Është e vështirë, nëse jo e pamundur, të kuptosh se sa e vështirë ka qenë pandemia e koronavirusit. Me një virus të padukshëm, por vdekjeprurës, që godiste nëpër komunitetet tona, na u tha se mënyra më e mirë për të mbrojtur veten ishte të qëndronim në shtëpi, të mbanim maska dhe të izoloheshim nga miqtë, familja dhe kolegët për një kohë të pacaktuar. Dhe kështu bëmë. Një vit e diçka më shumë më vonë, shumë prej nesh ende jetojnë me frikë – madje, në disa raste, pasi janë vaksinuar. Shkenca na tregon se vaksinat janë shumë efektive dhe shanset e prekjes nga COVID-19 pas vaksinimit janë të vogla. Por shkundja e traumës nuk është një detyrë e lehtë, veçanërisht ndërsa lajmet janë përqendruar në variante dhe një rritje të katërt potenciale.
Sfida tani për njerëzit e vaksinuar është të largohen nga mendimi i bazuar te frika dhe të shkojnë në një vend ku ata janë të gatshëm të jetojnë dhe të marrin përsëri rreziqe. Ja pse është kaq e vështirë të ndalosh së jetuari me frikë pasi të marrësh vaksinën dhe si të përshtatesh në jetë pasi të jesh infektuar.
Frika mbetet edhe kur kërcënimi zvogëlohet
Pas një ngjarjeje traumatike, është normale të kesh frikë dhe në gatishmëri të lartë. Qeniet njerëzore janë të lidhura për mbijetesë dhe janë ndërtuar për të shmangur rrezikun, thotë Lucy McBride, mjeke praktikuese e mjekësisë së brendshme në Ëashington, D.C. “Ne jemi natyrshëm të frikësuar dhe të prekshëm kur ekziston një kërcënim si COVID-19”, tha McBride. Pasi të kalojë kërcënimi, frika mund të zgjasë.
E shohim këtë lojë me trauma të ndryshme. Merrni, për shembull, njerëzit që kohët e fundit ishin në një aksident të rëndë automobilistik. Të mbijetuarit mund të zhvillojnë simptoma të çrregullimit të stresit post-traumatik dhe mund të duhet pak kohë para se të jenë gati të hipin përsëri në timon. Në mënyrë të ngjashme, të mbijetuarit e abuzimit në familje mund të hezitojnë para se të hyjnë në një marrëdhënie të re. I njëjti koncept zbatohet për COVID-19. Pas më shumë se një viti traume të qëndrueshme, nuk do të jetë e lehtë të kalosh nga një gjendje hipervigjilente e frikës në një vend ku jemi të gatshëm ta jetojmë jetën dhe të marrim përsëri rreziqe, tha McBride. Kur frika të zhduket dhe kur kërcënimi të minimizohet (përmes vaksinimit), do të jetë në rregull ta lësh të shkojë përpara. Por kjo shpesh thuhet më lehtë sesa bëhet.
Ka gjithashtu mesazhe konfuze për atë që kush është i sigurt për të bërë post-vaksinën. Një nga arsyet që është kaq e vështirë për njerëzit e vaksinuar të kalojnë nga ajo mënyrë e frikës është mesazhi i gjerë, i ngatërruar i shëndetit publik për atë që është dhe nuk është i sigurt pas vaksinimit.
“Ka kaq shumë megafonë dhe ka kaq shumë këshilla kundërshtuese”, tha McBride.
Merrni udhëzimet më të fundit të Qendrave për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve për udhëtimet. CDC ka lëshuar rekomandime se çfarë është e sigurt për të bërë sapo të vendosni, duke thënë se ka pak rrezik nëse jeni vaksinuar plotësisht (do të thotë që kanë kaluar dy javë nga doza juaj e dytë e Pfizer ose Moderna, ose që nga vaksinimi i Johnson & Johnson). Udhëzimi gjithashtu thotë se njerëzit e vaksinuar – të cilët janë këshilluar të mbajnë maska dhe distancë shoqërore në publik – nuk kanë nevojë të vetë-karantinohen pas udhëtimit ose pas një ekspozimi ndaj dikujt me COVID-19 të dyshuar ose të konfirmuar (për aq kohë sa nuk kanë simptoma).
Pastaj, megjithatë, ekspertët nga CDC vazhduan të thonë se udhëtimet jo-thelbësore duhet të shmangen, pa shumë shpjegime të mëtejshme. (Në thelb qëndron sepse jemi akoma në një pandemi dhe COVID po përhapet ende si i çmendur, kështu që të gjithë duhet të vazhdojmë të jemi të vëmendshëm dhe të respektueshëm. Por mund të jetë shumë konfuze!)
