Koncepti i gjendjes së rrjedhës ose thjesht Flow u krijua në 1975 nga psikologu me origjinë hungareze Mihaly Csikszentmihalyi. Në psikologji, rrjedha përkufizohet si: Një gjendje e ndërgjegjes në të cilën personi është plotësisht i zhytur, i përqendruar dhe i përfshirë në një aktivitet, dhe mendja dhe trupi janë në simbiozë të përsosur. Në këtë gjendje gjithçka rrjedh, jemi në harmoni dhe kontrollojmë detyrën tonë me kënaqësi dhe pozitivitet maksimal.
Csikszentmihalyi erdhi për të përcaktuar gjendjen e rrjedhës gjatë studimeve të tij mbi lumturinë dhe kreativitetin, në fakt aftësia e njeriut për të qëndruar në gjendjen e rrjedhës ka një ndikim të fortë në lumturinë e tij. Të gjithë ne kemi përjetuar një gjendje rrjedhe në jetën tonë: në studim, punë, marrëdhënie, arte apo sport. Kur je në rrjedhë është e dukshme, sepse performanca juaj përmirësohet ndjeshëm. Csikszentmihalyi shpjegon se si fokusi i fortë mendor çon në një ndjenjë ekstaze, një ndjenjë qartësie, jeni në kontroll të plotë të situatës, madje harroni veten. Ndiheni pjesë e diçkaje më të madhe. Në këtë hapësirë transformohet edhe perceptimi i kohës.
A keni punuar, studiuar ose luajtur ndonjëherë aq intensivisht sa të keni humbur ndjenjën e kohës? A harroni të ushqeheni? Nëse po, ju ndoshta keni qenë në një gjendje rrjedhe. Kur sistemi ynë nervor është plotësisht i zhytur në diçka, ai nuk ka vëmendje të mjaftueshme për të menduar për ndonjë gjë tjetër: për kohën, për trupin, për lodhjen, për problemet. Trupi ynë zhduket, identiteti ynë zhduket nga vetëdija e tij, sepse nuk kemi vëmendje të mjaftueshme për të bërë diçka me shumë përqendrim dhe në të njëjtën kohë të ndjejmë se ekzistojmë. Prandaj ekzistenca është pezulluar përkohësisht. Shkencërisht quhet “hipofrontalitet kalimtar”, në gjendje rrjedhje një pjesë e korteksit paraballor (PFC – PreFrontal Cortex) çaktivizohet. Meqenëse kjo zonë e trurit pret shumicën e funksioneve tona më të larta njohëse, duke përfshirë ndjenjën e vetvetes dhe ekzistencës, edhe çaktivizimi i pjesshëm na bën të humbasim gjurmët e kohës dhe hapësirës.
Thuhet se gjatë një ngjarjeje kushtuar Albert Ajnshtajnit, një zyrtar i lartë mbajti një fjalim solemn për nder të tij, por fizikani i madh në vend që të dëgjonte hyri në botën e tij dhe, duke mbajtur një stilolaps, filloi të përpunojë ekuacionet në fund të programit. Në fund të fjalimit, të gjithë u ngritën në këmbë dhe duartrokitën, duke u kthyer nga djali i ditëlindjes që ishte i zënë me numrat e tij. Në atë moment, sekretari i tha Albertit të ngrihej (për t’u parë dhe falënderuar): fizikani u hodh dhe gjithashtu filloi të duartrokiste derisa e paralajmëruan se brohoritja i drejtohej posaçërisht atij! Gjendja e rrjedhës është tipike jo vetëm për sportistët e mëdhenj, por edhe për shkencëtarët, muzikantët dhe artistët e mëdhenj në përgjithësi.
Por si të futeni në gjendjen e rrjedhës? Sfida dhe kompetenca janë dy kushtet e para: perceptimi i një niveli mjaft të lartë sfide në kryerjen e aktivitetit tonë dhe aftësia për t’u marrë me të. Nëse aftësitë tona nuk janë në lartësinë e sfidës do të kemi një gjendje ankthi dhe stresi dhe përkundrazi do të jemi shumë të relaksuar. Kur kemi një nivel mesatar njohurish, por pak sfida, mërzia hyn në lojë, është një barometër që mund të na tregojë se kemi nevojë për mundësi të reja. Ndërsa rritim aftësitë tona, do të na duhen sfida të reja, më sfiduese për të vazhduar hyrjen në gjendjen e rrjedhës. Një truk në këtë drejtim është të krijoni vazhdimisht sfida! Në veçanti, në punë nuk presim që të na jepet një detyrë sfiduese, le ta shpikim atë.
