Në shoqëritë e sotme, të dominuara shpesh nga mentaliteti kolektiv, individi që guxon të mendojë ndryshe shpesh përballet me sfida të mëdha. Ky individ nuk i trembet paragjykimeve apo armiqësisë që mund të lindin nga tufa, por pikërisht nga ky qëndrim i pavarur nxjerr në pah diçka që masa e gjerë nuk arrin të bëjë – guximin për të menduar përtej kufijve të përcaktuar.
Mendimi i pavarur, ndonëse shpesh i injoruar ose sulmuar nga shumica, është një element kyç që e mban të gjallë lirinë individuale dhe përparimin shoqëror. Nuk është vetëm përmbajtja e opinionit që ngjall reagime të forta nga tufa, por vetë akti i të menduarit ndryshe. Masa, e mësuar me konformitetin dhe ndjekjen e rregullave të padiskutueshme, e shikon mendimin e pavarur si një kërcënim për unitetin e saj. Për ta, individi që guxon të shprehë mendime të ndryshme përfaqëson një sfidë të drejtpërdrejtë ndaj status quo-së dhe rregullave që ata kanë pranuar pa e vënë në dyshim.
Masa, apo tufa, e urren më shumë atë që mendon ndryshe, jo sepse ky mendim është i rrezikshëm në vetvete, por sepse ai/ajo që e përfaqëson këtë mendim ka diçka që tufa nuk mund ta përvetësojë lehtë – aftësinë dhe guximin për të menduar në mënyrë të pavarur. Kjo është ajo që tufa nuk e kupton dhe nuk di ta bëjë. Mungesa e kësaj lirie intelektuale krijon një atmosferë ku konformizmi është i padiskutueshëm, ndërsa mendimet e ndryshme janë automatikisht të papranueshme.
Gjithashtu, tufa shpesh e përdor sulmin si një formë mbrojtjeje. Kur dikush shpreh diçka të ndryshme nga ajo që shumica beson ose e pranon, reagimi i parë është nënvlerësimi apo përjashtimi. Kjo strategji mbrojtjeje buron nga frika se mendimi i pavarur mund të tronditë bazat e një shoqërie të ndërtuar mbi ndjekjen e verbër të normave. Në njëfarë mënyre, mendimi i pavarur është një kërcënim për unitetin e një grupi që ekziston nëpërmjet përputhjes totale të ideve dhe bindjeve.
Për shembull, në situata politike ose sociale ku mendimi i një pakice bie ndesh me atë të shumicës, reagimet shpesh janë të forta dhe armiqësore. Në vend që të shihen si kontribute të rëndësishme për debatin publik, këto ide të reja shtypen. Si rezultat, tufa synon të ruajë një qetësi sipërfaqësore nëpërmjet uniformitetit, edhe pse kjo shpesh ndalon progresin dhe ndryshimin e nevojshëm. Në këtë mënyrë, tufa e konsideron çdo mendim ndryshe jo si një ftesë për dialog, por si një kërcënim për sigurinë e saj intelektuale.
Individi që mendon ndryshe ka një rol të rëndësishëm për të luajtur në shoqëri. Pavarësisht nga rezistenca që mund të hasë, ai/ajo është katalizatori i progresit. Ky individ është ai/ajo që shtron pyetje kur të tjerët pranojnë përgjigjet e lehta; që kërkon të vërtetën edhe kur kjo e vërtetë nuk është e rehatshme për shumicën. Kurajoja për të menduar ndryshe nuk është thjesht një akt rebelimi; është një formë e përparimit njerëzor që ka shtyrë shoqëritë përpara ndër shekuj.
Shembuj të tjerë mund të gjenden në historinë e njerëzimit, ku mendimtarët e pavarur shpesh janë parë si të rrezikshëm apo të pabindur nga shoqëritë e tyre, por me kalimin e kohës janë njohur si pionierë të ndryshimit. Mendimtarë si Galileo Galilei, që sfiduan bindjet e kohës së tyre, apo edhe figura bashkëkohore që thyejnë normat e mendimit në mjedise të caktuara, janë dëshmi e rolit të rëndësishëm që luan mendimi i pavarur në zhvillimin e shoqërisë.
Në fund të fundit, tufa nuk e urren vetëm mendimin ndryshe; ajo urren kurajon që dikush ka për të shprehur atë mendim. Ky guxim është përfaqësues i lirisë mendore, e cila nuk është e lehtë për t’u arritur apo mbrojtur në një shoqëri ku uniformiteti është bërë normë. Megjithatë, pavarësisht sfidave, kur mendimi i pavarur triumfon, ai sjell një botë të re të mundësive dhe ideve që nuk do të kishin ekzistuar pa guximin e atyre që zgjedhin të mendojnë përtej asaj që shumica pranon.