Shkenca është atje dhe është e qartë: është vërtet e vështirë të marrësh COVID-19 nëse je vaksinuar plotësisht. “Do të duhej të përpiqesh shumë”, tha McBride.
Studimet klinike tregojnë se vaksinat janë tepër efektive, por provat në botën reale janë edhe më bindëse. Sipas Monica Gandhi, specialiste e sëmundjeve infektive dhe profesoreshë e mjekësisë në Universitetin e Kalifornisë, San Francisco, të dhënat me fjalë të vërteta tregojnë se rreziku aktual i marrjes së COVID-19 pas vaksinimit është rreth 0,05% – dhe kjo gjatë një rritjeje kur jeni rreth shumë njerëzve.
Vajtja në palestër, ngrënia në ambiente të mbyllura, vajtja në një kinema apo një parukeri – të gjitha aktivitetet që vlerësohen të pasigurta për njerëzit e pavaksinuar – nuk mbajnë të njëjtin rrezik për njerëzit e vaksinuar. Njerëzit e vaksinuar mund t’i bëjnë në mënyrë të sigurt “të gjitha ato dhe më shumë”, tha Gandhi.
Tani, të dhënat e botës reale nuk mund të zbatohen për çdo person të vetëm në planet, tha McBride. Do të ketë infeksione të rralla dhe do të dëgjojmë për njerëzit e vaksinuar që testohen pozitivisht. Por në përgjithësi, pas vaksinimit, vdekja dhe sëmundja e rëndë janë praktikisht jashtë tryezës. Ka pasur shumë pak dështime pas vaksinimit, dhe shumica dërrmuese e infeksioneve të përparuara ka të ngjarë të jenë të lehta nëse jo asimptomatike.
Thënë këtë, nuk është koha që njerëzit e vaksinuar t’i hedhin akoma maskat – kryesisht për respektin e shumicës, të cilët ende nuk janë plotësisht të vaksinuar dhe mbeten të ndjeshëm ndaj COVID-19. Dëshmitë e fundit thonë se individët plotësisht të vaksinuar nuk kanë shumë të ngjarë të sëmuren, të mbajnë virusin ose ta përhapin atë tek të tjerët, por për sa kohë që shumica e popullsisë është e pavaksinuar, maskat do të jenë norma shoqërore.
“Bëhuni i sjellshëm në publik dhe ruani kufizimet që vendosen sepse nuk jemi të gjithë të vaksinuar,” thotë Gandhi. “Është si të lagësh këmbët. Pas çdo traume, futja ngadalë në ujë do t’i bëjë gjërat më mirë”. Monica Gandhi, Profesore e Mjekësisë, Universiteti i Kalifornisë, San Francisco
Si të riambientoheni në jetë pas vaksinës tuaj COVID-19?
Qeniet njerëzore janë të lidhura për mbijetesë, por gjithashtu jemi të bashkuar për lidhje. Ka shumë studime që tregojnë se si marrëdhëniet shoqërore përmirësojnë shëndetin tonë mendor dhe fizik dhe zvogëlojnë rrezikun e vdekshmërisë. Të kesh ndërveprime kuptimplota me të tjerët është jetike për mirëqenien tonë, prandaj ekspertët e shëndetit kanë filluar t’u thonë pacientëve të vaksinuar të heqin frenat.
McBride rekomandoi së pari të gjesh dikë që i beson, si një mjek i kujdesit parësor ose një terapist, i cili mund të ndihmojë në prishjen e mesazheve të gjera të shëndetit publik dhe të sigurojë udhëzime të nuancuara për nevojat tuaja unike të shëndetit fizik dhe mendor. Vlerësimi i rrezikut për njerëzit e vaksinuar, të cilët janë të imunizuar në mënyrë të rëndë mund të ndryshojë nga ai që vlen për publikun e gjerë të vaksinuar.
Do të duhet kohë që njerëzit e vaksinuar të thyejnë traumën, dhe të gjithë të shkojnë me ritmin e tyre. Filloni ngadalë. Nëse ndiheni ende të frikësuar pasi jeni vaksinuar, mos u hidhni menjëherë për të ngrënë në një tryezë të mbushur me njerëz. Bëni një piknik me një mik, i cili gjithashtu është i vaksinuar dhe nëse ndiheni mirë me këtë, bëjeni përsëri ose provoni diçka tjetër. Praktikoni shoqërimin dhe daljet. Gradualisht, do të ndihet më pak e frikshme.
Përgatiti Orjona Tresa / Burimi huffpost.com
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
