Ka fjalë që plagosin, ka fjalë që ngrijnë, dhe ka fjalë që shërojnë. Në përvojën njerëzore, fjala nuk është thjesht mjet komunikimi, ajo është energji, që ose ndërton ose rrënon, ngushëllon ose lëndon, afron ose ndan.
Psikologjia moderne, në mënyrë të përsëritur, ka treguar se gjuha ka një fuqi të jashtëzakonshme në formësimin e përvojave emocionale dhe në procesin e shërimit të brendshëm. Nuk është e rastësishme që terapitë psikologjike më efektive janë ndërtuar mbi fuqinë transformuese të fjalës: të dëgjimit të ndjeshëm, të të folurit të ndershëm, të shprehjes së dhimbjes dhe të pranimit pa gjykim. Psikoterapisti humanist Carl Rogers theksonte se “ndërhyrja më shëruese në terapinë psikologjike është përvoja e të qenit i dëgjuar dhe i kuptuar në mënyrë të pakushtëzuar.” Ai nuk e shihte fjalën si mjet për të dhënë këshilla, por si hapësirë për të ndërtuar prani dhe vërtetësi. Sipas tij, vetëm kur një individ ndjehet plotësisht i pranuar dhe i dëgjuar, ai ka mundësinë të eksplorojë thellësitë e vetes dhe të niset drejt një procesi të vërtetë të transformimit.
Fjalët që shërojnë nuk janë të mëdha, as të ndërlikuara. Shpesh, ato janë të thjeshta, por të ndërtuara me ndjeshmëri dhe vëmendje. Një “jam këtu për ty”, një “të besoj”, një “e di që të dhemb”, këto fraza, kur thuhen me zemër, krijojnë lidhje emocionale që aktivizojnë ndjesinë e sigurisë, të vlerësimit dhe të përkrahjes. Neuroshkenca, përmes kërkimeve të fundit mbi sistemin nervor parasimpatik, ka treguar se përjetimi i sigurisë në marrëdhënie ndihmon trupin të çlirohet nga gjendja e alarmit të vazhdueshëm dhe ndihmon në shërimin e traumës.
Psikoterapistja dhe studiuesja Judith Herman, në veprën e saj themelore “Trauma and Recovery”, shkruan se shërimi i traumës kalon domosdoshmërisht përmes rikthimit të gjuhës në përvojën traumatike. Ajo thekson se trauma nuk jeton vetëm në kujtime, por në trup, në heshtje, në copëzimin e narrativës personale. Të flasësh për përvojën e dhimbshme është akt kurajoz dhe shpesh i dhimbshëm, por është gjithashtu edhe hapi i parë drejt integrimit dhe rikthimit të ndjenjës së kontrollit. Irvin D. Yalom, një tjetër emër i madh në psikoterapi, e përshkruan marrëdhënien terapeutike si “një vend të shenjtë ku fjalët nuk janë armë, por ura”. Nëpërmjet një dialogu të ndershëm dhe të pastruar nga maskat, individi mund të përballet me frikërat ekzistenciale, vetminë, vdekshmërinë, mungesën e kuptimit, dhe, në këtë përballje, të gjejë një lloj paqeje. Yalom nuk ofron receta, por mbështet ndërtimin e kuptimit përmes dialogut të sinqertë, një dialog ku fjala nuk është mekanike, por e gjallë.
Nga një tjetër perspektivë, Marshall Rosenberg, themeluesi i Komunikimit Jo Dhunues, thekson se gjuha mund të jetë ose një mjet për lidhje, ose për ndarje. Fjalët që lindin nga ndjeshmëria, që shprehin ndjenja dhe nevoja njerëzore pa akuza apo etiketime, kanë fuqinë të ndryshojnë rrjedhën e një marrëdhënieje. Ai thekson se “në thelb, çdo konflikt lind nga një thirrje e padëgjuar për lidhje njerëzore.” Në këtë kuptim, të flasësh ndryshe është të jetosh ndryshe.
Por fjala shëruese nuk është vetëm privilegj i zyrës së psikoterapistit. Ajo mund të ndodhë në një bisedë mes miqsh, në një letër të vonuar, në një rrëfim intim, në një poezi që shfaqet rastësisht, apo në një mesazh të thjeshtë që thotë: “mendoj për ty”. Ajo është gjuha e ndjeshmërisë, e kujdesit, e hapjes. Aty ku ka fjalë të sinqerta, aty ka mundësi për ndërlidhje, dhe aty ku ka ndërlidhje, ka shërim.
Nuk është rastësi që kultura të ndryshme, prej mijëra vitesh, i janë kthyer fjalës së rrëfyer si formë shërimi: qoftë në formën e ritualeve, të tregimeve orale, të poezive shëruese apo të lutjeve. Psikologjia moderne vetëm e ka përforcuar këtë mençuri të lashtë: fjalët, kur thuhen nga vendi i ndershmërisë dhe dhembshurisë, janë ilaç për shpirtin.
Në fund, shërimi nuk është gjithmonë një proces i madh apo i menjëhershëm. Ndonjëherë ai fillon me një fjalë të vetme, një “më fal”, një “të kuptoj”, një “nuk je vetëm”. Dhe kjo mjafton për të ndërtuar një urë drejt dritës, përtej dhimbjes.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
