Kur bardhësia e dritave festive zëvendësohet nga qetësia e natës së dimrit, për shumë njerëz ajo që pritej të ishte kohë ngrohtësie dhe gëzimi, kthehet në një përballje me ndjenja të pashprehura, ankthin, vetminë, ndjenjën se “nuk përshtatem”. Ndodh që në mënyrë të heshtur, duke mos shkruar në kartolinat e “festës së përkryer”, të përjetojmë një lloj dhimbjeje që nuk flitet. Pse ndodh kështu?
Presionet sociale e festave – Ne jemi rritur me imazhe të festave që duhet të jenë plot hare: familje e bashkuar, tryeza e mbushur, buzëqeshje. Por realiteti shpesh është tjetër, mungojnë familjarët, shoqëria është e largët, pritshmëritë janë të larta dhe vetë-ndjenja nuk i plotëson “manualit”. Kjo ndodh, sepse jemi në një moment ku shoqëria pret një entuziazëm që ndoshta brenda vetes s’ndjejmë. Organizata të kujdesit mendor vënë re se “kjo kohë e vitit sjell sfida të veçanta për shëndetin mendor” për shkak të largësisë nga rrjeti social apo rolit tradicional.
Ndryshimi i stinës dhe ndikimi në trup e mendje – Ditët shkurtohen, drita e diellit bëhet më e pakët, aktivitetet rutine ndryshojnë. Kjo lidhet me gjendje të njohur si Çrregullimi Afektiv Sezonal (SAD), ku mungesa e dritës ndikon në kimikatet e trurit dhe disponimin. Kur kjo kombinon me pritshmëritë e festës dhe ndjenjën e largësisë, rezultati mund të jetë ankth ose vetmi.
Ndjenja se nuk po shohësh “pjesën tjetër” – Edhe kur je në një ambient “festiv”, mund të ndihesh i/e vetëm. Mungesa e lidhjes emocionale, ndjenja se “jam ulur këtu, por nuk jam vërtet aty”, krijon një hendek mes jashtë dhe brendshëm. Sipas burimeve, vetmia është e zakonshme në festa, edhe për personat me familje – për shkak të “presionit për të përjetuar diçka që nuk përputhet me ndjenjat aktuale”.
Si manifestohen ankthi dhe vetmia në heshtje?
Një tension në trup përballë ngjarjeve sociale: mund të ndjejmë rrahje të shpejta, të jemi të shqetësuar, pa dëshirë për të folur.
Mendime që “jo-duhet të ndjehem kështu”, “të gjithë po shijojnë, vetëm unë jo”. Ky krahasim ushqen ankthin.
Tërheqje – zgjedhim të mos shkojmë në evente festive, ose nëse shkojmë, largojmë veten emocionalisht nga biseda.
Ndjenja e boshllëkut pse “unë nuk kam” ose “ata nuk e kuptojnë” – sidomos kur tjerë “po kalojnë mirë”.
Mund të ketë edhe simptoma të përforcuara: pagjumësi ose tepër gjumë, humbje interesi për aktivitete që dikur pëlqeje, ushqim jo rutinë. Këto mund të tregojnë se nuk bëhet thjesht për “lodhje”; është një sinjal. Si t’i japim dritë kësaj errësire? Ja disa strategji për përballim:
Prano-dëgjo çfarë ndjen – Fillimi është të thuash: PO, kjo ndjesi është e vlefshme.
Një burim thotë: “Është krejt në rregull të ndjehesh i/e vetëm ose i shqetësuar gjatë festave”. Kur e pranojmë, e heqim barrën e “duhet të jem mirë” dhe fillojmë të trajtojmë ndjenjat.
Ndërto rituale të personalizuara – Në vend që të përpiqesh të përshtatesh me pritshmëritë e jashtme, krijo një ritual që ka kuptim për ty: një shëtitje në mbrëmje, një çaj i ngrohtë dhe shkrim reflektues, një telefonatë me dikë që ndjen si mbështetje. Kështu lidhja me vetveten dhe me një tjetër bëhet reale.
Lidhje e vërtetë, jo vetëm prezencë fizike – Ankthi dhe vetmia shpesh krijohen kur “jam fizikisht me të tjerët” por nuk jam emocionalisht. Fusni një moment të natës ku ndaloni, merrni frymë, shfaqni një ndjenjë – jo domosdoshmërisht fjalë të mëdha – por një “më vjen keq që po e ndjej kështu”, “më vjen mirë që je këtu”. Këto momente shkaktojnë praninë.
Kupto se s’je vetëm, kërko komunitet – Për disa, ndihma profesioniste është thelbësore; për të tjerët, e mjafton të bashkohen me një grup mbështetës, të flasin me një mik, të japin vëmendje dikujt tjetër. Organizatat paralajmërojnë që “kur jemi larg lidhjeve, ankthi dhe vetmia thellohen”.
Ruaj rutinën dhe ekspozim ndaj dritës – Nëse stina e errët të sjellë ndjenjën e “humbje energjie”, përpiqu të jesh i/e jashtë në dritë natyrale, të mbash gjumë dhe aktivitet fizik. Kjo zhvillon përbërës neurologjikë të disponimit të mirë.
Plan për “kur ndiej” dhe kujdes ndaj vetes – Bëj plan: çfarë do të bëj nëse ndjej shpërthim ankthi ose moment verejtje vetmie? Mposhtje: listë e thjeshtë – telefonatë, shëtitje, lexim, ecje. Kjo të jep siguri që nuk je pa rrugëdalje. Organizata të shëndetit mendor rekomandojnë: “Kujdesu për veten – gjumë, ushqim, lëvizje – dhe bëj një plan për ndihmë”.
Çfarë mund të presim?
Kujdesu: nuk bëhet fjalë për të “shqetësuar” me çdo ndjesi. Por nëse ndjenja e vetmisë dhe ankthit zgjat për javë me radhë, ose ndikon në funksionimin tënd (gjumë i dobët, humbje motivimi, izolim i thellë), mund të jetë koha për të ndërmarrë hapin drejt terapistit ose psikologut.
Në mesin e dritave, muzikës, rrëmujës së festave, ekziston një realitet më i heshtur, ai i atyre që ndjejnë ankth, vetmi, mungesë përkatësie. Por ajo që është më e rëndësishme të kuptojmë është: nuk jeni vetëm. Dhimbja që nuk flitet nuk bëhet më e vogël kur e injorojmë; ajo bëhet më e rëndë. Duke e parë, pranuar dhe trajtuar, ne mund të shndërrojmë errësirën në një hap drejt kujdesit ndaj vet vetes, ndaj lidhjes së ndershme me të tjerët, dhe ndaj një dimri që nuk sillet vetëm me mbijetesë por me njohje dhe përkujdesje. Në këtë formë, periudha që mund të na “lodhë” mund të bëhet nisje për një kujdes emocional më të thellë.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