Faktorët që çojnë në nxitjen e rrjedhës, motivimi, pasioni dhe kuptimi
Motivimi është i lidhur ngushtë me dy elementë: pasioni, bëni diçka që ju pëlqen dhe merrni kënaqësi dhe shpërblim duke e bërë atë (p.sh. në pikturë); kuptimi që u jepni gjërave, qëllimi juaj më i lartë, arsyet tuaja. Aspekti i fundit është bazë në psikologjinë e lumturisë. Një studim i gjatë i kryer nga firma konsulente McKinsey mbi mijëra menaxherë ka identifikuar se për të rritur probabilitetin e gjendjes së rrjedhës dhe për të pasur përvoja të performancës së shikimit, IQ (koeficienti i inteligjencës) dhe EQ (koeficienti emocional, i cili mat inteligjencën tonë emocionale) por MQ (që do të thotë herës) është themelori. MQ është pikërisht herësi i kuptimit, kuptimi që i japim punës që bëjmë. Në ndërtimin e lidershipit është e rëndësishme të punoni në këtë pikë, për të përcjellë një kuptim tjetër të asaj që bëni. Ne nuk punojmë vetëm për të sjellë bukën në shtëpi, por për të lënë gjurmë, për të përmirësuar jetën e klientëve dhe kolegëve, për të përmirësuar komunitetin në të cilin jetojmë. Nëse përveç pasionit kemi edhe talent, aftësitë tona do të rriten shpejt dhe do të rrisim gjasat për ta gjetur veten në zonën e rrjedhës. Nëse bëjmë atë që na pëlqen dhe jemi në gjendje t’i japim një kuptim të thellë, sigurisht që shpesh do të jemi “në zonë” dhe do të kemi performanca superiore. Për këtë na duhet të kemi objektiva të mirëpërcaktuara pasi ato lehtësojnë të kuptuarit se çfarë veprimesh duhet të ndërmerren për të përfunduar aktivitetin tonë. Qëllimi na jep vizionin, por ndërmarrja e veprimit kërkon objektiva të qarta.
Për të aktivizuar rrjedhën, duhet të qëndroni të fokusuar. Ne duhet të jemi në të tashmen, të mos mendojmë për të kaluarën dhe as për të ardhmen, është vetëm ajo që po bëjmë tani dhe e gjithë vëmendja jonë është e përqendruar tek ajo. Përqendrimi është motori startues për të kaluar në gjendjen e rrjedhës, pa një fazë fillestare të përqendrimit të fortë është praktikisht e pamundur të futesh në rrjedhë, do të ishte si të duash të notosh pa u zhytur në ujë! Ekzistojnë teknika të ndryshme për të përmirësuar përqendrimin tonë: meditim, sport, eliminimin e shpërqendrimeve, të ushqyerit, etj. Nëse është e vërtetë që një mjedis i zhurmshëm dhe i mbushur me njerëz nuk favorizon përqendrimin, është gjithashtu e vërtetë që nëse jemi të mirë në hyrjen në rrjedhë, të gjithë faktorët e jashtëm do të anulohen, sikur volumi i zhurmës të ulet papritur dhe të mos mbetet asgjë që mund të shpërqendrojë veten. Qetësia është një element i rëndësishëm për përqendrimin. Lumturia dhe energjia rrisin motivimin dhe argëtimi është çelësi i aktivizimit të tyre. I njëjti studim nxori në pah rëndësinë e të pasurit njerëz pozitivë dhe entuziastë në organizatat e korporatave, pasi falë energjisë që ata vunë në sistem, ishin në gjendje t’i vinin të tjerët në një pozicion për të dhënë më të mirën e tyre.
Studimet e Shkollës së Biznesit në Harvard kanë zbuluar se në gjendjen e rrjedhës bëhemi më krijues dhe ky efekt rritet ndjeshëm dhe vazhdon edhe në ditët në vijim, duke mbajtur gjallë mendimin tonë krijues. Kjo gjendje rrit përqendrimin dhe aftësinë tonë për të imagjinuar, për të lidhur idetë në mënyra të reja dhe për të zhvilluar të menduarit. Është bukur të humbasësh në mendimet e tua, të ndalosh kohën dhe të hysh në dimensione të reja. Një dimension ku ne jemi më të lumtur dhe më të vetëdijshëm.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
