Shumë vite përpara, kur nisa të merrem me fëmijët, nuk e njihja mirë ç’ishte autizmi, çfarë përfaqësonte, si dallohej, çfarë veçantie kish! Por ama, duke qenë pranë fëmijëve, vura re që tek-tuk dikush prej tyre qëndronte i heshtur në botën e vet! Nuk jepte e merrte veçse me veten, dhe ajo që më shqetësonte, nuk përgjigjej kur e thërrisnim në emër!
Atëherë mora masa, thërrita në ndihmë një psikologe! Ajo më ndihmoi e suportoi! Ajo më tregoi qartazi për këta fëmijë dhe rreth autizmit! E çuditshmja ishte se deri në një moshë të caktuar, rreth 2 vjeç, askush s’mund të thotë asgjë, asnjë simptomë e veçantë nuk dallohet, fëmijët janë thjesht të bukur, të mrekullueshëm, me sy të pastër, e zakonisht të shëndetshëm. Për këtë arsye, shpesh prindërit as që e imagjinojnë e as munden ta pranojnë më pas që fëmija i tyre është autik. Kam dëgjuar plot raste kur shkaktarë të autizmit, prindër të ndryshëm, mendojnë që është vaksina që fëmijët njëvjeçarë bëjnë. Mos ndoshta kjo është një koinçidencë që përkon me faktin se deri në një-dy vjeç autizmi nuk ka shenja dhe më pas prindërit fillojnë të dallojnë atë që ata s’do e dëshironin kurrë ta dallonin te fëmija e tyre?
Është e vështirë të jesh prind i një fëmije autik. Shpesh mendoj që autizmi më shumë se fëmijën, “zgjedh” prindërit!
Duhet të jesh njëfarë heroi, një prind i paepur, i devotshëm, i përkushtuar, i dashuruar, i duruar, i duruar, i duruar deri në përjetësi! Ka të tillë që nuk e pranojnë, por prindi, që ta ndihmojë fëmijën, duhet të jetë realist dhe të tregojë shenjat që i vëren tek fëmija me qëllim të informimit sa më të hollësishëm në mënyrë që më pas, mjeku të ketë bazë për një diagnozë të drejtë.
Në gjithë vitet e punës që kam me prindër e fëmijë, kur kam bërë biseda për regjistrim në institucionin parashkollor, vetëm në një rast të vetëm prindi ka pranuar hapur e qartë që fëmija është autik.
Si simptomë e parë që ne na bën të ngremë “sirenat e alarmit”, është në momentin e parë që fëmija vjen në kopsht; teksa ndarja me prindërit tek fëmijët e tjerë është gati traumatike, fëmijët me spektër të autizmit janë më indiferentë. Nuk qajnë, as ankohen, nuk kthejnë kokën për të kërkuar prindin, por në vetmi merren me gjërat e tyre në botën e tyre. Në këto raste menjëherë informohemi nga prindërit nëse fëmija është shkëputur më parë nga ata dhe kësisoj është mësuar më herët me ndarjen, por kur informacioni është që “jo”, atëherë bëjmë kujdes dhe e vëzhgojmë. Aq tregues është ky, sa shpesh, kur fëmijët vijnë për herë të parë në kopsht dhe qajnë, u themi prindërve: -“Gëzohu, ai të do! Nuk është indiferent!”
Si një nga simptomat e para të autizmit është edhe shmangia e kontaktit me sy, ku fëmija i largohet çdo lloj kontakti me sy, si me fëmijët e tjerë, ashtu edhe me edukatoret. Kur pyeten prindërit, shpeshherë kjo interpretohet nga ata se “fëmija ka turp”, ku fëmija në vend që t’i përgjigjet kontaktit me sy shikon anash apo në shumicën e rasteve lart mbi kokën e personit kontaktues.
Nganjëherë ndeshen edhe probleme me të folurin, por shpesh të gjithë fëmijët kanë të tilla probleme me të folurin në fillim. Në disa raste paraqiten edhe të ashtuquajtura “stereotipe” ku fëmija bën lëvizje të duarve në mënyrë rrethore dhe të përsëritur… Fakti që nuk arrin të shprehë ato që mendon, shpesh e acaron dhe e bën të grindur e të qajë pa arsye. Madje ai nuk është në gjendje të luajë me fëmijët e moshës së tij, gjithnjë e kërkon praninë e prindit apo të një të rrituri me qëllim që t’i realizojë dëshirat e veta.
Tek disa fëmijë paraqiten simptomat e autoagresionit (vetëlëndimit) ku me kalimin e kohës këto fillojnë në mënyrë dramatike të keqësohen edhe për shkak se duke u rritur fëmija, forca është më e madhe dhe pasojat e vëtëlëndimit janë më të mëdha.
Po ashtu problemi i mosmundësisë që në mënyrë të pavarur të përdorë duart e veta, shkaktojnë probleme të mëdha gjatë ushqimit ku shpesh duhet ndihmuar nga një i rritur.
Por një fëmijë me autizëm është një fëmijë i veçantë! I zhytur në heshtje, kurrë nuk ngacmon të tjerët, kurrë nuk bën çamarrokun, nuk grindet, nuk ua merr lodrat shokëve me zor! Një fëmijë me autizëm është aq paqësor, aq i butë, ai mërzitet vetëm kur del nga zona e tij e komfortit dhe rehatisë! Nganjëherë rekomandohet që fëmijëve të mos u plotësohen të gjitha dëshirat apo nevojat: duhen lënë ca që ai të ketë mundësinë t’i kërkojë vetë…
Rol me rëndësi është diagnoza e hershme e autizmit më së largu në moshën 3-vjeçare ku edhe trajtohen. Të qëndrojnë e luajnë pranë fëmijëve të tjerë shpesh nuk është komode për ta, por një ambient i ngrohtë ku të tërë i japin dashuri, ua lehtëson ditën. Prindërit veçanërisht, duhet të ndërgjegjësohen se autizmi kërkon maksimumin për ta ndihmuar, për ta edukuar, për të jetuar në familje dhe po ashtu është një sprovë e madhe për tërë familjen. Fëmija me këtë çrregullim kërkon baba, nënë, motër, vëlla, pra familje të fuqishme, e cila do t’i vijë në ndihmë.
Këta fëmijë të veçantë më së shumti kërkojnë përkujdesje dhe mbi të gjitha vetëm dashuri!
*Edlina Losha, Ceo kopshtit “Princi i Lumtur”
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
