Disa ekspertë të zhvillimit të fëmijëve argumentojnë se mbiemri ‘i llastuar’ është një term që shpesh përdoret tepër.
Foshnjat nuk mund të llastohen
“Një i porsalindur (dhe një foshnjë në vitin e parë të jetës) nuk mund të llastohet. Foshnjat qajnë sepse kanë nevojë për diçka dhe është e vështirë t’i llastosh, sepse nuk po përpiqen të manipulojnë prindin. Në fëmijëri shumë të hershme, prindërit me të vërtetë duhet të krijojnë ndjenjën se bota është një vend i sigurt për ta.
Me pak fjalë, nuk ka asnjë mënyrë për të llastuar një fëmijë disa muajsh. Ndoshta më vonë, duke u dhënë gjithçka dhe duke mos vënë asnjë pengesë në sjelljen e tyre.
“Ka shumë literaturë prindërore që ende flet për foshnjat / foshnjat e llastuara, por është një mit i rremë që duhet të largohet një herë e përgjithmonë,” pranon Peter A. Gorski, drejtor i një qendre shëndetësore të nënës dhe fëmijëve në SHBA, në Universitetin e Floridës.
Dhe ai citon disa studime që tregojnë se foshnjat, prindërit e të cilëve u përgjigjen shpejt nevojave të tyre, duke përfshirë të qarat, janë më të lumtur dhe më të pavarur në ditëlindjen e tyre të parë. Pse? E thjeshtë, thotë Gorski, këto foshnja mësojnë të besojnë dhe e dinë se nëna është në dispozicion kur kanë nevojë për të.
Fëmijët e llastuar, si t’i njohim
Po tekat e dy-tre vjeçarëve? A janë vërtet të llastuar këta fëmijë? Jo, thotë Elkind. Shpërthimet pasqyrojnë një pjesë normale të zhvillimit të tyre. “Kjo nuk do të thotë të mos jesh në gjendje ta kufizosh fëmijën ose të duhet të dorëzohesh gjithmonë”. Megjithatë, në përgjithësi, edhe nëse fëmija thotë gjithmonë “Jo, jo, jo!” sa herë që nuk dëshiron të vishet apo të hajë, nuk do të thotë se është i llastuar. Është thjesht në këtë fazë të rritjes.
Pra, si ta kuptoni nëse një fëmijë është në rrugën e llastimit? Elkind jep disa shembuj.
Shembulli i parë: fëmija nuk dëshiron të hajë si pjesa tjetër e familjes
Ju shërbeni darkën, por fëmija juaj nuk dëshiron të hajë atë që është në tryezë. Mund të përgatisni edhe një vakt të veçantë për të herë pas here. Por, sipas Elkind, një fëmijë që kërkon një vakt të ndryshëm çdo natë është në rrugën e llastimit. Pra, çfarë të bëni? “Nëse një pesëvjeçar humbet një vakt, nuk do ta dëmtojë atë”.
Shembulli i dytë: a ka teka fëmija? Sa vjeç është ai?
Kapriçot dhe tekat janë sjellje normale për dy-tre vjeçarët, por nëse një pesë-gjashtë vjeçar i bën duke hedhur, për shembull, një veshje që nuk i pëlqen, kjo sjellje duhet të konsiderohet e papërshtatshme. “Për fëmijët e vegjël, zemërimi mund të jetë mënyra e vetme për të komunikuar, por për të rriturit, zemërimi ka një qëllim manipulues” – thonë ekspertët.
Shembulli i tretë: fëmija nuk shkëputet kurrë nga nëna e tij
Nëse fëmija nuk mund të shkojë në shtrat pa nënën e tij, nuk dëshiron të jetë kurrë me gjyshërit ose kujdestaren e tij dhe hedh rrobat kur është koha për të shkuar në shkollë, mund të ketë një problem. “Është e vërtetë që fëmija varet nga nëna por kur të rritet pak duhet të mësojë të jetë rehat me njerëzit e tjerë dhe pak vetëm”, thotë Elkind.
Fëmija i llastuar, si t’ia bëjmë?
Pra, si nuk mund të rritësh një fëmijë pa e llastuar? Duke vendosur kufijtë e duhur për çdo moshë, duke filluar që nga dy deri në tre vjeç, thotë Gorski.
Ndalimet që lidhen me sigurinë
Vendosni qartë kufijtë që lidhen me sigurinë e fëmijës. Për shembull: “Tenxherja e nxehtë nuk preket kurrë”, ose “Mos ik nëpër rrugë”. Pasi të jetë vendosur, mos e ndryshoni kurrë mesazhin pasi e ngatërron fëmijën.
Rregullat e sjelljes së mirë
A ka ndonjë rregull të sjelljes së mirë që ju intereson veçanërisht? Sigurisht, çdo nënë (baba) ka të sajën. Për shembull, të thuash ‘të lutem’ dhe ‘faleminderit’ ose të mos tregohesh i pasjellshëm me fëmijët e tjerë. Çdo nënë duhet të inkurajojë dhe përforcojë sjelljen pozitive “në vend që të insistojë në sjelljen negative”, thotë Gorsky.
Flisni me të hapur
Me fëmijët më të mëdhenj, duhet të flisni hapur. Kur pyetet “pse po e bën këtë?”, fëmija mund të mos dijë as çfarë të përgjigjet. Më mirë të pyesni veten në këtë mënyrë: “Pyes veten pse kjo vazhdon të ndodhë”. Kjo fjali e hapur indirekte mund t’i japë fëmijës hapësirë për t’u shpjeguar. Ju mund të habiteni me atë që do të mësoni!
Ruani qetësinë
Zemërimi vetëm do t’ju bëjë të ndiheni keq (më pas) dhe të dilni jashtë kontrollit (si një fëmijë i llastuar!) – kjo sjellje nuk e mëson fëmijën të ketë gjithashtu sjellje të mirë.
Jini të qëndrueshëm
Gjithmonë bëni atë që keni premtuar. Nëse i thoni fëmijës se do të dënohet nëse bën një gjë të caktuar, ai duhet ta dijë se nëse dështon, dënimi me të vërtetë do të pasojë. Kërcënimi si “Nëse nuk mëson të luash në heshtje, do të të heq lodrën”, nuk funksionon nëse e ke thënë dhjetëra herë pa e praktikuar veprimin.
Në fund, përfundon Gorski, le të kujtojmë se kur fëmijët janë jashtë kontrollit, ata nuk janë fëmijë të llastuar, por bërtasin për ndihmë.
Gjëja më e mirë është të filloni herët dhe vazhdimisht të vendosni kufij, të kuptoni nevojat e fëmijës që në moshë të re në ekuilibrin delikat dhe kritik midis lirisë dhe kufijve.
Fëmijë të pasigurt apo të llastuar?
Gorski nuk flet kurrë për fëmijët e llastuar, por për fëmijët e mbimbrojtur ose ndaj të cilëve dikush është shumë i butë. Këta fëmijë bëhen diktatorë të vegjël, sipas tij, sepse prindërit i trajtojnë si fëmijë shumë më të vegjël se sa janë në të vërtetë.
Kur një fëmijë mbi tre vjeç vazhdon të sillet si foshnjë, duke shkelmuar, duke bërtitur, duke kafshuar fëmijët e tjerë dhe duke përdorur mënyra për të komunikuar mendime dhe ndjenja që janë të papërshtatshme për moshën e tyre, ato mund të jenë një sinjal se “ai nuk është i sigurt për veten”.
Burimi / https://humanum.al/
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
