Për shumicën e njerëzve, martesa është një përvojë e këndshme dhe e dobishme. Sidoqoftë, të gjithë ne njohim çifte që janë thellësisht të pakënaqur me martesën e tyre, por ende jetojnë së bashku. Padyshim që do të ketë disa arsye pse këta njerëz të pakënaqur nuk lirohen, nuk i japin fund marrëdhënies së tyre dhe nuk ecin me jetën e tyre. Por psikologët ende po përpiqen të kuptojnë pse shpërthejnë disa çifte të palumtur, ndërsa të tjerët vazhdojnë të jetojnë së bashku.
Esmeralda Birçaj, eksperte e shëndetit mendor, Gjykata e Rrethit Vlore, Terapiste EMDR 1
Shkenca e marrëdhënieve karakterizohet kryesisht nga teoria e ndërvarësisë, e zhvilluar nga psikologët socialë Harold Kelley dhe John Thibaut rreth gjysmë shekulli më parë. Sipas kësaj teorie, secili partner vlerëson kënaqësinë nga marrëdhënia e tij, duke llogaritur si koston ashtu edhe përfitimin. Për sa kohë që përfitimet e perceptuara i tejkalojnë kostot, ne jemi të lumtur në marrëdhëniet tona.
Për më tepër, duhet të kemi në mendje që marrëdhëniet nuk janë lojëra me shumë zero. Nëse kam vetëm mollë dhe ju keni vetëm portokall, një nga mollët e mia vlen shumë më tepër për ju sesa për mua dhe e kundërta është e vërtetë për mua me portokallet tuaja. Në të njëjtën mënyrë, ne i japim partnerit tonë atë që ai dëshiron dhe si kthim ai plotëson nevojat tona. Nëse negociojmë këto shkëmbime me mençuri, të dy do të ndiejmë se kemi fituar më shumë sesa kemi dhënë.
Kënaqësia nga një marrëdhënie shpesh çon në angazhim, sipas teorisë së ndërvarësisë. Më konkretisht, partnerët ndjehen të përkushtuar/dedikuar për marrëdhëniet e tyre në këto kushte:
- Ata tashmë kanë investuar shumë në marrëdhënie dhe kjo u jep atyre ndjenjën se martesa e tyre ka ndonjë vlerë.
- Ata nuk shohin ndonjë alternative tjetër të vlefshme që është më e mirë se marrëdhënia e tyre aktuale.
- Aktualisht ndjehen të kënaqur nga marrëdhënia e tyre.
Kënaqësia nga një marrëdhënie varet nga perceptimi i një rrjeti përfitimesh, por kohët e fundit studiuesit kanë filluar gjithashtu të vendosin theks të madh në rolin e standardeve personale. Në kulturën moderne perëndimore, njerëzit duan që partnerët tanë të përmbushin idealin e bashkëshortit tonë shpirtëror, gjysmën tonë tjetër, plotësisht në përputhje me nevojat tona. Ne dëshirojmë që ata të jenë edhe të dashur por edhe miqtë tanë.
Jo të gjitha shoqëritë e shikojnë dashurinë në të njëjtën mënyrë. Për shembull, gratë japoneze shpesh thonë se duan që burrat e tyre të jenë “të shëndetshëm dhe jashtë shtëpisë”. Për sa kohë që ata sjellin paratë në shtëpi çdo ditë, atyre nuk u intereson aq shumë për ato që ata bëjnë jashtë. Dhe ato duan lirinë e tyre pa përfshirjen e burrit. Dhe kur martesa rregullohet nga prindërit, ajo konsiderohet më shumë si një marrëdhënie rreptësisht financiare sesa çështje zemre.
Në të njëjtën mënyrë, çiftet jofunksionale mund të qëndrojnë së bashku thjesht sepse standardet e tyre janë të ulta. Për shembull, nëse jeni rritur në një familje ku abuzimi dhe neglizhenca ishin normë, mund të supozoni se të gjitha marrëdhëniet funksionojnë në të njëjtën mënyrë. Dhe nëse keni pasur vetëvlerësim të ulët, mund të mendoni se meritoni këtë lloj abuzimi nga partneri juaj.
