Keni pasur një ditë të vështirë në punë, por kjo nuk ka rëndësi. Ju vini në shtëpi, përgatitni një darkë dhe mund ta ndani atë me familjen tuaj. Imagjinoni një ditë të humbisni gjithçka dhe të duhet të lini shtëpinë tuaj, punën tuaj, jetën tuaj dhe madje edhe familjen tuaj. Kështu jetojnë refugjatët.
Pati një sulm. Një nënë kap për dorën e djalit të saj. Kështu ai merr frymën e fundit, në krahët e personit që e pa të lindur. Edhe sot një fëmijë është ndarë nga familja, nuk e di se kur do t’i shohë sërish. Ai detyrohet t’u thotë lamtumirë të gjithëve me lot në të cilin ka shpresë për një të ardhme më të mirë. Refugjatët.
Drama e refugjatëve flet për dhimbjen e mijëra njerëzve. Njerëzit që ëndërrojnë, aspirojnë të njëjtat qëllime si ne. Fëmijë që nuk dinë më të qeshin nga gjithë vuajtjet.
Kush janë refugjatët?
Ata mund të quhen “emigrantë të detyruar” pasi në vendin e tyre të origjinës janë të persekutuar për arsye racore apo ideologjike. Por edhe sepse vendi i tyre nuk u ofron garancitë e stabilitetit apo sigurisë të nevojshme për një jetë dinjitoze. Refugjatët nuk vijnë të na vjedhin punët. Ata nuk vijnë në një trill. Ata nuk janë terroristë.
“Duhet të kuptosh, /Askush nuk i fut fëmijët e tij në një varkë,/ përveç nëse uji është më i sigurt se toka. /Askush nuk do t’i djegë pëllëmbët.
Askush nuk kalon ditë e net në barkun e një kamioni,/ duke u ushqyer me gazeta,/ përveç nëse kaluan kilometrat,/ nuk do të thotë më shumë se një udhëtim i thjeshtë.”
-Fragment nga Shtëpia nga Warsan Shire
Cilat janë pasojat psikologjike të të qenit refugjat?
Të jetosh si refugjat është të jetosh në tokën e askujt. Paaftësia për të zhvilluar një jetë normale në vendin që mendonit se ishte shtëpia juaj dhe, në të njëjtën kohë, ndeshja me kundërshtime të forta nga shumë prej vendeve të mundshme të azilit, gjeneron nivele të tepruara ankthi ose depresioni…duke provokuar gjithashtu ndjenja hakmarrjeje. Kësaj i shtohen edhe bombardimet e vazhdueshme. Kështu krijohet një gjendje hipervigjilence dhe stresi kronik, i cili shpesh vepron si një detonator për çrregullime më serioze dhe serioze si skizofrenia apo çrregullimi i stresit post-traumatik.
Nuk është për t’u habitur, pra, që një person i paqëndrueshëm social dhe psikologjik do të kryente veprime që janë larg ligjit ose etikës, ose që ai do t’ia besonte veten një grupi që thotë se do të garantojë siguri, siguri dhe drejtësi për subjektet e tij. Kush nuk do të kërkonte një aleat kur gjithçka tjetër dështon? Megjithatë, ne jemi të befasuar. Sa e lehtë është të shohësh grimcën në syrin e tjetrit, sa e vështirë është të shohësh traun në syrin e vet! Lajmet e fundit tregojnë një rritje të lëvizjeve politike të ekstremit të djathtë, veçanërisht në Evropë. A nuk janë refugjatët njerëz në një kontekst të pasigurt social dhe psikologjik që kërkojnë siguri?
Cili është roli ynë në dramën e refugjatëve?
Kur mundësia e vogël për të kapërcyer një udhëtim djallëzor në det në bordin e një byk, nëpër një shkretëtirë ose pas vitesh pelegrinazhi në duart e mafias, është më joshëse sesa të qëndrosh në territorin e dikujt… asnjë pengesë, pa kufi, pa dekret, asnjë polic, pa tela me gjemba dhe madje as vetë në Mesdhe, do të mjaftonte një jetë më e mirë në Mesdhe për të ndaluar një jetë më të mirë në Mesdhe. Të shikosh nga ana tjetër nuk do ta zgjidhë problemin. Edhe financimi i konfliktit nuk do ta zgjidhë atë. Ne nuk kemi burime për të mirëpritur, por a i kemi ato për të furnizuar armë? Ky standard i dyfishtë na shqetëson të gjithëve.