Ky fenomen nuk është i kufizuar vetëm në të kaluarën ose në filozofi; ai përshkon çdo aspekt të jetës sonë të përditshme, nga vendimet që marrim si individë deri tek mënyra se si vepron një shoqëri e tërë. Shpesh, edhe në mjediset më të thjeshta – si familjet, grupet shoqërore apo vendet e punës – individi që zgjedh të veprojë apo mendojë ndryshe shihet si i veçantë, por jo gjithmonë në një dritë pozitive. Kjo është ajo që e bën kurajon për të menduar ndryshe aq të rëndësishme, dhe ndonjëherë aq të vështirë për t’u mbajtur.
Në një kohë kur globalizimi dhe teknologjia na bashkojnë në mënyra që s’janë parë më parë, ekziston një tendencë e rrezikshme për të pranuar gjithçka që na shfaqet pa e vënë në dyshim. Në një epokë ku informacioni përhapet me shpejtësi marramendëse, ne shpesh na mungon koha ose motivimi për të menduar thellë dhe për të pyetur vetveten: “A është kjo e vërtetë?” “A është kjo ajo që unë besoj vërtet?”
Nëse të gjithë do të pranonim çfarëdo që të na serviret nga tufa, nuk do të kishte progres. E ardhmja e një shoqërie të lirë dhe të drejtë qëndron në aftësinë për të vënë në dyshim atë që është paraqitur si e vërtetë absolute dhe për të kultivuar mendimin kritik dhe të pavarur. Ky proces i mendimit të pavarur është themelor për çdo inovacion, për çdo përparim të qëndrueshëm, dhe për çdo ndryshim social të domosdoshëm që pason.
Individët që nuk i përmbahen mendimit të tufës shpesh përballen me frikën e izolimit ose përjashtimit shoqëror, por ata që ngulmojnë, janë shpesh ata që e udhëheqin shoqërinë drejt zhvillimit. Në shumë raste, ata e shohin realitetin përtej sipërfaqes dhe refuzojnë të mjaftohen me përgjigjet e gatshme që u ofron masa. Ky refuzim për të pranuar çdo gjë të pandryshueshme pa e analizuar thellë është një akt vetëdijes që i shtyn individët të kërkojnë diçka më të mirë. Ndaj, mendimi i pavarur duhet të inkurajohet dhe të mbrohet si një prej vlerave më të çmuara të shoqërisë njerëzore. Sepse vetëm përmes këtij procesi ne mund të sigurohemi që të mos mbetemi të ngujuar në inercinë e masës, por të ndjekim një rrugë drejt një të ardhmeje më të ndritur dhe më të drejtë.
Kur individi guxon të mendojë ndryshe, ai ose ajo nuk e bën këtë për të qenë thjesht i veçantë. Kjo përfaqëson një akt të thellë të lirisë mendore, një akt që jo vetëm që i pasuron mendimin vetjak, por që i ndihmon të gjithë të përparojnë drejt një realiteti më të drejtë, më të ndritur dhe më të hapur. Kurajoja për të menduar vetë është ajo që ndan individin nga tufa dhe ajo që e bën shoqërinë të ecë përpara.
Individi që guxon të jetë ndryshe jo vetëm që sfidon normat ekzistuese, por i jep frymë një shoqërie që përndryshe mund të ngecë në përputhje dhe stagnacion. Në thelb, çdo përparim shoqëror, teknologjik, dhe kulturor, buron nga ata që kanë guxuar të bëjnë pyetje, të kundërshtojnë, dhe të sfidojnë idetë e vjetra. Edhe pse rruga për t’u pranuar shpesh është e vështirë, frytet e saj i sjellin përfitime të gjithëve.
Një shoqëri që nuk vlerëson mendimin e pavarur është një shoqëri që rrezikon të ngecë në të njëjtat ide të vjetra, të cilat nuk do të përputhen me nevojat dhe aspiratat e së ardhmes. Duke injoruar ose shtypur ata që mendojnë ndryshe, shoqëria në fakt privon veten nga potenciali i inovacionit dhe ndryshimit pozitiv. Në të kundërt, një shoqëri që inkurajon mendimin e lirë dhe të pavarur, është një shoqëri që vazhdon të zhvillohet dhe të përmirësohet në mënyrë të vazhdueshme.
Pra, thelbi i këtij debati është ky: mendimi i pavarur është forca lëvizëse e çdo ndryshimi. Ata që guxojnë të sfidojnë normat dhe të përballen me tufën janë ata që shpesh ndërtojnë një të ardhme më të mirë. Megjithatë, sfidat që këta individë hasin nuk duhet të na ndalojnë, por duhet të na motivojnë për të vazhduar këtë udhëtim të mendimit të lirë. Sepse, në fund të fundit, vetëm përmes mendimit të pavarur ne mund të ecim përpara drejt një bote më të drejtë dhe më të lirë për të gjithë.
Dhe në këtë rrugë, duhet të kujtojmë gjithmonë se nuk është vetëm përmbajtja e një mendimi që e bën atë të fuqishëm, por guximi për ta shprehur atë mendim në një botë që shpesh e refuzon çdo gjë që është ndryshe.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
