultura. Ato lidhen pjesërisht me faktin se një veprim duhet ose nuk duhet kryer. Edhe pse mund të ndryshojnë nga një individ në tjetrin, ato përgjithësisht janë të ngjashme midis njerëzve që i përkasin të njëjtës kulturë. Për shembull, ngrënia e mishit të derrit është një veprim i pranuar në disa fe, ndërsa i papranueshëm në të tjera.
Për ta përmbledhur, të gjithë ne mbështesim qëndrimet tona mbi bindjet për atë që është e drejtë dhe e gabuar. Këto bindje na bëjnë të përshkruajmë disa sjellje si të drejta ose të gabuara. Por këto bindje mund të mos ndahen nga të tjerët, dhe për pasojë, mund të mendojmë se ata po sillen gabim ose po veprojnë në mënyrën e gabuar.
Bindjet morale
Në nivele më të larta se normat morale ndodhen bindjet morale. Ato janë bindje metakognitive që njerëzit mund të kenë për një qëndrim të caktuar. Me fjalë të tjera, është gjykimi ynë mbi bindjet tona.
Një bindje morale mund të interpretohet si një normë shumë e fortë dhe me rëndësi. Mund të thuhet se ka një dallim cilësor midis normës morale dhe bindjes morale. Dallimi i madh midis normës morale dhe bindjeve morale është se norma vlerëson nëse një veprim është i drejtë apo jo, ndërsa bindjet vlerësojnë nëse një besim është i drejtë apo jo. Të kemi bindje morale është një hap përpara në krahasim me normat morale.
Nëse një person ka bindje morale për mjedisin si një vlerë, kjo do të thotë se për të mjedisi është i rëndësishëm, dhe jo se kryerja e një veprimi të caktuar ndaj mjedisit është e drejtë apo gabim.
Detyra morale
Si të ishim duke ngjitur një shkallë më lart, detyra morale është niveli më i lartë, më sipër normës morale dhe bindjeve morale. Detyra kuptohet si një vendim personal për të marrë pjesë ose jo në një veprim kolektiv, duke u bazuar në bindjen se ajo duhet kryer. Ky lloj detyre gjithashtu konsiderohet një forcë e fuqishme motivuese.
Detyrimet morale hynë në kodet e sjelljes personale. Ato janë të lidhura me respektin ndaj vetes, prandaj njerëzit i kryejnë këto veprime pavarësisht nga ajo që mendojnë të tjerët. Kur i kryejnë, ata ndiejnë një kënaqësi personale. Përkundrazi, nëse nuk i kryejnë, ndjejnë ndjenja faji.
Përbërësit e detyrës morale
Ajo që e dallon bindjen nga detyra është se e para është një grup besimesh, ndërsa e dyta është një shtysë motivuese që çon në veprim. Kjo do të thotë që detyra morale është motivimi për të vepruar sipas bindjes morale.
Në të njëjtën kohë, detyra morale përfshin një ndjenjë detyrimi ndaj veprimit vetë, autonominë dhe kënaqësinë personale, si dhe shqetësimin që ndodh nga mosveprimi dhe sakrificat për ta kryer atë.
Në përfundim, mund të arrihet në përfundimin se norma morale është ajo që përcakton cilën sjellje është e drejtë dhe cilën është e gabuar, ndërsa detyra morale është motivimi që nxit njeriun të ndjekë normën morale. Me fjalë të tjera, normat morale janë udhëzuesit personalë të individit, ndërsa detyra morale është motivimi që ai ndien për të vepruar sipas tyre.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
