Gënjeshtra është një pjesë e pandashme e jetës sociale. Pavarësisht se shumica e njerëzve pëlqejnë ndershmërinë, gënjeshtrat ndodhin më shpesh nga sa pranojmë, shpesh për të shmangur ndëshkimin, për të fituar diçka, apo edhe për të mbrojtur ndjenjat e dikujt tjetër. Por a është e mundur të dallosh kur dikush po të gënjen?
E vërteta shkencore: Nuk ka një test të pagabueshëm
Sipas psikologut Aldert Vrij nga Universiteti i Portsmouth, një ndër studiuesit më të njohur në fushën e detektimit të gënjeshtrës, njerëzit janë të aftë të dallojnë një gënjeshtër vetëm në rreth 56.6% të rasteve – një përqindje që është pak më e mirë se zgjedhja me “hedhje monedhe”. Kjo do të thotë se intuita jonë është shpesh e gabuar, dhe se gënjeshtarët mund të na kalojnë lehtësisht pa u kuptuar. Por pse është kaq e vështirë të dallosh një gënjeshtër?
Gënjeshtarët e zakonshëm janë praktikues të mirë – Njerëzit që gënjejnë shpesh kanë mësuar ta kontrollojnë gjuhën e trupit dhe mënyrën e të folurit.
Besimi në stereotipe – Shumë mendojnë se shmangia e kontaktit me sy apo nervozizmi janë shenja të qarta të gënjeshtrës – por kjo nuk është gjithmonë e vërtetë.
Ndikimi emocional – Në marrëdhënie personale, dëshira për të besuar dikë e zbeh aftësinë për të dyshuar racionalisht.
Disa metoda të thjeshta për të vëzhguar një gënjeshtar (pa pretenduar saktësi absolute)
Megjithëse nuk ka mënyra të sigurta, ka disa shenja të mundshme që, kur kombinohen, mund të të ndihmojnë të kuptosh kur dikush nuk po të thotë të vërtetën.
1.Ndryshimi i papritur në sjellje
Vëzhgo si sillet personi zakonisht dhe krahasoje me mënyrën si reagon gjatë bisedës. Gënjeshtarët shpesh bëhen më të tensionuar ose përpiqen të duken më të relaksuar se zakonisht.
2.Përgjigje të tepërta ose shumë të pakta
Kur një person është i sinqertë, përgjigjet janë të natyrshme. Një gënjeshtar mund të japë shpjegime të tepërta, duke u përpjekur të “mbulojë” gënjeshtrën – ose përkundrazi, të japë përgjigje të shkurtra dhe të vagullta, për të mos thënë diçka që s’duhet.
3.Mospërputhje mes fjalëve dhe gjuhës së trupit
Një gënjeshtër e thënë me fjalë pozitive por me një shprehje fytyre të tensionuar, me trup të kthyer larg ose me shenja nervozizmi (prekja e hundës, fërkimi i qafës) mund të jetë sinjal që personi nuk është i sinqertë.
4.Përsëritja e pyetjes para se të përgjigjen
Kur dikush përsërit pyetjen para se të përgjigjet, mund të jetë një përpjekje për të fituar kohë dhe për të ndërtuar një gënjeshtër të besueshme.
5.Përgjigje të shkëputura nga emocioni
E vërteta zakonisht vjen me emocion natyral. Nëse dikush flet për diçka serioze, por pa emocione përkatëse (asnjë shenjë stresi, asnjë empati, buzëqeshje e papërshtatshme), mund të jetë një sinjal për alarm.
Si t’i përdorësh këto metoda?
Këto teknika funksionojnë më mirë kur i përdor në kombinim me njohuritë që ke për personin, kontekstin dhe situatën. Ato nuk duhet të përdoren për të akuzuar, por për të reflektuar dhe për të vëzhguar më me vëmendje.
Në përfundim, intuita ndihmon, por nuk mjafton
Gënjeshtrat janë pjesë e ndërveprimeve njerëzore, por zbulimi i tyre kërkon më shumë sesa thjesht një ndjesi e brendshme. Edhe pse teknologjitë e avancuara si analizat e mikro-shprehjeve ose poligrafi ekzistojnë, nuk ka ende një metodë të pagabueshme për të kuptuar gënjeshtrat.
Ajo që mund të bëjmë është të vëzhgojmë më me kujdes, të jemi të vetëdijshëm për sjelljet që devijojnë nga normalja, dhe mbi të gjitha, të mos nënvlerësojmë fuqinë e komunikimit të hapur dhe të ndershëm.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