Ka raste të tjera në të cilat çiftet janë vërtetë të pakënaqur nga marrëdhënia e tyre dhe prapë mbesin në të. Shpjegimi i kësaj situate është një problem për teorinë e ndërvarësisë në formën e saj aktuale. Në një artikull të fundit, psikologu Levi Baker dhe kolegët e tij hapën një rrugë të re për ne për të kuptuar motivimin që fshihet pas mbajtjes së një marrëdhënie të pakënaqur.
Në veçanti, psikologët këtu theksojnë se edhe marrëdhëniet më të mira kanë disa vështirësi. Një ndryshim në karrierë, një sëmundje apo edhe lindja e një fëmije mund të jenë stresorë në një marrëdhënie, gjë që do të zvogëlojë nivelin e kënaqësisë për të dy palët. E megjithatë, çifti do të mbetet i përkushtuar në lidhje, i vendosur për të kapërcyer çdo vështirësi.
Sipas këtyre studiuesve, angazhimi nuk bazohet në nivelin aktual të kënaqësisë së marrëdhënieve, siç parashikohet nga teoria e ndërvarësisë. Kjo varet nga kënaqësia e pritshme që partneri do të marrë në të ardhmen. Me fjalë të tjera, njerëzit që mbeten të angazhuar e bëjnë këtë sepse besojnë se cilësia e marrëdhënies së tyre do të përmirësohet me kalimin e kohës. Prandaj, ne qëndrojmë në një marrëdhënie sepse shpresojmë për një marrëdhënie më të mirë në të ardhmen, pasi të përfundojnë vështirësitë.
Në këtë kuptim ose nga ky këndvështrim niveli aktual i kënaqësisë nuk mund të përfaqësojë arsyen e angazhimit dhe përkushtimit në marrëdhënie. Por përkundrazi tregon nëse ka probleme që duhen identifikuar. Kjo ndjenjë e pakëndshme na tregon se duhet të punojmë më shumë për marrëdhëniet tona dhe jo vetëm të gjejmë një mënyrë për të dalë prej saj. Dhe është ky angazhim me përmirësimin e tij që do të rritë pritjet pozitive për lumturinë në të ardhmen, e cila nga ana tjetër do të rrisë shkallën e devotshmërisë.
Nga ana tjetër, ne duhet të shohim përtej modelit perëndimor të bashkimit ideal me gjysmën tonë tjetër, mbi të cilën po punojmë. Martesa dhe bashkëjetesa janë akoma angazhime themelore financiare për rritjen e një familje. Çifte të tilla gjejnë zgjidhje të tilla si dhoma gjumi të veçanta dhe llogari bankare, sepse ata besojnë se zgjedhja e divorcit dhe ndarja e fëmijëve midis dy shtëpive është skenari më i keq.
Qëndrimet fetare rreth divorcit gjithashtu luajnë një rol të rëndësishëm. Nëse bëj divorc, bashkësia ime fetare mund të më përjashtojë, mund të humbas mbështetjen sociale të qenieve njerëzore. Ose do të ndiej aq shumë pendim dhe faj me veprimin tim sa që nuk do të jem në gjendje të jetoj ashtu. Këtu përsëri, vendimi nuk bazohet në rrethanat e tanishme, por më shumë në atë që pritet të ndodhë në të ardhmen.
Pasi të bëhet e qartë se ata nuk do të jenë të lumtur përgjithmonë në një lidhje, njerëzit vlerësojnë perspektivat e tyre për të ardhmen. Nëse besojnë se do të gjejnë diçka më të mirë, ata ndoshta do ta lënë një marrëdhënie të pakënaqur. Ndoshta kjo është arsyeja pse çiftet e reja ndahen më lehtë, ata mendojnë se atje jashtë kanë ende shumë mundësi.
Por kur njerëzit nuk parashikojnë një skenar më ideal alternativ, mbeten në një gjendje të pakënaqur dhe përpiqen të gjejnë të mirat në të ose të punojnë në të. Këto çifte gjejnë mënyra për të lehtësuar grindjet dhe konfliktet me njëri-tjetrin. Ata mund të marrin një kënaqësi dhe gëzim nga marrëdhënia e tyre, por ata nuk presin asgjë tjetër. Dhe shumë, ndoshta shumica, marrin shumë gëzim dhe kënaqësi nga miqësitë e tyre ose aktivitetet e tjera në jetë.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