Pse? Sepse është vajtje-ardhje: sa më larg ta hedhim bumerangin, aq më e fortë do të jetë goditja kur të kthehet. Ne po e mohojmë realitetin e ashpër të ekzistencës së këtij eksodi masiv, ose pa mohuar ekzistencën e tij ne ende refuzojmë t’i mirëpresim ata në vendet tona, siç po ndodh në Bashkimin Evropian. Ose përsëri, ne e pranojmë dramën dhe e vërtetojmë atë, por kurrë nuk e lëmë të përfshijë shoqërinë tonë.
Duke kontribuar vetëm me një nga këto variabla, ne ndërtojmë një bombë me sahat. Çfarë do të bënit nëse shtëpia juaj do të shkatërrohej, fëmija juaj do të rrëmbehej ose familja juaj do të bombardohej? Çfarë do të bënit nëse do të kishit humbur gjithçka dhe nuk do të kishit asnjë shans për të përmirësuar situatën tuaj? Çfarë do të bënit nëse do të ndiheshit të pushtuar nga pafuqia dhe ndjenja se gjithçka po ndodhte me bashkëpunimin e atyre që mund ta parandalonin?
Përgjigja është e thjeshtë. Është pika ku jeta fillon të humbasë kuptimin: njeriu vetëshkatërrohet, dikush kërkon hakmarrje ose shpëtim. Këtu ndërhyrja jonë bëhet thelbësore.
Është vërtetuar se shumica e sulmeve nuk janë kryer nga “sirianë të këqij që erdhën të na vrasin të gjithëve”, por nga banorë vendas evropianë. Brezat e dytë që nuk u ndjenë të mirëpritur nga vendi i tyre i adoptuar. I refuzuar dyfish sepse nuk u njoh si francez apo gjerman me të drejtë, por as sirian apo irakian. Për të qenë asgjë më shumë se miq me ata që janë të interesuar vetëm t’i përdorin ato si armë.
Pikërisht këtu, në këtë tokë të askujt, të karakterizuar nga mungesa e identitetit dhe përkatësia në një grup referimi, lindi lëvizja “çdo njeri për vete”.
Jemi të gjithë njësoj…dhe ndonjëherë e harrojmë
Duket se e kemi harruar. Midis shekujve 19 dhe 20, më shumë se dhjetë milionë italianë kaluan kufijtë dhe u përballën me oqeanin duke kërkuar azil në vendet perëndimore. Shumë prej tyre nuk u kthyen më. Siç shkroi Neruda: “Dashuria është kaq e shkurtër dhe harrimi është kaq i gjatë”.
Emigrantët evropianë (1949)
Por të dhënat edhe më befasuese kanë të bëjnë me ditët e sotme. Të rinjtë tanë po largohen. Në Evropë, në Kinë, në Francë, në Irlandë… ata largohen në kërkim të një të ardhmeje më të mirë. Një fenomen që mund të prekë ata, ju dhe secilin prej nesh. Neve na takon të ngremë zërin në emër të atyre që kanë mbytur zërin e tyre në lot. Në favor të 10.000 fëmijëve të zhdukur në trojet evropiane, duke shuar shpresën e familjeve të tyre për t’i parë përsëri një ditë. Dhe të gjithë atyre që shesin trupat e tyre në kampet e refugjatëve në këmbim të jetës.
Në vitin 2015, UNICEF-i njohu rreth 1500 raste të rënda të dhunës ndaj fëmijëve, duke përfshirë vrasjen, gjymtimin, rekrutimin dhe rrëmbimin. Prej tyre, 400 janë raste të fëmijëve të vdekur dhe afro 500 janë raste të fëmijëve të gjymtuar. Dhe tashmë kanë kaluar dy vjet nga këto të dhëna. A janë edhe këta terroristë? Na lejoni përfitimin e dyshimit.
Ushtrimi më i lehtë për të ndihmuar është të hapim mendjet dhe zemrat tona ndaj atyre si ne.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
